Hạnh phúc ở Bhutan

Những mũi tên lao vào mục tiêu bằng gỗ, và những người đàn ông cầm cung hát để ăn mừng. Có mặt theo dõi vòng đấu cung là Gyeltshen. Ông lão 89 tuổi vẫn nhớ rằng Thimphu – thủ đô dày đặc các tòa nhà của Bhutan – là vùng đất với rừng rậm và một vài ngôi nhà thưa thớt.  Đi vào vùng này mà không mặc gho – chiếc áo choàng dài tới đầu gối đặc trưng của người Bhutan – đồng nghĩa với việc có thể bị bắt và bị phạt.

Quá nhiều thứ đã thay đổi. Gyeltshen đồng tình với việc đức vua dân chủ hóa đất nước nhỏ bé này vào năm 2008, khi người dân Bhutan có cuộc bầu cử đầu tiên trong lịch sử. Ngày 13/7, Gyeltshen sẽ đi bỏ phiếu lần thứ hai. Giống như rất nhiều người ở Thimphu, ông cho rằng đảng cầm quyền Druk Phuensum Tshogpa đã giữ đúng lời hứa xây dựng đường sá và sân bay cũng như cung cấp thủy điện. Gần như mọi người dân Bhutan đều đã có điện thoại di động, và mạng lưới điện đã phủ khắp đất nước. Đảng này được dự đoán là sẽ giành chiến thắng.

Trong vòng bỏ phiếu sơ bộ hôm 31/5 với sự tham gia của 4 đảng, đảng này dành được 45% số phiếu. Theo sau là đảng PDP với 33%. Thủ tướng Jigme Thinley có thể sẽ chiến thắng nhiệm kỳ thứ 2, mặc dù ông phải đối mặt với đảng đối lập đã mạnh hơn rất nhiều so với trước đây.

Mặc dù vậy, ở Bhutan cũng có những lời cằn nhằn. Đất nước với chưa đến 800.000 dân hiện có khoảng một chục tờ báo. Họ ngày càng bất bình với hiện tượng tham nhũng mới nảy nở trong tầng lớp các chính trị gia của Bhutan và cảnh báo về tình trạng cố giữ lấy quyền lực của các vị lãnh đạo. 

Theo các tiêu chuẩn Đông Á, nền chính trị Bhutan vẫn trong sạch và bình lặng. Ủy ban bầu cử cấm sử dụng bia tại các cuộc họp tranh cử. Mỗi tối, kênh truyền hình quốc gia chiếu các cuộc tranh luận giữa những ứng viên. Các chính trị có quan điểm chỉ khác nhau đôi chút, và họ luôn tôn sùng chế độ quân chủ. 

Hầu như không có ai đề cập đến Tổng hạnh phúc quốc gia (GNH) – chỉ số được các vị lãnh đạo Bhutan coi là cương lĩnh thay thế cho mục tiêu theo đuổi tăng trưởng kinh tế.  Quan điểm này không có mấy ý nghĩa đối với đa số người dân sinh sống ở vùng nông thôn. Tâm lý hoài nghi đang xuất hiện trong những người có trình độ cao ở Bhutan. Một thành viên của chính phủ lâm thời phải thừa nhận rằng, trên thực tế, tăng trưởng GDP và chỉ số GNH chưa bao giờ luôn luôn đi kèm với nhau. 

Trong khi đó, lo ngại về tăng trưởng GDP ngày càng tăng cao. Bhutan tăng trưởng vững chắc trong thời gian gần đây chủ yếu là nhờ vào số tiền vay nợ đang ngày một tăng lên. Các chính trị gia nước này cho rằng họ có thể quản lý nợ. Theo kế hoạch, chính phủ Bhutan sẽ có được nguồn thu lớn kể từ năm 2020, khi 10 nhà máy thủy điện với tổng công suất 10 gigawatts đi vào hoạt động. Tuy nhiên, các nhà kinh tế học bi quan hơn. Quá trình xây dựng mới chỉ được bắt đầu ở ba nhà máy trong khi chi phí gia tăng. Trước đây, Ấn Độ cam kết tài trợ cho các dự án này nhưng giờ đây viện trợ đã biến thành khoản vay. Và, do là khách hàng duy nhất mua điện của Bhutan, Ấn Độ có thể chi phối giá.  

Với nhập khẩu gia tăng và nhiều chi phí khác – đặc biệt là chi cho nhà cửa, những chiếc xe hơi đắt tiền và trả mức lương cao ngất ngưởng cho các quan chức – Bhutan đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt ngoại tệ. Hoạt động xây dựng ở thung lũng Thimphu đã ngưng trệ. Cuối cùng thì, theo một nhân vật có tiếng tăm trong chính phủ Bhutan, đất nước này có thể phải sử dụng hết số tiền thu được từ các dự án thủy điện để trả nợ cho Ấn Độ. Nhiệm vụ chính của chính phủ kế nhiệm sẽ là đàm phán với Ấn Độ để có thêm viện trợ. 

Từ lâu nay, Bhutan đã dựa quá nhiều vào người hàng xóm lớn. Hầu hết các công trình ở Bhutan được thực hiện bởi 100.000 lao động Ấn Độ. Hầu hết hàng hóa (trong đó có thực phẩm) cũng đến Bhutan qua Ấn Độ. Và, chính sách kinh tế và ngoại giao của Bhutan cũng chịu sự chi phối của Delhi. Bhutan bị hạn chế trong việc quyết định tương lai của chính bản thân họ. Ấn Độ ngay lập tức tỏ thái độ phản đối khi ông Thinley gặp Thủ tướng Trung Quốc hồi năm ngoái. Ấn Độ khẳng định điều này sẽ không lặp lại và bác bỏ đề xuất Bhutan lập quan hệ ngoại giao với Trung Quốc.  

Tuy nhiên, chí ít thì vẫn có một ví dụ về quan hệ hợp tác quốc tế còn tồn tại. Một pho tượng Buddha làm bằng vàng cao hơn 50m đang được hoàn thiện ở thủ đô của Bhutan. Bức tượng được làm ra ở Trung Quốc và được tài trợ bởi Singapore và Hồng Kông. Ấn Độ cũng giúp đỡ trong quá trình dựng tượng. Và, ít nhất thì pho tượng này cũng giúp mọi người cảm thấy vui vẻ hạnh phúc.