Những thương vụ mua hụt cổ phiếu quỹ kinh điển

Chiều muộn 6/7/2015, Công ty cổ phần Hoàng Anh Gia Lai (HAG) bất ngờ công bố thông tin hoãn việc mua 10 triệu cổ phiếu quỹ. Thông tin này "chấn động" không kém thông tin công ty này và ông Đoàn Nguyên Đức (Chủ tịch HĐQT công ty) lên kế hoạch gom tổng cộng 15 triệu cổ phiếu trong nỗ lực được giới phân tích đánh giá là nhằm "cứu giá" cổ phiếu HAG.

Chỉ còn 3 ngày nữa, theo kế hoạch, HAG sẽ hoàn tất việc mua 10 triệu cổ phiếu quỹ. Như vậy, trong suốt gần 1 tháng đăng ký mua, Hoàng Anh Gia Lai chưa thực hiện mua vào bất kỳ cổ phiếu nào. Có nghĩa là, nếu không có quyết định chiều 6/7, trong 3 ngày, HAG sẽ "phải" gom 10 triệu cổ phiếu, theo đúng kế hoạch.

Thế nhưng, chiểu theo luật, HAGL không nhất thiết phải đặt mua cổ phiếu quỹ. Đến hạn, công ty có thể công bố không mua được cổ phiếu do diễn biến giao dịch không đúng như kỳ vọng. Cũng chỉ còn lý do ấy, khi biến động giá cổ phiếu HAG trong thời gian này vẫn nằm trong biên độ giá mua cổ phiếu quỹ của công ty.

Trong thời gian HAGL dự kiến mua cổ phiếu quỹ (10/6 đến 9/7), cổ phiếu HAG đã tăng 6,67% từ mức 18.000 đồng/cổ phiếu lên 19.200 đồng/cổ phiếu (đóng cửa phiên giao dịch 6/7)

Câu chuyện mua cổ phiếu quỹ như việc "đánh động" thị trường hơn là chủ trương của doanh nghiệp thực ra không phải là hiếm. Hoàng Anh Gia Lai có vẻ nghiêm túc hơn khi ra thông báo chính thức về việc ngừng mua cổ phiếu quỹ trước khi hết thời hạn mua vào. Các doanh nghiệp khác, chỉ cần một dòng giải thích, không mua được cổ phiếu quỹ do diễn biến giao dịch không như kỳ vọng (lưu ý, giá vẫn nằm trong khoảng kỳ vọng) – là xong!

Giữa tháng 3/2015, GAS bất ngờ đăng ký mua vào 10 triệu cổ phiếu quỹ với mức giá tối đa 100.000 đồng/cổ phiếu – tương đương số tiền công ty này sẵn sang chi trả lên tới 1.000 tỷ đồng. Biến động giá cổ phiếu GAS trong thời gian công ty này dự kiến mua cổ phiếu chỉ ở xung quanh mức 65.600 đồng/cổ phiếu – thấp hơn rất nhiều so với mức giá kỳ vọng.

Kết quả, GAS chỉ mua vào được vỏn vẹn gần 602 nghìn cổ phiếu quỹ, tương đương 6% số lượng cổ phiếu đăng ký mua vào. Về kết quả này, GAS lý giải “do thủ tục đăng ký có một số vướng mắc nên dẫn đến thời gian được phép giao dịch ngắn". Nhà đầu tư cũng chỉ “biết vậy”. Được biết, Công ty cổ phần Chứng khoán Dầu khí được chỉ định làm đại lý thực hiện giao dịch.

Đấy là chưa kể, thời gian mua cổ phiếu quỹ dự kiến của GAS vỏn vẹn trong 5 ngày. Đó là điều bất khả thi với quy định số lượng cổ phiếu đặt mua mỗi phiên giao dịch chỉ được giao động từ 3% đến 10% số lượng cổ phiếu quỹ đăng ký mua vào. Theo lý thuyết, GAS cần ít nhất 10 ngày để mua hết số lượng cổ phiếu quỹ đăng ký, chứ không phải 5 ngày. Nếu muốn mua gấp rút như vậy, GAS phải mua lô lớn và phải được sự chấp thuận của UBCKNN.

Chúng tôi không bàn đến biến động giá cổ phiếu GAS sau những động thái này. Mục đích của GAS trong việc đặt mua cổ phiếu quỹ “phi lý” như vậy, không ít nhà đầu tư có thể hình dung ra.

Một doanh nghiệp dầu khí khác là PV Drilling (PVD) cũng đăng ký mua vào tối đa 2 triệu cổ phiếu quỹ trong thời gian từ 23/4 đến 23/5/2015. Và kết quả tương tự khi số cổ phiếu mua vào chỉ vọn vẹn 10,12% số lượng cổ phiếu đăng ký. Đây không phải lần đầu tiên PVD đăng ký mua cổ phiếu quỹ, và thất bại.

Với một cổ phiếu biến động bình thường trên thị trường, trừ khi công ty đặt giá mua cổ phiếu quá thấp so với kỳ vọng của cổ đông, việc mua cổ phiếu quỹ ít khi thất bại. Một quy định về việc đặt mua/bán cổ phiếu quỹ trong thời gian giao dịch, đảm bảo thông tin mua/bán là trung thực đối với cổ đông, là điều hết sức cần thiết để bảo vệ quyền lợi cổ đông.

Dự thảo sửa đổi Thông tư 74 hướng dẫn giao dịch chứng khoán (đang tổ chức lấy ý kiến) vừa bổ sung quy định nghiêm cấm việc tổ chức thông báo mua cổ phiếu quỹ nhưng không thực hiện đặt lệnh giao dịch trong thời gian đăng ký hoặc đặt lệnh với mức giá ngoài biên độ. Đồng thời dự thảo cũng nghiêm cấm việc tổ chức phát hành công bố mức giá dự kiến thực hiện giao dịch cổ phiếu quỹ.

Nếu được thông qua, tình hình mua/bán cổ phiếu quỹ sẽ trở nên minh bạch và dễ quản lý hơn.