Phá giá Nhân dân tệ: Kích hoạt chiến tranh tiền tệ?

Cứu rỗi tăng trưởng và chứng khoán

Động thái bất ngờ của PBOC khiến nhiều người liên tưởng đến việc ngày 1-1-1994, Trung Quốc thông báo tiến hành một cuộc cải cách thị trường ngoại hối và tiến hành phá giá mạnh lên mức 8,7NDT đổi 1USD so với mức 5,32 vào năm 1993 (phá giá 38%) - điểm khởi đầu cho cuộc chiến tiền tệ Hoa Kỳ - Trung Quốc trong suốt 10 năm sau đó.

Mãi đến tháng 7-2005, Trung Quốc mới ngừng neo cố định vào đồng USD và giao dịch trong biên độ 2% từ một điểm tham chiếu do Trung Quốc lựa chọn (điểm tham chiếu bây giờ là 6,33).

Trên thực tế, cả Việt Nam và Trung Quốc đang phụ thuộc vào FED khi duy trì chính sách neo vào đồng USD. Trung Quốc có thể không khiến cho cuộc chiến tranh tiền tệ lần 3 leo thang, nhưng FED có thể làm điều đó. Nếu FED chuyển sang mục tiêu làm tăng giá USD bằng cách tăng lãi suất USD, Trung Quốc và Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng nặng hơn so với các quốc gia linh hoạt về tỷ giá (vốn đã phá giá mạnh đồng nội tệ trong suốt 2 năm qua).

Các nhà nghiên cứu về Trung Quốc đều hiểu rằng phá giá đồng NDT là một trong những công cụ quan trọng để tạo nên sự thần kỳ của tăng trưởng kinh tế Trung Quốc trong hơn 3 thập niên qua. James Richards, chuyên gia nghiên cứu chiến tranh tiền tệ, cho biết Trung Quốc không bao giờ chịu nhượng bộ trong các tranh cãi tiền tệ cho dù đối thủ của họ là Hoa Kỳ.

Vào thời điểm 2009-2010, khi vấn đề tiền tệ của Trung Quốc được đem ra tranh luận tại Hội nghị thượng đỉnh G20, Trung Quốc thường tỏ thái độ cứng rắn. Trung Quốc chỉ khéo léo nâng giá đồng NDT đôi chút trước thềm mỗi cuộc họp G20 để xoa dịu.

Tuy nhiên, kể từ lúc cuộc chiến tranh tiền tệ toàn cầu lần 3 nổ ra vào năm 2010, khi Cục Dự trữ liên bang Hoa Kỳ (FED) tiến hành gói nới lỏng định lượng (QE), Trung Quốc đã đưa ra một mục tiêu khác: Quốc tế hóa đồng NDT và đưa NDT vào rổ tiền tệ dự trữ SDR (Quyền rút vốn đặc biệt) của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF); đồng thời giảm bớt can thiệp tiền tệ để đưa thị trường chứng khoán (TTCK) nước này vào nhóm chỉ số MSCI.

Vì vậy, trong năm 2014 và nửa đầu 2015, bất chấp việc GDP giảm sút, Trung Quốc vẫn cố gắng duy trì sự ổn định của đồng NDT. Vào tháng 4-2015, Thời báo Wall Street Journal tiết lộ tham vọng của Trung Quốc: “Trung Quốc muốn giữ ổn định đồng NDT và mạnh hơn để tham gia vào danh mục các đồng tiền dự trữ toàn cầu”.

Có thể đợt phá giá tiền tệ lần này của Trung Quốc gây bất ngờ về thời điểm, nhưng đã nằm trong dự báo của giới phân tích. Từ giữa tháng 6-2015, TTCK Trung Quốc bị bán tháo dữ dội và hơn 30% giá trị thị trường đã tan biến. Xuất hiện tình trạng tháo chạy của dòng vốn, điều gây áp lực giảm giá lên đồng NDT. Nền kinh tế đang có vẻ khó đạt mức GDP mục tiêu 7% năm 2015. Do đó Trung Quốc cần có một sự hỗ trợ của con át chủ bài: Phá giá đồng NDT.

Trước đó, các phản ứng cắt giảm lãi suất 4 lần liên tiếp kể từ tháng 11-2014 đến tháng 6-2015 đã không đủ để hỗ trợ cho TTCK Trung Quốc thoát khỏi đà giảm giá. Do vậy Trung Quốc cần phải làm gì đó để chặn đà giảm của TTCK và tỷ giá là sự lựa chọn tiếp theo.

VNĐ vạ lây

Nhưng thực sự Trung Quốc đang muốn điều gì? Theo nhận định của tạp chí Fortune, việc Trung Quốc phá giá tiền tệ vào thời điểm hiện nay ngoài lý do xuất phát từ nội địa có thể do những phản ứng mang tính chất toàn cầu. Cuộc chiến tranh tiền tệ toàn cầu lần 3 đã vào một giai đoạn mới: Đồng USD mạnh lên và dòng vốn đang bị hút về Hoa Kỳ. Sự mạnh lên của USD đã khiến nội tệ nhiều quốc gia bị giảm sút mạnh mẽ. Vì thế, Trung Quốc cần phản ứng để bảo vệ mình.

Bản thân PBOC cũng giải thích rằng động thái của họ phù hợp theo tín hiệu thị trường. Theo đó, về cơ bản, mục tiêu của Trung Quốc hiện nay là đang tham gia với Hoa Kỳ trong cuộc đua hút dòng vốn quốc tế. Trung Quốc muốn NDT tăng giá từ từ và ổn định theo USD. Và để tránh việc bị tăng giá quá nhanh, Trung Quốc sẽ phá giá NDT một chút khi USD tăng giá.

Đó không phải là mục tiêu phá giá NDT để tạo cạnh tranh như trước, mà đây là mục tiêu kép giữa việc giữ đồng NDT ổn định và mạnh lên để quốc tế hóa và đồng NDT yếu đi để tạo ra cạnh tranh cho nền kinh tế. Vì vậy, còn quá sớm để nói rằng Trung Quốc đang phát động một cuộc chiến tranh tiền tệ mới.

Ngay sau động thái của phá giá đồng NDT ngày 11-8 của Trung Quốc, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã có động thái nâng biên độ tỷ giá của VNĐ/USD lên mức ±2%, thay vì 1% như trước đây. Từ tháng 9-2014, nhiều người đã lo ngại về khả năng NHNN giữ cam kết phá giá VNĐ không quá 2% mỗi năm khi đồng USD mạnh lên trên thị trường quốc tế.

Trong năm 2014, dù đồng tiền của các quốc gia thuộc Eurozone, Đông Nam Á và Đông Á, Nam Mỹ giảm mạnh trên 10% so với USD nhưng NHNN vẫn chỉ phá giá VNĐ ở mức 1%. Điều này cho thấy, Việt Nam lo ngại trước những phản ứng của Trung Quốc hơn là hành động của các quốc gia khác. Lý do bởi cả Việt Nam và Trung Quốc đều đang neo tỷ giá vào USD nên sự điều chỉnh tỷ giá của Trung Quốc sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng cạnh tranh của VNĐ.

Về khía cạnh thương mại, nhiều hàng hóa xuất khẩu chủ lực của Việt Nam đang cạnh tranh trực tiếp với Trung Quốc như dệt may, hải sản và thép. Vấn đề thâm hụt thương mại cũng tăng lên bởi Việt Nam chủ yếu nhập siêu với Trung Quốc.

Lo ngại dòng vốn chuyển ngược

TTCK Việt Nam rất nhạy cảm với diễn biến của chiến tranh tiền tệ, đặc biệt là với đồng USD. Năm 2010-2011, việc FED tiến hành QE (giai đoạn USD mất giá) đã gây ra lạm phát cao tại Việt Nam. Việc lãi suất tăng trên 20%/năm để chống lạm phát đã gây tác động xấu đến TTCK. Từ tháng 11-2012 đến tháng 9-2014, TTCK Việt Nam được hưởng lợi khi USD tăng giá sau khi Nhật Bản tung ra chính sách nới lỏng định lượng theo Abenomics (tháng 11-2012). Gói nói lỏng định lượng của Nhật Bản làm trung hòa ảnh hưởng gói QE3 (tháng 9-2012) của Hoa Kỳ, khiến thị trường hàng hóa toàn cầu giảm, nên Việt Nam không chịu ảnh hưởng lạm phát.

Nếu trong thời gian tới, FED tăng lãi suất khiến USD tăng giá sẽ gây phản ứng xấu đối với Việt Nam. Vì lúc này, dòng vốn quốc tế sẽ bị hút ngược trở lại về Hoa Kỳ. Dấu hiệu này đã xuất hiện trong giai đoạn cuối năm 2014. Vào tháng 9-2014, khi lãi suất trái phiếu Junk-Bond của Hoa Kỳ tạo đáy và tăng vọt, USD cũng tăng giá theo từ tháng 10-2014, chỉ số chứng khoán của Việt Nam lập tức tạo đỉnh vào tháng 9-2014 và giảm mạnh cho đến tháng 5-2015. Trong thời gian này, Việt Nam cũng đã 2 lần phá giá VNĐ và sử dụng hết room 2% đưa ra cho năm 2015.

Bên cạnh đó, sự tăng giá của USD sẽ tác động mạnh thị trường hàng hóa như dầu, vốn là nguồn thu lớn trong ngân sách của Việt Nam. Về khía cạnh xuất khẩu, 4 thị trường chính của Việt Nam là EU, Hoa Kỳ, ASEAN và Trung Quốc. Việc Việt Nam và Trung Quốc cùng neo vào USD sẽ khiến sức cạnh tranh của VNĐ không bị ảnh hưởng nhiều nếu phản ứng cùng nhịp với NDT.

Tuy nhiên, Việt Nam sẽ thua thiệt với các thị trường EU và ASEAN nếu USD tiếp tục tăng giá. Cần nhớ rằng, từ năm 2013 đến nay, đồng tiền của các quốc gia châu Á và châu Âu đã giảm giá rất mạnh so với USD.