Kiểm soát nhu cầu vay ngoại tệ nhằm ổn định thị trường ngoại hối

Ngày 08/12/2015, NHNN ban hành Thông tư 24/2015/TT-NHNN quy định cho vay bằng ngoại tệ của tổ chức tín dụng (TCTD), chi nhánh ngân hàng nước ngoài đối với khách hàng vay là người cư trú (Thông tư 24). Thông tư 24 có hiệu lực từ ngày 01/01/2016 và thay thế Thông tư 43/2014/TT-NHNN quy định cho vay bằng ngoại tệ của TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài đối với khách hàng vay là người cư trú (Thông tư 43).

Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ (NHNN) Bùi Quốc Dũng - Ảnh: VGP/Huy Thắng

Theo Thông tư 24, trong 4 nhóm đối tượng có nhu cầu vay ngoại tệ thì chỉ một nhóm đối tượng thuộc diện bị cấm cho vay ngoại tệ kể từ ngày 31/3/2016, đó là trường hợp DN chỉ muốn vay ngoại tệ sau đó bán đi lấy tiền đồng để hưởng mức chênh lệch lãi suất cao, bởi thực chất bản thân họ chỉ có nhu cầu tiền VND chứ không phải ngoại tệ.

Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ (NHNN) Bùi Quốc Dũng đã có cuộc trao đổi với báo chí xung quanh những quy định tại Thông tư 24.

Thưa ông, gần đây đang có những ý kiến khác nhau xung quanh những quy định tại Thông tư 24, cho rằng NHNN đang “siết” lại các đối tượng có nhu cầu vay ngoại tệ từ các NHTM từ sau 31/3/2016. NHNN giải thích như thế nào về điều này?

Ông Bùi Quốc Dũng: Trên thực tế, những khách hàng có nhu cầu ngoại tệ chính đáng vẫn được vay ngoại tệ như trước đây.

Cụ thể, trước đây, theo Thông tư 43, có 4 nhóm đối tượng vay ngoại tệ: Thứ nhất, là cho vay ngắn hạn, trung hạn và dài hạn để thanh toán ra nước ngoài tiền nhập khẩu hàng hóa, dịch vụ khi khách hàng vay có đủ ngoại tệ từ nguồn thu sản xuất, kinh doanh để trả nợ vay; Thứ hai, cho vay để đầu tư trực tiếp ra nước ngoài đối với các dự án, công trình quan trọng quốc gia được Quốc hội, Chính phủ hoặc Thủ tướng Chính phủ quyết định chủ trương đầu tư và đã được Bộ Kế hoạch và Đầu tư cấp giấy chứng nhận đầu tư ra nước ngoài. Hai nhóm đối tượng này không giới hạn về mặt thời gian.

Thứ ba, cho vay ngắn hạn đối với DN đầu mối nhập khẩu xăng dầu được Bộ Công Thương giao hạn mức nhập khẩu xăng dầu để thanh toán ra nước ngoài tiền nhập khẩu xăng dầu khi khách hàng vay không có hoặc không có đủ nguồn thu ngoại tệ từ hoạt động sản xuất, kinh doanh để trả nợ vay. Với nhóm thứ tư, vay ngoại tệ để đáp ứng các nhu cầu vốn ở trong nước nhằm thực hiện phương án sản xuất, kinh doanh hàng hóa xuất khẩu qua cửa khẩu biên giới Việt Nam mà khách hàng vay có đủ ngoại tệ từ nguồn thu xuất khẩu để trả nợ vay. Hai nhóm đối tượng (thứ 3, thứ 4) này tại Thông tư 43 có quy định giới hạn thời gian tới 31/12/2015.

Còn theo Thông tư 24, 3 nhóm đối tượng (nhóm 1, 2, 3) nói trên tiếp tục được vay như bình thường. Thậm chí, nhóm đối tượng thứ ba (cho vay ngắn hạn đối với DN đầu mối nhập khẩu xăng dầu), nếu tại Thông tư 43 quy định chỉ giới hạn đến 31/12/2015, thì tại Thông tư 24, NHNN không giới hạn thời hạn thực hiện việc cho vay này như quy định tại Thông tư 43. Như vậy, việc cho vay bằng ngoại tệ đối với nhu cầu này của các TCTD được thực hiện thường xuyên.

Riêng với nhóm đối tượng thứ tư, vay ngoại tệ để đáp ứng các nhu cầu vốn ở trong nước nhằm thực hiện phương án sản xuất, kinh doanh hàng hóa xuất khẩu qua cửa khẩu biên giới Việt Nam mà khách hàng vay có đủ ngoại tệ từ nguồn thu xuất khẩu để trả nợ vay, thời hạn thực hiện việc cho vay theo quy định tại Thông tư 24 là đến đến 31/3/2016.

Thực tế, nhóm đối tượng thứ tư này không phải do nhu cầu sử dụng ngoại tệ, mà vay ngoại tệ để bán ra lấy tiền đồng sử dụng trong nước, mục tiêu hưởng lãi suất thấp của tiền vay ngoại tệ. Như vậy, theo Thông tư 24, quy định về thời hạn đến 31/3/2016 với nhóm đối tượng này sẽ không có tác động nhiều đến các đối tượng có nhu cầu sử dụng ngoại tệ. So với quy định tại Thông tư 43 (thời hạn cho nhóm đối tượng này quy định đến 31/12/2015) thì thời hạn thực hiện cho vay đối với nhóm đối tượng này tại Thông tư 24 còn được mở rộng, kéo dài tới 31/3/2016.

Tại sao NHNN lại thu hẹp nhóm đối tượng thứ tư là các DN có nhu cầu vốn ngắn hạn trong nước để sản xuất, kinh doanh hàng hóa xuất khẩu, thưa ông?

Ông Bùi Quốc Dũng: Như tôi đã nói ở trên, đối tượng không có nhu cầu vay ngoại tệ, mà chỉ vay ngoại tệ để đáp ứng nhu cầu vốn trong nước, mục tiêu là họ muốn hưởng lãi suất thấp từ việc vay ngoại tệ chứ không cần ngoại tệ. Trước đây có quy định cho vay ngoại tệ là vì trong giai đoạn trước khi nền kinh tế còn tăng trưởng thấp, cầu về thị trường thấp nên để hỗ trợ cho doanh nghiệp thì NHNN quy định nhóm đối tượng này được vay ngoại tệ qua đó họ sẽ được hưởng mức lãi suất thấp của tiền vay ngoại tệ sau đó họ bán lại cho ngân hàng cho vay để lấy tiền đồng đáp ứng nhu cầu vốn trong nước.

Tuy nhiên, đến giai đoạn hiện nay nền kinh tế tăng trưởng tốt. Cầu tín dụng tăng trưởng trở lại, cầu về ngoại tệ cũng tăng cao nên trong lộ trình chống đô la hóa, cần chuyển dần từ quan hệ vay mượn sang quan hệ mua bán. Cho nên đối tượng cần thu hẹp lại, chỉ phục vụ đúng đối tượng cần ngoại tệ thôi.

Thứ hai, nhóm đối tượng này hiện nay vay không được lợi như giai đoạn trước vì muốn hưởng chênh lệch lãi suất thì bản thân chênh lệch lãi suất phải lớn hơn nhiều so với kỳ vọng về điều chỉnh tỷ giá. Nhưng trong bối cảnh kinh tế phục hồi, cầu về ngoại tệ tăng lên, kỳ vọng về điều chỉnh tỷ giá cũng phải lớn hơn. Do đó, cái lợi cho doanh nghiệp hưởng chênh lệch lãi suất không còn nhiều. Số liệu thống kê của NHNN cho thấy nhóm đối tượng vay như thế này hiện còn ít.

Tại sao NHNN lại đưa ra quy định về thời hạn tới 31/3/2016 mà không phải là 31/1/2015 (thời điểm các DN tất toán các hợp đồng vay ngoại tệ), thưa ông?

Ông Bùi Quốc Dũng: Khi chọn thời điểm 31/3/2016, NHNN đã cân nhắc rất kỹ yếu tố mùa vụ, giảm thiểu tác động đến thị trường ngoại hối. Nếu giữ nguyên 31/12/2015, tất cả những đối tượng vay này sẽ phải tất toán, dẫn đến tình trạng những doanh nghiệp đang vay ngoại tệ sẽ phải chạy ra thị trường mua ngoại tệ để thanh toán. Thời điểm cuối năm thường căng thẳng về cung-cầu ngoại tệ. Từ đó sẽ kéo theo mất cân đối cung-cầu. DN lại phải mua ngoại tệ giá cao tại thời điểm đó. Nhưng khi NHNN lùi thời điểm đến 31/3/2016, DN sẽ chủ động lựa chọn thời điểm, có thể mua được ngoại tệ giá thấp hơn. Thời điểm đó cung cầu ngoại tệ cũng ở trạng thái tốt nhất, tỉ giá thấp. Về yếu tố vĩ mô cũng giúp cho yếu tố cung-cầu ít bị tác động nhất, nên sẽ ít tác động đến thị trường ngoại hối.

Vậy quy định về việc cho vay bằng ngoại tệ đối với nhóm đối tượng được thực hiện đến hết ngày 31/3 /2016 tại Thông tư 24 có ảnh hưởng đến tỷ giá, thị trường ngoại tệ sau thời hạn này không, thưa ông?

Ông Bùi Quốc Dũng: Nhóm đối tượng thứ tư như tôi đã nói ở trên được giới hạn đến 31/3/2016, thực tế là nhóm đối tượng không có nhu cầu ngoại tệ mà họ vay ngoại tệ để bán ra lấy tiền đồng sử dụng trong nước, mục tiêu hưởng lãi suất thấp của tiền vay ngoại tệ. Như vậy, theo Thông tư 24, quy định về thời hạn đến 31/3/2016 với nhóm đối tượng này không tác động nhiều đến nhu cầu sử dụng ngoại tệ của DN.

Trước đây, NHNN cho phép TCTD xem xét cho vay ngoại tệ đối với nhu cầu vay vốn này là nhằm giúp DN giảm chi phí vay vốn, hỗ trợ hoạt động sản xuất-kinh doanh trong điều kiện kinh tế còn gặp nhiều khó khăn.

Hiện nay, kinh tế trong nước đã từng bước hồi phục. Vì vậy, để hỗ trợ ổn định tỷ giá, thực hiện chủ trương chống đô la hóa của Chính phủ, các hoạt động cho vay ngoại tệ cần được hạn chế từng bước, phù hợp với định hướng chuyển dần quan hệ huy động, cho vay ngoại tệ sang quan hệ mua, bán ngoại tệ, nhằm ổn định thị trường. Ngoài ra, một số chuyên gia cũng nhận định, việc dừng cho vay ngoại tệ đối với nhóm DN xuất khẩu qua biên giới sẽ góp phần ổn định thị trường ngoại hối và tác động tích cực đến tăng trưởng tín dụng nội tệ.

Diễn biến thực tế thời gian qua cho thấy các chính sách đồng bộ về giảm lãi suất tiền gửi ngoại tệ, kiểm soát chặt chẽ các nhu cầu cho vay đã mang lại các kết quả tích cực. Thị trường ngoại tệ và tỷ giá ổn định, nguồn cung dồi dào, các nhu cầu hợp pháp được đáp ứng đầy đủ, kịp thời.

Dư luận cũng băn khoăn liệu sau ngày 31/3/2016, trường hợp DN, người dân có nhu cầu vay ngoại tệ, ngân hàng có đáp ứng hay không, thưa ông?

Ông Bùi Quốc Dũng: Theo quy định, những đối tượng có nhu cầu chính đáng về vay ngoại tệ thì vẫn được vay như trước đây. Theo Thông tư 24, vẫn giữ nguyên 4 nhóm đối tượng được xem xét cho vay ngoại tệ theo quy định tại Thông tư số 43, riêng đối với trường hợp DN xuất khẩu có nguồn thu bằng ngoại tệ và có nhu cầu vay ngoại tệ để thanh toán chi phí trong nước nhằm thực hiện phương án sản xuất hàng xuất khẩu, thì việc vay vốn bằng ngoại tệ kết thúc vào ngày 31/3/2016.

Đây là nhóm đối tượng vay ngoại tệ để đáp ứng nhu cầu trong nước chứ vay không phải vì nhập khẩu hàng hóa mà họ vay ngoại tệ sau đó bán lại cho các ngân hàng để sử dụng nhu cầu vốn trong nước, qua đó họ được hưởng lãi suất thấp của vay ngoại tệ. Nhóm đối tượng vay ngắn, trung và dài hạn để phục vụ thanh toán ra nước ngoài tiền nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ phục vụ sản xuất hàng hóa xuất khẩu vẫn giữ nguyên như Thông tư cũ và không có giới hạn thời gian đối với nhóm đối tượng này.