Tỷ giá USD/VND: Một năm nhìn lại và dự đoán năm 2009

Ban Vốn và Kinh doanh vốn, Phòng Kinh doanh tiền tệ Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) vừa qua đã trình ban lãnh đạo báo cáo Diễn biến tỷ giá năm 2008 và dự báo tỷ giá năm 2009. Báo cáo đã đưa ra 3 kịch bản diễn biến đồng USD và chỉ ra rằng, trong năm 2009, tỷ giá USD/VND cao nhất là 18.200 đồng/U/USD.

Tỷ giá USD/VND một năm nhìn lại: 3 lần nới biên độ tỷ giá và cơn sốt USD vào giữa tháng 6/2008

Ban Vốn và Kinh doanh vốn BIDV phân thị trường ngoại tệ Việt Nam trong năm 2008 ra làm 4 giai đoạn:

Diễn biến tỷ giá USD/VND năm 2008 - Nguồn: BIDV

Giai đoạn đầu (3 tháng đầu năm từ 01/01/2008 – 25/03/2008): Tỷ giá liên tục giảm, dưới mức sàn.

Trong giai đoạn 3 tháng đầu năm, tỷ giá USD/VND trên thị trường liên ngân hàng liên tục sụt giảm (từ mức 16.112 đồng xuống 15.960 đồng. mức thấp nhất là 15.560 đồng/USD). Trên thị trường tự do, USD dao động từ mức 15.700 – 16.000 đồng/USD.

Nguyên nhân là thời điểm này đang ở giai đoạn gần tết Dương lịch, do đó lượng kiều hối chuyển về nước khá lớn. Thứ hai, các nhà đầu tư dự kiến VND sẽ tăng giá so với USD, cộng thêm chênh lệch lãi suất lớn giữa USD và VND nên các nhà đầu tư đẩy mạnh việc bán USD chuyển qua VND. Tập trung vào các đối tượng là nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vào Trái phiếu Chính phủ Việt Nam (1,4 tỷ USD), các doanh nghiệp xuất khẩu vay USD để phục vụ sản xuất kinh doanh…Các NHTM lúc này cũng đẩy mạnh bán USD.

Trong khoảng thời gian này, Chính phủ và NHNN đang đẩy mạnh việc kiềm chế lạm phát, sử dụng biện pháp tiền tệ thắt chặt, tăng lãi suất cơ bản từ 8,25%/năm (tháng 12/2007) lên 8,75%/năm (tháng 2/2008). NHNN không thực hiện mua ngoại tệ USD nhằm hạn chế việc bơm tiền ra lưu thông, tăng biên độ tỷ giá USD/VND từ 0,75%/năm lên 1%/năm trong ngày 10/03/2008.

Giai đoạn 2 (từ 26/03 – 16/07): Tăng với tốc độ chóng mặt tạo cơn sốt USD trên cả thị trường liên ngân hàng lẫn thị trường tự do.

Trong giai đoạn này, tỷ giá tăng dần đều và đột ngột tăng mạnh từ giữa tháng 6, đỉnh điểm lên đến 19.400 đồng/USD vào ngày 18/06, cách hơn 2.600 đồng so với mức trần. Tâm lý hoang mang cộng với động thái đầu cơ của giới buôn ngoại tệ trên thị trường tự do đẩy USD cùng với giá vàng tăng mạnh lên gần 19 triệu đồng/lượng.

Tỷ giá lên đỉnh ngày 18/06, sau đó giảm dần. Ngày 27/06, NHNN tăng biên độ USD/VND từ 1% lên 2%.

Nguyên nhân USD tăng mạnh trong giai đoạn này chủ yếu do tâm lý bất ổn của doanh nghiệp và người dân khi thấy USD tăng nhanh dẫn đến trạng thái găm ngoại tệ của giưois đầu cơ. Nhu cầu mua ngoại tệ trả các khoản nợ của cả DN xuất và nhập khẩu đến hạn cao; Tăng nhập khẩu vàng do chênh lệch lớn giữa giá vàng trong nước và quốc tế.

Nhà ĐTNN bắt đầu rút vốn khỏi Việt nam bằng việc bán TPCP khi lo ngại về tình hình kinh tế và do tình hình thanh khoản thấp trên thị trường thế giới đẩy nhu cầu mua USD chuyển vốn về nước lên cao (bán ròng 0,86 tỷ USD).

Cung ngoại tệ thấp do NHNN không cho phép cho vay ngoại tệ đối với doanh nghiệp xuất khẩu (theo quyết định số 09/2008/QĐ, NHNN không cho phép vay để chiết khấu bộ chứng từ xuất khẩu, vay thực hiện dự án sản xuất xuất khẩu) giảm hiện tượng doanh nghiệp xuất khẩu vay ngoại tế bán lại trên thị trường.

Giai đoạn 3 (từ 17/07 – 15/10): Giảm mạnh và dần đi vào bình ổn.

Nhờ có sự can thiệp kịp thời của NHNN, cơn sốt USD đã được chặn đứng, tỷ giá giảm mạnh từ 19.400 đồng/USD xuống 16.400 đồng/USD và giao dịch bình ổn quanh mức 16.600 đồng trong giai đoạn từ tháng 8 – tháng 11.

Nhận thấy tình trạng sốt USD đã ở mức báo động, lần đầu tiên trong lịch sử, NHNN đã công khai công bố dự trữ ngoại hối quốc gia 20,7 tỷ USD khi các thông tin trên thị trường cho rằng USD đang trở nên khan hiếm.

Đồng thời lúc này, NHNN đã ban hành một loạt các chính sách nhằm bình ổn thị trường ngoại tệ như kiểm soát chặt các đại lý thu đổi ngoại tệ (cấm mua bán ngoại tệ trên thị trường tự do không đăng ký với các NHTM), cấm mua bán USD thông qua ngoại tệ khác để lách biên độ, cấm nhập khẩu vàng và cho phép xuất khẩu vàng; bán ngoại tệ can thiệp thị trường thông qua các NHTM lớn.

Giai đoạn 4 (từ 16/10 đến nay): tỷ giá USD tăng trở lại.

Tỷ giá USDVND tăng đột ngột trở lại từ mức 16.600 lên mức cao nhất là 16.998 sau đó giảm nhẹ. Giao dịch nằm trong biên độ tỷ giá. Tuy nhiên cung hạn chế, cầu ngoại tệ vẫn lớn. Sau khi NHNN tăng biên độ tỷ giá từ 2% lên 3% trong ngày 7/11/2008, tăng tới mức 17.440 đồng/USD.

Nguyên nhân: Trong khoảng thời gian từ tháng 10 - tháng 11, nhà đầu tư nước ngoài đẩy mạnh việc bán ra chứng khoán trong đó bán trái phiếu (700 triệu USD), cổ phiếu (100 triệu USD). Nhu cầu mua ngoại tệ của khối nhà đầu tư nước ngoài tăng cao khi muốn đảm bảo thanh khoản của tổ chức tại chính quốc. Nhu cầu mua USD của các ngân hàng nước ngoài cũng tăng mạnh (khoảng 40 triệu USD/ngày).

Cầu USD trên thị trường tự do tăng cao bởi khi NHNN không cho phép nhập vàng thì hiện tượng nhập lậu vàng gia tăng, làm tăng cầu USD để nhập khẩu (do USD là đồng tiền thanh toán chính).

Dự báo năm 2009: 3 kịch bản

Thị trường ngoại hối của Việt nam trong năm 2009 được xác định sẽ căng thẳng do hạn chế về cung ngoại tệ (xuất khẩu, FDI và kiều hối suy giảm do nền kinh tế thế giới suy giảm, đặc biệt là sự suy thoái của một số nền kinh tế phát triển như Mỹ, Châu Âu và Nhật Bản) trong khi đó cầu về ngoại tệ vẫn lớn (nhu cầu tiêu dùng và đầu tư vẫn cao trong năm 2009 để đảm bảo mức tăng trưởng mục tiêu, khối đầu tư gián tiếp nước ngoài sẽ chuyển vốn ròng về nước để đảm bảo thanh khoản trên thị trường chính quốc).

Dự báo tỷ giá USD/VND năm 2009 - Nguồn: BIDV

Ban Vốn và Kinh doanh vốn, Phòng kinh doanh ngoại tệ BIDV đã đưa ra 3 kịch bản tỷ giá USD.

Kịch bản 1: Nếu GDP tăng 5,5% và chỉ số giá tiêu dùng tăng khoảng 11% trong năm 2009 thì tỷ giá USD/VND sẽ là 17.510 đồng/USD.

Kịch bản 2: Nếu GDP tăng 6% và chỉ số giá tiêu dùng tăng khoảng 13% trong năm 2009 thì tỷ giá USD/VND sẽ là 17.600 – 17.800 đồng/USD.

Kịch bản 3: Nếu GDP tăng 6,5% và chỉ số giá tiêu dùng tăng khoảng 15% trong năm 2009 thì tỷ giá USD/VND sẽ là 18.190 đồng/USD.

Theo dự báo của BIDV thì khả năng kịch bản 2 là kịch bản tối ưu nhất trong điều kiện hiện nay với mục tiêu xuất khẩu tăng trưởng khoảng 13% (do chính sách kích thích xuất khẩu), nhập khẩu tăng trưởng khoảng 14% nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng thiết yếu và đầu tư theo gói giải pháp kích thích tăng trưởng của Chính phủ. Theo kịch bản này, VND sẽ mất giá khoảng 3,5 - 5% so với USD trong năm 2009.

Hoàng Ly