Bán lẻ Việt Nam: Nguy cơ thành "Vệ tinh làm thuê"?

Theo Tổng cục Thống kê, trong năm 2012, tổng mức hàng hóa bán lẻ và doanh thu dịch vụ tiêu dùng của cả nước đạt trên 2.342 ngàn tỷ đồng, tăng 16% so với năm 2011. Tháng 1-2012, chỉ số này đã tăng 8,1% so với cùng kỳ, đạt 209,5 tỷ đồng. Điều này cho thấy ngành bán lẻ của Việt Nam vẫn còn sức hấp dẫn rất lớn. Tuy nhiên, thị trường vẫn chủ yếu nằm trong tay các đại gia ngoại.

Thị trường Việt Nam hiện có khoảng 130 trung tâm thương mại, 700 siêu thị, hơn 1.000 cửa hàng tiện lợi. Đáng chú ý, có tên tuổi lớn trên thị trường bán lẻ Việt Nam hiện đang có đến 21 DN 100% vốn đầu tư nước ngoài, trong khi các DN Việt Nam tuy có số lượng đông đảo nhưng không có nhiều DN để lại dấu ấn.

 

Trước sự co hẹp của một số DN trong nước, nhiều DN nước ngoài đã nhanh chóng mở rộng để chiếm lĩnh thị phần. Có thể điểm qua một số tên tuổi nước ngoài đã rất thành công ở thị trường Việt Nam như Metro Cash & Carry (Đức), nhà đầu tư nước ngoài đầu tiên được cấp giấy phép hoạt động kinh doanh bán lẻ ở Việt Nam từ năm 2001, Casino Group (Pháp), nhà bán lẻ hàng đầu thế giới với thương hiệu Big C, Lion Group (Malaysia) được biết đến với thương hiệu trung tâm thương mại cao cấp Parkson với 7 chi nhánh và đang tiếp tục mở rộng, Tập đoàn Circle K (Hoa Kỳ) chỉ mới hoạt động hơn 2 năm trên thị trường bán lẻ Việt Nam nhưng đã phát triển hệ thống phân phối với hơn 20 cửa hàng tiện dụng. 

Ngoài ra còn nhiều tên tuổi nổi tiếng khác như Zen Plaza, Family Mart, Ministop (Nhật), Diamond Plaza, Lotte Mart (Hàn Quốc), Dairy Farm (Hồng Công), Gouco Group (Hà Lan)… đang không ngừng phát triển dịch vụ, mạng lưới tại thị trường Việt Nam.

Trước sự gia nhập và bành trướng của các thương hiệu bán lẻ ngoại, lãnh đạo một hệ thống bán lẻ khá thành công tại Việt Nam cho biết với mong muốn tạo dựng một chỗ đứng vững chắc trên thị trường nội địa, nhiều DN đã bàn bạc về việc liên kết với nhau để xây dựng các hệ thống siêu thị hay trung tâm thương mại lớn để cạnh tranh với các DN nước ngoài. 

Song, do các DN trong nước còn yếu về nội lực, thiếu kinh nghiệm nên thành công rất ít ỏi. Theo các chuyên gia trong ngành bán lẻ, hiện các DN bán lẻ Việt Nam bộc lộ nhiều yếu kém như kho hàng, bến bãi phân tán và hoạt động không hiệu quả, lượng hàng dự trữ mỏng, mạng lưới phân phối kém chuyên nghiệp, phát triển manh mún, tự phát, chưa có chiến lược hợp lý…

Theo nghiên cứu của Công ty Coldwell Banker Việt Nam, ngoài sự phát triển không ngừng của các tập đoàn ngoại đang có mặt, thị trường bán lẻ Việt Nam đang được nhiều đại gia bán lẻ lớn của nước ngoài nhắm đến. 

Năm 2012, các nhà bán lẻ danh tiếng như Tesco (Anh), Wall-Mart (Hoa Kỳ), Carrfour (Pháp) hay FairPrice (Singapore) đã có những bước đầu thăm dò, nghiên cứu thị trường và đặt ra ý định liên doanh liên kết với DN nội để tìm kiếm cơ hội thâm nhập thị trường.

Mới đây, tập đoàn bán lẻ hàng đầu Hàn Quốc Emart sau 2 năm nghiên cứu thị trường cũng cho biết năm 2013 sẽ mở siêu thị bán lẻ đầu tiên tại Việt Nam và tiến tới xây dựng chuỗi 17 siêu thị từ nay đến 2017. 

Theo bà Ja Young Heo, Giám đốc Bán hàng của Emart, Việt Nam được xem là điểm đến lý tưởng của các DN Hàn Quốc để phát triển dịch vụ bán lẻ, logistics và đồ gia dụng. Dù hiện tại nhiều tập đoàn bán lẻ phương Tây đã phát triển mạnh tại Việt Nam, nhưng với một hệ thống siêu thị giá rẻ, chiến lược quản trị tốt và sự tương đồng về văn hóa sẽ giúp Emart khẳng định được chỗ đứng, giành được thị phần.

Đứng trước làn sóng lấn át của các DN ngoại, ông Vũ Vinh Phú, Chủ tịch Hiệp hội Siêu thị Hà Nội, lo ngại nhiều khả năng các DN nội sẽ phải làm thuê cho DN ngoại. 

Đối với các DN sản xuất, việc thôn tính sáp nhập diễn ra theo hướng các DN nội lỗ thì các DN ngoại mua lại, còn trong ngành bán lẻ và dịch vụ, các DN ngoại thường tiến hành liên doanh hợp tác, tiếp theo họ sẽ nâng cao thị phần để làm chủ cả thương hiệu. 

Do đó, nguy cơ các DN bán lẻ nội bị phụ thuộc sau khi liên doanh rất cao. Để giành lại chỗ đứng, nhiều chuyên gia cho rằng DN trong nước cần nhanh chóng khắc phục các nhược điểm, thay đổi tư duy, nâng cao năng lực quản trị để đưa ra những chiến lược phát triển đúng đắn, xây dựng mạng lưới phân phối hợp lý và theo tiêu chuẩn hiện đại. 

Hiện nhiều DN cũng đang nỗ lực phát triển mạng lưới để hình thành một hệ thống bán lẻ chuyên nghiệp nhằm đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng. 

Cụ thể, hiện Viễn Thông A đã cho ra mắt 9 trung tâm Smartphone, dự kiến trong năm 2013 Viễn Thông A sẽ mở rộng để đưa các trung tâm này thành hệ thống lớn, Nguyễn Kim mở thêm 6 siêu thị mới trên cả nước, Vinatex Mart liên tục khai trương các siêu thị mới cung cấp những sản phẩm may mặc, thời trang… 

Tuy vậy, trước sự cạnh tranh khốc liệt với các DN bán lẻ ngoại, các DN trong nước chỉ mới tự thân vận động. Trong khi đó, các DN ngoại lại nhận được sự hỗ trợ lớn như có được những địa điểm thuận lợi, mặt bằng rộng và nhận được nhiều ưu đãi hơn trong hoạt động kinh doanh. 

Do vậy, để có thể cạnh tranh, ngoài sự nỗ lực tự thân, các DN cũng rất cần nhận được sự quan tâm hỗ trợ từ Nhà nước để tạo ra một sân chơi công bằng trên thị trường bán lẻ.

Theo Đỗ Linh