Lại nói chuyện nợ xấu

Những con số về xử lý nợ xấu của Công ty TNHH MTV Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC) liên tục được cập nhật. Ông Nguyễn Quốc Hùng, Chủ tịch HĐTV VAMC là một trong những người rất chịu khó trả lời phỏng vấn báo chí một cách thẳng thắn.

Trước câu hỏi có phải các tổ chức tín dụng ồ ạt bán nợ xấu cho VAMC nhằm nhanh chóng giảm tỷ lệ này xuống hay không, ông khẳng định chắc nịch: không có chuyện này! Nhưng cách đây vài tháng, cũng ông Hùng cho biết cán bộ của VAMC đang phải làm việc ngày đêm để xử lý hồ sơ xin bán nợ xấu. Thậm chí các tổ chức tín dụng còn phải “xếp hàng” bán nợ xấu.

Đùn đẩy nhận “thành tích”

Cần nói rõ một điểm, theo ông Hùng, “thành tích” đưa nợ xấu của toàn ngành ngân hàng về dưới 3% là do các ngân hàng đã rất tích cực tự xử lý nợ xấu. Thực tế, tại địa bàn TP.HCM, ông Nguyễn Hoàng Minh, Phó giám đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) chi nhánh TP.HCM, cho biết: NHNN đã giao cho các ngân hàng trên địa bàn phải xử lý 25.300 tỷ đồng, trong đó tự xử lý là 3.100 tỷ đồng, bán nợ cho Công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng (VAMC) là 22.200 tỷ đồng. Trong 9 tháng qua các ngân hàng đã tự xử lý được 5.731 tỷ đồng nợ xấu; bán nợ cho VAMC được 21.404 tỷ đồng. Con số thống kê từ NHNN chi nhánh TP. Hà Nội thì cho thấy, đến 31/8/2015, 13/14 hội sở chính của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố (trừ GPBank) đã xử lý được 32.336 tỷ đồng nợ xấu, trong đó số hồ sơ bán nợ đã gửi tới VAMC lên đến 24.292 tỷ đồng.

Thực tế, tỷ lệ nợ xấu không phải là con số các tổ chức tín dụng muốn khoe, vì vậy “thành tích” đưa nợ xấu về dưới 3% họ cũng không muốn nhận cũng là điều dễ hiểu. Hiện tồn tại ba nguồn số liệu thống kê khác nhau: của tổ chức nước ngoài (thường rất cao); của chính các tổ chức tín dụng tự đưa ra (thường rất thấp); và của NHNN qua thanh tra, kiểm soát. Khoảng cách giữa các con số này, theo ông Nguyễn Hữu Nghĩa, Chánh Thanh tra NHNN, đang dần co hẹp.

Nếu 3% được cho là một tỷ lệ nợ xấu an toàn thì sự chênh lệch giữa các con số thống kê, dù không nhiều nhưng rõ ràng đã làm mất đi ý nghĩa mức an toàn trong hoạt động của các tổ chức tín dụng. Đơn cử, con số tỷ lệ nợ xấu dưới 3% của các ngân hàng trên địa TP.HCM là không tính 20.500 tỷ đồng nợ xấu của ba ngân hàng: OceanBank, CBBank và GPBank đang trình NHNN phương án xử lý.

Xử lý tận gốc, nhưng gốc ở đâu?

Có một thông tin rất đáng chú ý về xử lý nợ xấu, đó là VAMC đã đánh tiếng sẽ hợp tác với Công ty TNHH Mua bán nợ Việt Nam (DATC) để cùng xử nợ xấu, tiến đến hình thành thị trường mua bán nợ. Đến bao giờ kế hoạch này mới được thực hiện? Có thể sang 2016, cũng có thể lâu hơn nữa.

Nhưng thị trường là gì? Có thể hiểu nôm na là nơi có người mua, người bán và giá hàng hóa được quyết định bởi cung – cầu. Nếu vậy, hiện thị trường mua bán nợ đã có người mua, có người bán, nhưng người mua hiện vẫn đang độc quyền, còn giá thì không theo thị trường.

Theo Thông tư 14 của NHNN, phải từ 15/10 tới đây VAMC mới có thể mua nợ xấu theo thị giá, bằng trái phiếu do chính mình phát hành. Có nghĩa, khi bán nợ cho VAMC, các tổ chức tín dụng vẫn chỉ có thể nhận về giấy, chứ không phải tiền! Và cho dù VAMC được mua nợ xấu theo thị giá, nhưng lại không được kinh doanh theo cơ chế thị trường, tức là có lãi – lỗ, thì họ có nhiệt tình được mãi không?

Bản thân VAMC chắc chắn rất muốn bán nợ xấu, giải quyết dứt điểm những khoản nợ càng để lâu càng mất giá. Chẳng hạn như: nợ xấu có thế chấp là máy móc, nhà xưởng; nợ của doanh nghiệp đã phá sản…Nhưng ngoài việc mang đấu giá tài sản đảm bảo để thu hồi nợ và tiếp tục giảm lãi suất, cơ cấu lại kỳ hạn cho doanh nghiệp để mong có cơ hội biến nợ xấu thành nợ có thể thu hồi vốn…, thì hiện VAMC chưa thể bán đứt một khoản nợ xấu đã mua nào. Nợ xấu vẫn đang chỉ được gom lại – điều mà mọi người đều nhìn thấy từ năm 2013 – khi VAMC được thành lập.

Kinh doanh nào cũng có rủi ro, nhưng NHNN – cơ quan chủ quản của VAMC – lại không chấp nhận việc VAMC kinh doanh bị lỗ. Thế nên VAMC không thể mạnh tay đưa ra những quyết sách theo kịp với sự vận động của thị trường. Đó là một cái “gốc” của nợ xấu chưa xử lý được. Hợp tác với DATC – người có “tiền tươi, thóc thật” là bước đi khôn ngoan. Nhưng hiện DATC chưa lên tiếng trước lời ngỏ ý này của VAMC.

Thứ hai, việc phát sinh thêm những khoản nợ xấu mới là điều không tránh khỏi trong hoạt động của các tổ chức tín dụng. Họ vẫn chỉ có hai lựa chọn: tự xử lý hoặc bán cho VAMC. Nếu vẫn chỉ có VAMC mua thì khó có thể đảm bảo việc định giá khoản nợ xấu đó là công bằng. Vậy thà rằng ngân hàng cứ để nợ xấu “ẩn” rồi từ từ tính tiếp.

NHNN – người đề xuất thành lập VAMC – một công ty đặc biệt với cơ chế đặc thù, đã nhìn thấy những tồn tại này. Họ sẽ làm gì tiếp theo khi nợ xấu tạm thời được đưa về dưới 3%. Trước mắt chính là thúc đẩy hợp tác với Bộ Tài chính – cơ quan chủ quản của DATC – để xóa bỏ “độc quyền” mua nợ xấu ngân hàng của VAMC, từ đó mới dần hình thành thị trường mua bán nợ. Kế hoạch này xem ra còn phải chờ thêm nhiều tháng nữa, bởi sự kiện quan trọng nhất trong thời gian tới của hệ thống chính trị là Đại hội toàn quốc của Đảng đang tới gần.