Số liệu thống kê thiếu chính xác: Chống gian dối và 'cát cứ'

Nguyên nhân của tình trạng này do bệnh thành tích, “cát cứ” số liệu của bộ ngành, địa phương. Theo các chuyên gia, cần tạo điều kiện cho cơ quan thống kê trở thành đơn vị độc lập và xử phạt nặng cán bộ gian dối.

“Cát cư”, giấu số liệu

Bà Lê Minh Thùy, Vụ trưởng Thống kê thương mại và dịch vụ (Tổng cục Thống kê, Bộ KH&ĐT) cho biết, nhiều bộ ngành, địa phương và doanh nghiệp che giấu, không muốn khai thật số liệu. Các báo cáo tài chính, quyết toán của doanh nghiệp không phải con số thật.

Cùng quan điểm, người đứng đầu Tổng cục Thống kê chỉ ra, Bộ TN&MT nhiều khi không hợp tác cung cấp số liệu quản lý; khiến việc báo cáo lên Trung ương bị chậm. “Có nhiều cuộc họp chúng tôi mời đích danh hoặc đại diện Bộ TN&MT nhưng chưa bao giờ họ có mặt. Hay như trong niêm giám thống kê 2015 có thống kê về lĩnh vực đất đai, Bộ TN&MT không cung cấp số liệu nên không đưa được vào” – ông Nguyễn Bích Lâm, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê nói.

Trong khi đó, ông Nguyễn Huy Lương, Cục trưởng Thống kê tỉnh Phú Thọ nêu ra rào cản gặp phải khi công bố số liệu thống kê: “Hiện nay, tồn tại sự phân biệt đối xử, tỏ rõ thái độ với cán bộ thống kê. Làm lãnh đạo thống kê địa phương phải chịu rất nhiều áp lực. Làm thế nào để lựa, phải rắn khi nói những con số thống kê thực cho các cấp uỷ. Dù mình chỉ là thủ trưởng cơ quan chuyên môn nhưng phải làm việc với hệ thống chính trị địa phương, nên đôi khi bị cô lập”, ông Lương than phiền.

Tại buổi làm việc gần đây với Tổng cục Thống kê, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ khẳng định, đây là ngành quan trọng giúp kiểm tra, giám sát nền kinh tế. Tuy nhiên, trong thực tế, số liệu thống kê chênh lệch nhất là trong khu vực kinh tế biên mậu. Tiêu biểu, con số sản lượng lợn xuất khẩu, Bộ NN&PTNT đưa số liệu 200.000 tấn, Bộ Công Thương đưa ra 300.000 tấn. “Chúng tôi không biết tin vào số nào để điều hành kinh tế vĩ mô”, Phó Thủ tướng nói.

Theo Thứ trưởng Bộ Công thương Đỗ Thắng Hải, trong nhiều lần làm việc với các tổ chức quốc tế, ông rất băn khoăn khi phải viện dẫn các số liệu, vì sự chênh lệch giữa các nguồn là rất lớn. “Chúng tôi rất muốn ngành thống kê có những số liệu đáng tin cậy để sử dụng trong điều hành”, ông Hải nói. Đại diện ngành thống kê cho rằng, nguyên nhân của tình trạng này, do việc hạn chế chia sẻ, thậm chí “cát cứ” trong các bộ ngành, địa phương.

Xử phạt cán bộ gian dối

Để khắc phục tình trạng “cát cứ”, cung cấp số liệu không chính xác số liệu, người đứng đầu Tổng cục Thống kê đề xuất: Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành không “đua” theo thành tích, “nói không” với bệnh thành tích và không gây áp lực cho ngành Kế hoạch Đầu tư và Thống kê; Sử dụng và công bố số liệu thống kê theo quy định của Luật Thống kê.

Trước các ý kiến cán bộ, ngành thống kê nêu, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ yêu cầu ngành thống kê đồng bộ hóa, chuẩn hóa, quy trình hóa và tin học hóa. Ngành thống kê phải công khai, minh bạch cách thống kê để bảo đảm hiệu quả con số, tạo niềm tin cho người sử dụng thông tin và người dân giám sát chất lượng thông tin này. Đồng thời chịu trách nhiệm cuối cùng về con số này.

Theo TS Lưu Bích Hồ, nguyên viện trưởng Chiến lược phát triển (Bộ KH&ĐT), cán bộ thống kê gian dối, bịa ra số liệu đủ thành tích. Nếu không xử lý sẽ làm mất uy tín của Việt Nam với đối tác quốc tế. Để chấm dứt tình trạng này, cần quán triệt hệ thống tổ chức, cơ chế làm việc, hướng dẫn nghiệp vụ. Cơ quan thống kê phải được độc lập chứ không bị quản lý bởi hệ thống chính quyền tại địa phương. Mô hình tương tự các nước phát triển như Mỹ, Pháp, có cơ quan độc lập, có chế tài yêu cầu bộ ngành cung cấp số liệu và công khai, minh bạch. Bộ, ngành nào vi phạm bị xử lý nghiêm minh.

“Chúng ta đã có đầy đủ luật, chế tài xử lý với việc làm sai lệch số liệu thống kê, thậm chí phải truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng. Vấn đề trọng tâm hiện nay là bộ máy, con người thực hiện phải có tâm, quyết liệt. Cán bộ thống kê gian dối phải bị xử nghiêm theo quy định”, ông Hồ nói.

Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cho rằng, để bảo đảm vị trí độc lập và giá trị thông tin của cơ quan thống kê, không quan trọng cơ quan này phải đặt ở đâu mà quan trọng là tính độc lập, trung thực trong chuyên môn, nghiệp vụ. Tổng cục Thống kê phải nâng cao chất lượng, độ tin cậy của chỉ tiêu thống kê; Coi đây là công việc có tính chất quyết định tới vai trò của ngành đối với xã hội và nền kinh tế.