10 ngộ nhận mà các nhà đầu tư cá nhân hay mắc phải

Trải qua một thời gian dài tăng trưởng với thị trường giá lên mạnh mẽ, các nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân ở thị trường mới nổi, dường như vẫn chưa tỉnh giấc khỏi cơn say tăng giá. Đến khi những khoản thua lỗ lớn bắt đầu xuất hiện, họ mới chợt nhận ra thị trường giá lên đã thực sự kết thúc và giai đoạn tồi tệ đã đến từ lâu rồi.

Khi đó mọi thứ đã quá muộn. Rất nhiều người có thể đã đánh mất toàn bộ những khoản lợi nhuận đã kiếm được trong nhiều năm trước đó.

Thay vì sốt sắng cắt lỗ hay tìm kiếm những cơ hội đầu tư mới, đây chính là lúc các nhà đầu tư cá nhân dành thời gian để đánh giá lại danh mục đầu tư cũng như tình hình thị trường nhằm rút kinh nghiệm và không phải nhận thêm bất kỳ một khoản thua lỗ nào nữa. Sau đây là 10 điều ngộ nhận sai lầm mà các nhà đầu tư cá nhân cần biết để tránh đi vào vết xe đổ của những người đã thất bại trước đây.

1. Giá cổ phiếu đã giảm quá nhiều nên không thể thấp hơn được nữa. Nhiều người mua vào cổ phiếu chỉ đơn giản vì giá của nó đã giảm quá mạnh so với mặt bằng giá trước đó. Việc giá giảm mạnh khiến họ tin rằng mình đang có cơ hội để mua cổ phiếu với giá rẻ. Trong năm 2015, cổ phiếu của Tập đoàn Đại Dương (HOSE: OGC) sụt giảm 50% so với vùng giá 13 nghìn VNĐ/cổ phiếu đã kích thích dòng tiền đầu cơ mua vào cổ phiếu này với khối lượng kỷ lục. Đa số người mua đều tin rằng cổ phiếu đã bị bán tháo và thị trường đang định giá nó quá thấp. Tuy nhiên, sau đó giá cổ phiếu này không những không tăng trở lại, mà còn tiếp tục mất thêm một nửa giá trị nữa. Nhà đầu tư nên tìm hiểu sự thực đằng sau sự sụt giảm của giá cổ phiếu. Nếu hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp gặp vấn đề nghiêm trọng, giá cổ phiếu cũng sẽ khó mà tăng trở lại được nữa.

2. Cổ phiếu đã tăng suốt một thời gian dài nên không thể tăng thêm nữa. Ngược lại với tình huống ở trên, nhà đầu tư cá nhân thiếu kinh nghiệm sẽ dễ dàng bán cổ phiếu chỉ vì nó đã tăng quá mạnh và có vẻ giá thị trường đang cao hơn giá trị thực của cổ phiếu. Thậm chí, nhiều người sẵn sàng bán những cổ phiếu đã tăng giá và giữ lại một vài cổ phiếu giảm giá trong danh mục. Việc này chẳng khác nào nhổ đi những cái cây và tưới nước cho đám cỏ dại trong vườn.

3. Giá cổ phiếu chỉ thấp tương đương với một cốc trà đá, có thua lỗ cũng không mất nhiều. Tuy nhiên, nếu hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp xấu đi hoặc phá sản, giá cổ phiếu của nó hoàn toàn có thể trở về con số 0. Khi đó, nhà đầu tư đương nhiên mất tất cả số tiền mình đã bỏ ra. Mỗi năm, thị trường chứng khoán Việt Nam có hàng chục doanh nghiệp bị buộc phải hủy niêm yết do kinh doanh thua lỗ. Những nhà đầu tư tiếc rẻ và mua cổ phiếu giá thấp thường là những người trả giá đắt cho các quyết định sai lầm của mình.

4. Giá cổ phiếu diễn biến theo chu kỳ nên chắc chắn giảm rồi sẽ tăng. Lý luận về chu kỳ là đúng đối với diễn biến chung của thị trường, nhưng hầu hết là không đúng đối với những cổ phiếu riêng lẻ. Đa số các ngành nghề kinh doanh đều có tính cạnh tranh cao và thay đổi liên tục. Các doanh nghiệp không giữ được lợi thế của mình hoặc ít đầu tư cho hoạt động nghiên cứu phát triển sẽ bị đào thải khỏi cuộc chơi.

5. Đợi giá hồi trở lại một chút sẽ bán để giảm lỗ. Một số nhà đầu tư bảo thủ thậm chí vẫn giữ cổ phiếu mặc dù đã nhận ra triển vọng tồi tệ của nó. Họ đợi chờ giá cổ phiếu sẽ có một đợt hồi phục kỹ thuật ngắn hạn để "thoát hàng" nhằm hạn chế thua lỗ. Đôi khi, quyết định mạo hiểm này khiến nhà đầu tư phải trả giá đắt, bởi vì giá cổ phiếu có thể sẽ không bao giờ "hồi phục kỹ thuật" như họ kỳ vọng.

6. Cổ phiếu của những ngành ổn định sẽ chẳng bao giờ xảy ra biến động. Đa số nhà đầu tư ưa thích cổ phiếu trong những ngành tăng trưởng bởi sự mở rộng nhanh chóng của ngành sẽ kéo theo sự tăng mạnh của giá cổ phiếu. Trong khi đó, cổ phiếu của những ngành tăng trưởng chậm hoặc đã bão hòa thường không được ưa chuộng bởi đặc tính ổn định của chúng. Tuy nhiên điều này đôi khi chưa thực sự chính xác. Trong suốt năm 2016, cổ phiếu của những doanh nghiệp sinh lời ổn định với mức cổ tức cao và kinh doanh trong các ngành tăng trưởng chậm như dược phẩm, khai khoáng tại Việt Nam đã tăng giá không ngừng.

7. Tranh thủ kiếm lời ở cổ phiếu khác trong khi đợi giá tăng. Nhiều nhà đầu tư nghĩ rằng mình hoàn toàn có thể kiếm lời ở những cổ phiếu có khả năng tăng trưởng mạnh mẽ, sau đó sẽ mua lại các cổ phiếu mà mình đã theo dõi và ưa thích từ lâu. Họ quyết định bán "tạm thời" một vài cổ phiếu trong danh mục để đầu tư vào các cổ phiếu đang được thị trường ưa chuộng, nhằm kiếm lời ngắn hạn. Tuy nhiên, cổ phiếu vừa được bán ra lại tăng mạnh ngay sau đó. Trong thị trường cổ phiếu, những nhà đầu tư kiên nhẫn sẽ nhận được phần thưởng xứng đáng.

8. Đã đánh mất rất nhiều tiền vì không mua vào cổ phiếu đó. Trên thị trường, tư duy "đứng núi này trông núi nọ" rất phổ biến ở những nhà đầu tư cá nhân thiếu kinh nghiệm. Họ cảm thấy việc không mua vào những cổ phiếu đã tăng mạnh, mà có thể họ đã từng cân nhắc trước đó, khiến họ như vừa mất đi một khoản tiền lớn. Trên thực tế, nhà đầu tư không hề nghèo đi chút nào nếu một vài người ở đâu đó đang thành công với một vài cổ phiếu. Họ chỉ thực sự nghèo đi khi doanh nghiệp mà họ đang nắm giữ cổ phiếu hoạt động không còn hiệu quả nữa.

9. Bởi đã bỏ lỡ cổ phiếu đó, nên tôi sẽ nắm lấy cơ hội ở cổ phiếu tiếp theo. Sau khi hối tiếc vì đã đứng ngoài và chứng kiến một cổ phiếu tăng giá, nhiều người sẽ bị kích thích ngay khi có một cơ hội khác xuất hiện. Họ không muốn bỏ lỡ một con sóng cổ phiếu lớn như vậy lần nữa. Khi đó, họ có thể đưa ra quyết định mua bán một cách chủ quan hay vội vàng. Một cầu thủ bóng rổ vừa ném trúng vài quả bóng không có nghĩa anh ta là người luôn chính xác. Một quyết định bất cẩn dù là nhỏ nhất cũng có thể khiến nhà đầu tư thua lỗ nặng nề.

10. Cổ phiếu đã tăng giá như thế, chắc chắn là tôi đã đúng. Nhà đầu tư đôi khi tự mãn vì cổ phiếu mình mua đã tăng giá mạnh mẽ. Họ tin rằng phương pháp phân tích cổ phiếu của mình là hoàn toàn chính xác. Điều đó khiến họ càng tự tin để gia tăng quy mô vốn vào những lựa chọn tiếp theo. Đây có thể là một ngộ nhận nghiêm trọng, bởi rất có thể cổ phiếu họ đầu tư tăng giá do đang ở trong một thị trường giá lên dài hạn mà hầu hết cổ phiếu trên thị trường đều được hưởng lợi. Tuy nhiên, thị trường giá lên không thể kéo dài mãi mãi. Nếu tiếp tục chủ quan không chú ý tới tình hình chung, nhà đầu tư có thể đánh mất toàn bộ lợi nhuận đã tích lũy được trong nhiều năm.

Suy cho cùng, nhà đầu tư tỉnh táo cần hiểu được khoản đầu tư của mình, theo sát hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và có khả năng đánh giá khách quan diễn biến của thị trường. Nhà đầu tư cá nhân cần đặc biệt kiên nhẫn và độc lập trong việc lựa chọn cổ phiếu cũng như quản lý danh mục đầu tư.

Bản chất thị trường cổ phiếu là nơi để đầu tư dài hạn. Bất kể một hành động nóng vội hay sự thiếu hiểu biết dù là nhỏ nhất của nhà đầu tư cũng có thể cướp hết những thành tích mà họ đã cố gắng tạo ra trong nhiều năm liền.