Apple ra đề toán khó cho châu Âu: Thuế hoặc việc làm, chỉ được chọn 1 trong 2

Hôm qua, Ủy ban châu Âu đã có tuyên bố cuối cùng: Apple buộc phải trả thêm 14,5 tỷ USD cho chính phủ Ireland và thỏa thuận thuế trước đây giữa hai bên là vi phạm luật lệ của EU.

Đáp lại trong một thông báo chính thức, Apple tuyên bố: Hành động này của EU sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến đầu tư và việc làm tại châu Âu.

Một cách nghiêm túc, đó không phải là một lời đe dọa. Nhưng đối với những chính trị gia tại EU – những người vốn vẫn mong muốn thu hút các công ty nước ngoài đến đất nước của mình, lời tuyên bố của Apple khiến họ rùng mình.

Quay trở lại năm 1991, Apple ký với chính phủ Ireland một thỏa thuận thuế hoàn toàn công khai và hợp pháp. Theo đó phía Ireland gửi cho Apple một “bức thư dễ chịu” nói rằng Apple sẽ phải trả một khoản thuế rất thấp cho chi nhánh của Apple tại Ireland.

Kể từ đó trong suốt 25 năm qua, Apple đã tạo ra hàng nghìn việc làm ở Ireland. Cho đến năm 2015, chi nhánh Apple Ireland có 5.000 nhân viên. Dự kiến sắp tới Apple sẽ thuê thêm 1.000 nhân viên làm việc tại trụ sở Apple ở thành phố Cork, Ireland. Năm nay, Apple sẽ mở thêm một vài nhà máy với 200 việc làm mới được tạo ra tại thị trấn Athenry.

Rõ ràng, thỏa thuận thuế giữa Apple và Ireland dù vô tình hay hữu ý cũng là một sự đánh đổi: hãy cho chúng tôi mức thuế thấp, chúng tôi sẽ trả lại việc làm. Trong biên bản ghi nhớ từ cuộc họp mặt giữa chính phủ Ireland và cán bộ thuế Apple năm 1990 có đoạn:

“Apple là công ty lớn nhất tại Cork với 1.000 nhân viên chính thức và 500 nhân viên tuyển qua bên thứ 3. Apple đang xem xét lại hoạt động trên toàn thế giới và mong muốn xây dựng một mức biên lợi nhuận tại chi nhánh Apple Ireland”.

Hiện nay Apple là công ty trả thuế lớn nhất ở Ireland, do đó việc Apple giành được quyền lực đàm phán thuế với chính phủ sở tại cũng là điều dễ hiểu.

Apple cũng từng lưu ý rằng thỏa thuận thuế của Apple được tái chấp thuận thường niên bởi chính phủ Ireland. Bản thân phía Ủy ban châu Âu cũng cho rằng thỏa thuận này là hợp pháp nhưng có sai sót. Kết luận của bà Vestager – cao ủy phụ trách cạnh tranh tại châu Âu khiến thỏa thuận thuế giữa Apple và Ireland như một vụ gian lận thuế. Cụ thể:

Mức thuế suất Apple phải trả tại Liên minh châu Âu là 1% trên khoản lợi nhuận hàng năm. Tuy nhiên năm 2014, con số này giảm xuống 0,005%. Thứ hai, trụ sở Apple tại Ireland thực chất không có khả năng quản lý phân phối hoặc bất kỳ hoạt động kinh doanh nào. Trụ sở này không sở hữu bất động sản và không có nhân viên nào. Thứ ba, thỏa thuận thuế này lấy đi hàng tỷ EUR tiền thuế của các nước EU.

Có lẽ, đòn tấn công độc nhất trong lập luận của bà Vestager là nhắm vào việc Apple không phải trả thuế doanh nghiệp tại Mỹ bởi nguồn thu nước ngoài của Apple được tái đầu tư tại các chi nhánh nước ngoài có sinh lời. Báo cáo hàng năm của Apple cũng có ghi “hầu hết doanh thu nước ngoài mà Apple dự định tái đầu tư vô thời hạn ở nước ngoài được tạo ra bởi các công ty con có trụ sở ở Ireland chịu mức thuế theo luật định là 12,5%”.

Tuy nhiên, “mức thuế 12,5% này vẫn là một tấm sương mù. Nguồn thu ở châu Âu thực chất được đưa trở về Mỹ”. Bà Vestager lập luận. Các chi nhánh Apple Ireland đã có một thỏa thuận chia sẻ chi phí với trụ sở ở Mỹ. Theo đó Apple Ireland được phép sử dụng tài sản sở hữu trí tuệ của Apple Mỹ, đổi lại phía này phải trả tiền cho các chi phí nghiên cứu. Thực tế, Apple Ireland đã trả hơn một nửa chi phí nghiên cứu phát triển tại Apple Mỹ. Năm 2011 con số này đã lên đến khoảng 2 tỷ USD và tăng đột biến vào năm 2014.

13 tỷ EUR đối với Apple không phải là một khoản chi phí quá lớn bởi đại gia công nghệ này luôn cất trữ một lượng tiền lớn ở nước ngoài – một cách tránh thuế thường thấy của các tập đoàn đa quốc gia. Tuy nhiên câu hỏi trước mắt đặt ra đối với EU và nhất là Ireland là liệu các tập đoàn đa quốc gia có còn đến Ireland nữa hay không nếu họ không thể có được mức thuế mà họ muốn. Như vậy về lâu dài cả doanh thu thuế và việc làm ở châu Âu sẽ đều giảm.