Du lịch Trung Quốc: Cố mà vẫn vắng khách nước ngoài

Trong nhiều thập kỷ, Trung Quốc cố gắng mở rộng "quyền lực mềm", ảnh hưởng qua các phương tiện phi quân sự. Cường quốc này dành khoảng 10 tỷ USD một năm để quảng bá các trường dạy ngoại ngữ và xây dựng trường đại học ở nước ngoài. Bên cạnh đó, chính phủ cũng thúc đẩy các công ty giải trí mở rộng thị trường nước ngoài. Tất cả nhằm vào mong muốn thu hút du khách nước ngoài, giống như Mỹ và châu Âu.

Các phương tiện truyền thông nước này tuyên bố kế hoạch là "phát triển du lịch thành một động lực chính cho quá trình chuyển đổi và nâng cấp kinh tế". Nghe thì đao to búa lớn nhưng thực tế lại chẳng thấm vào đâu, lượng khách du lịch đến Trung Quốc năm ngoái chỉ tăng 3,8%, với khoảng 80% khách đến từ Hồng Kông, Ma Cao hoặc Đài Loan. Lý do đơn giản là vì tuy tích cực xây dựng hình ảnh toàn cầu, thật ra quốc gia này chẳng hề chào đón người nước ngoài.

Trung Quốc cần nhiều khách du lịch hơn thế này.

Thứ nhất là quá trình cấp thị thực phức tạp. Trung Quốc chỉ cho phép công dân của 13 nước nhập cảnh miễn thị thực (ở Mỹ, con số này là 38). Các trung tâm thị thực Trung Quốc ở Mỹ lúc nào cũng " đông như tết". Tuy nhiên, phí xin visa là 140 USD, và người có nhu cầu phải chuẩn bị tinh thần đợi hàng giờ để trực tiếp nộp đơn, nếu không muốn mất thêm 100 USD "làm dịch vụ".

Những hạn chế này tạo ra những rào cản kinh tế đáng kể. Một nghiên cứu gần đây cho thấy yêu cầu về thị thực sẽ giảm 70% lượt khách đến một quốc gia. Vào năm 2015, Trung Quốc đại lục chỉ nhận được 2 triệu lượt khách Mỹ. Trong khi đó, Hồng Kông đón 1,8 triệu lượt dù chỉ chiếm chưa bằng 3% GDP và 1% dân số của Trung Quốc.

Vấn đề còn tệ hơn khi Trung Quốc cố gắn du lịch với chính trị, ví dụ việc cấm các tour du lịch đến Hàn Quốc để trừng phạt nước này vì vụ cho Mỹ lắp đặt hệ thống phòng thủ tên lửa THAAD. Tuy nhiên, có một điều Bắc Kinh có lẽ đã quên, đó là không chơi với bạn thì nước bạn cũng chẳng thèm chơi với mình. Sau khi Trung Quốc hạn chế du lịch đến Hàn Quốc, người dân Hàn Quốc phản ứng bằng cách tránh xa nước này. Trong tháng 5, lượng khách Hàn sang Trung Quốc giảm 42% so với năm trước, trong khi khách đến Nhật Bản tăng 85%.

Trung Quốc "bắt nạt" Hàn vì THAAD thì khách du lịch Hàn cũng tẩy chay luôn người hàng xóm hung hăng.

Tất cả những điều này đều có tác động đến ổn định kinh tế vĩ mô. Theo một nghiên cứu của Cục Dự trữ Liên bang gần đây, khoảng 190 tỷ USD vừa chảy ra ngoài Trung Quốc dưới dạng tiêu thụ liên quan đến du lịch. Trong khi đó, nước này thu về 35 tỷ USD ngoại hối một năm từ khách du lịch. Theo dữ liệu cán cân thanh toán thống kê chính thức, Trung Quốc đang chịu mức thâm hụt 217 tỷ USD so với Mỹ trong năm 2016, tương đương với 44% mức thặng dư thương mại trong mảng hàng hoá. Trong bối cảnh Bắc Kinh đang nỗ lực ngăn chặn vốn chảy ra, tình trạng thiếu khách du lịch chẳng khác nào "đánh vào chỗ đau".

Cuối cùng, một đặc điểm cho thấy hội chứng "sợ người nước ngoài" của cường quốc này là sự thiếu vắng người nhập cư. Gần đây nhất là năm 2013 (ước tính mới nhất có sẵn), chưa đến một triệu người nước ngoài sống ở khắp Trung Quốc, ít hơn cả một số thành phố cả Mỹ. Ngay cả Nhật Bản, một nước không mặn mà lắm với người nhập cư, cũng có gấp đôi số đó.

Giải quyết vấn đề này sẽ gặp nhiều khó khăn về mặt chính trị. Tuy nhiên, một bước cơ bản là đơn giản hóa hệ thống thị thực. Các quốc gia châu Á khác, đặc biệt là Ấn Độ và Việt Nam, gần đây đã rất nỗ lực để làm quy trình đơn giản và rẻ hơn. Nếu muốn có thêm khách du lịch nước ngoài, ít nhất Trung Quốc phải làm được điều này.