Thành công trong nước lại vươn tay hỗ trợ thế giới: Điều gì giúp Cuba đứng vững ở đỉnh cao thế giới trước đại dịch Covid-19?

Tính đến nay, đã có 1.199.710 ca nhiễm Covid-19 được ghi nhận trên toàn thế giới, với 246.037 ca được chữa khỏi và 64.636 ca tử vong.

Trong khi các quốc gia phát triển như Mỹ, Ý đang vật lộn với dịch bệnh thì Cuba lại nổi lên như một điểm sáng nhờ thành công trong kiểm soát dịch bệnh và hành động cứu trợ nhân đạo toàn cầu.

Cuba hiện đã cung cấp đội ngũ ngũ y bác sĩ và dược phẩm cho 67 quốc gia trên thế giới và chấp nhận tàu du lịch Braemar của Anh cập cảng, mang theo 5 bệnh nhân Covid-10, vốn bị nhiều quốc gia từ chối.

Kể từ khi ca nhiễm đầu tiên được ghi nhận ở Cuba vào ngày 11/3, đến nay nước này ghi nhận tổng cộng 288 ca nhiễm, 6 ca tử vong. Theo The Paper (Trung Quốc), các biện pháp phòng chống dịch bệnh đang được thực hiện một cách có trật tự và hiệu quả tại quốc gia Trung Mỹ này.

Người dân Cuba tự hào về thành tựu y tế nước nhà

Kể từ khi dịch bệnh bùng phát trên thế giới, đội ngũ y tế của Cuba đã tỏa đi nhiều quốc gia trên thế giới như Trung Quốc, Ý, Tây Ban Nha và nhiều quốc gia khác; đồng thời, nhiều quốc gia cũng đã tìm kiếm sự giúp đỡ từ Cuba nhờ thành tựu y tế nổi bật của nước này.

Vào thời điểm đó, Cuba chưa ghi nhận ca nhiễm Covid-19 nào và sự chú ý toàn cầu vẫn tập trung vào Vũ Hán, Trung Quốc. Hầu hết những người Cuba đều tự hào vì họ biết được đội ngũ nhân viên y tế và dược phẩm đầu tiên của nước họ đã được triển khai tới Trung Quốc. Cho đến ngày 11/3, ba bệnh nhân người Ý tại Cuba được phát hiện nhiễm Covid-19.

Và tới ngày 17/3, tàu du lịch Braemar của Anh, sau khi phát hiện ra 5 trường hợp nhiễm bệnh, đã bị từ chối cập cảng từ nhiều quốc gia khác nhau. Chính phủ Cuba đã hào phóng cho phép tàu này cập cảng với lý do nhân đạo. Sau đó, các hành khách được vận chuyển đến sân bay bằng xe buýt và trở về Anh bằng bốn chuyến bay do nước Anh cung cấp.

Cuba có nền y tế đầy thành tựu, nhiều y bác sĩ được cử đi nhiều nước để chung tay phòng cống dịch bệnh. Ảnh: Covid-19

Cho đến ngày 19/3, 14 trong số 16 trường hợp được chẩn đoán đều là khách du lịch nước ngoài khiến người dân trở nên lo lắng. Nhiều người kêu gọi chính phủ đóng cửa ngành du lịch trong nước để bảo vệ sự an toàn của người dân trên đảo.

Đầu tiên, chính phủ và Bộ Y tế công cộng đã truyền tải một thông điệp rất tích cực tới công chúng qua truyền hình. Một quan chức của Tổng cục Du lịch Cuba (MINTUR) tuyên bố trên truyền hình rằng, khách du lịch nước ngoài có thể được điều trị tốt nhất ở Cuba và hoan nghênh các bệnh nhân Covid-19 trên thế giới đến Cuba chữa trị, tuyên bố "Cuba là một trong những quốc gia y tế an toàn nhất thế giới với sức mạnh y tế dồi dào nhất".

Nhưng vào chiều ngày 20/3, khi số lượng chẩn đoán ở nước này lên tới 25 và số bệnh nhân nghi nhiễm lên tới 754, nhà lãnh đạo Miguel Diaz-Canel cuối cùng đã tuyên bố, Cuba sẽ đóng cửa ngành du lịch vào ngày 24/3 để hạn chế khách du lịch nước ngoài đến Cuba, đồng thời tăng cường giám sát dịch bệnh trong nước và kiểm soát sự phát triển của dịch bệnh.

Kể từ đó, từ việc đóng cửa các quán bar và nhà hàng đến việc hạn chế đi lại, từ giao thông công cộng đến ở yên trong nhà, một loạt các biện pháp đã được thực hiện một cách có trật tự ở Cuba.

Chia sẻ với The Paper, một thanh niên 28 tuổi cho biết: "Đừng lo cho chúng tôi, đất nước chúng tôi rất an toàn, hệ thống y tế của chúng tôi rất nổi tiếng, bạn xem trên TV, nhiều quốc gia đang sử dụng thuốc của chúng tôi, thậm chí cả Trung Quốc cũng vậy, nhiều bệnh nhân đã khỏi bệnh sau khi dùng thuốc của chúng tôi.

Khi tôi còn nhỏ, bà tôi nói với tôi rằng, thế hệ của chúng tôi rất may mắn, bởi vì chúng tôi được sinh ra trong thời đại điều trị y tế miễn phí, [cố Chủ tịch] Fidel Castro đã xây dựng cho chúng tôi cơ chế y tế miễn phí nổi tiếng trên thế giới. Người Cuba chúng tôi đã trải qua các bệnh dịch trên toàn quốc, thậm chí trên toàn thế giới như sốt xuất huyết, viêm màng não, virus chikungunya, virus zika v.v... Những dịch bệnh này đều rất nghiêm trọng ở nhiều quốc gia trên thế giới nhưng ở nước tôi, mặc dù khiến một số người tử vong nhưng phần lớn người Cuba đều kiên cường chống đỡ và hạnh phúc sống tiếp".

Một công dân Cuba 62 tuổi cho biết, chính sách của Cuba luôn thay đổi, đôi khi vì sự can thiệp từ nước ngoài; đôi khi, đó là sự điều chỉnh nội bộ và người dân nghiêm túc chấp hành chỉ thị của chính phủ. "Tôi muốn sống yên ổn mỗi ngày, cầm sổ lương thực đến cửa hàng lương thực nhận hàng, cầm thẻ y tế đến hiệu thuốc mua dược phẩm cần thiết và tuân theo sự sắp xếp của chính phủ mỗi khi các biện pháp tương ứng được thi hành".

Một công dân 42 tuổi khác thì bày tỏ sự ủng hộ và thấu hiểu cách tiếp cận của chính phủ. Anh nói: "[Lãnh đạo] đều có cân nhắc khi đưa ra các quyết định quốc gia. Cuba là một quốc gia, và mọi quyết định của nhà lãnh đạo đều được xem xét từ nhiều khía cạnh, các phương diện ngoại giao, chính trị, phát triển kinh tế đều cần phải phục vụ chính sách đó.... Du lịch là ngành trụ cột của chúng tôi. Người dân địa phương của chúng tôi có thể được chăm sóc y tế và giáo dục miễn phí, và hầu hết họ đều dựa vào thu nhập của ngành du lịch. Nếu chúng tôi đóng cửa ngành du lịch, cuộc sống của chúng tôi sẽ rất ảnh hưởng lớn nhưng chúng tôi tuân theo sự sắp xếp của chính phủ".

Cuba gặp khó khăn thời kỳ đầu dịch bệnh

Với sự phát triển của dịch bệnh, những mâu thuẫn lâu dài được tích lũy trong kinh tế và đời sống xã hội của Cuba càng trở nên nổi bật. Biểu hiện đầu tiên là thiếu nguyên liệu trong nước và những hạn chế về kinh tế của người dân. Tại Havana, một chủ cửa hàng bán thịt nói, anh không không lấy được hàng cho nên tạm thời ngừng kinh doanh.

Ngoài ra, khẩu trang và các mặt hàng chống dịch cơ bản đã trở thành một vấn đề lớn ở Cuba. Ở Cuba, ngoài bệnh viện, khẩu trang y tế không có sẵn trên thị trường, các vật dụng bảo vệ cơ bản như cồn và dung dịch khử trùng rất khan hiếm.

Việc tích trữ hàng hóa ở Cuba cũng khó có thể xảy ra trên quy mô lớn như các quốc gia khác, bởi mức lương bình quân đầu người khá thấp nhưng giá cả các mặt hàng như dầu ăn, rau củ đóng hộp, mỳ spaghetti, xúc xích đóng hộp lại khá cao.

Nhiều loại mặt hàng có giá khá đắt so với thu nhập trung bình của các gia đình bình dân. Theo The Paper, hầu hết những người tích trữ hàng hóa trong siêu thị đều là những gia đình có trẻ nhỏ hoặc có người thân ở nước ngoài. Họ chỉ là một phần nhỏ trong số những người giàu ở Cuba và hầu hết, người dân đều phụ thuộc vào chính sách phân phối lương thực từ nhà nước.

Mặc dù kinh tế còn nhiều khó khăn do cấm vận nhưng người dân Cuba rất có ý thức trong phòng chống dịch bệnh. Ảnh: Reuters

Trước đây, mỗi hộ gia đình sẽ dựa vào số lượng nhân khẩu và yếu tố trẻ em để có thể mua các mặt hàng thực phẩm như gạo, thịt gà, trứng gà, đậu đen với giá rất thấp. Họ cũng có thể nhận sữa miễn phí. Ở Cuba, nhiều loại thực phẩm cơ bản như thịt gà và gạo cũng cần phải nhập khẩu. Gần đây, do ảnh hưởng của dịch bệnh ở nhiều quốc gia khác nhau trên thế giới nên rất khó để mua nhiều loại thịt ở Cuba. Do nguồn cung hạn chế và số lượng phân tán ở các điểm bán của chính phủ, nhiều người đã tập trung ở nhiều nơi khác nhau để có thể mua được thịt gà.

Ngoài ra, Cuba còn đối mặt với tình trạng thiếu nước sạch. Kể từ khi dịch bệnh trong nước bùng phát, Bộ Y tế Cuba đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc rửa tay. Tuy nhiên, ở một số vùng của Cuba, đặc biệt là ở các vùng ở thủ đô Havana, nguồn cung cấp nước vẫn là một vấn đề lớn. Trước khi trường học bị đóng cửa, ca sĩ nổi tiếng người Cuba Dlanellis Alfonso Cartaya đã kêu gọi trên Facebook rằng, trường học nên đóng cửa càng sớm càng tốt vì tất cả trẻ em đều tập trung tại trường, nhưng ở nhiều trường, vì thiếu nước nên nhà trường không thể cung cấp dủ nước rửa tay cho học sinh .

Chính phủ và người dân cùng hành động

Kể từ khi ngành du lịch đóng cửa, các đơn vị y tế của Cuba đã từng bước thực hiện một loạt các biện pháp chống dịch hiệu quả, mục đích là ngăn chặn các ca bệnh "nhập khẩu" và tập trung điều trị các ca bệnh hiện có.

Sau quyết định phong tỏa toàn quốc, chính phủ Cuba và các đơn vị liên quan của Bộ Y tế đã xây dựng các chính sách thực thi toàn diện, giúp nước này kiểm soát sự gia tăng của các ca bệnh.

Người dân cũng rất có ý thức hợp tác cùng chính phủ trong phòng chống dịch bệnh. Người Cuba vốn không có thói quen đeo khẩu trang nhưng kể từ sau khi dịch bệnh bùng phát, rất nhiều người đã chủ động trang bị khẩu trang. Tại Havana, một thợ may bắt đầu sản xuất khẩu trang từ ga trải giường, sau đó phân phát miễn phí cho người đi bộ trên đường phố. Cô nói: "Tôi không làm được việc gì lớn lao, tôi chỉ hy vọng mọi người đều khỏe mạnh, đây là điều duy nhất tôi có thể làm".

Rất nhiều gia đình đã lấy cảm hứng từ việc này và họ bắt đầu tự chế khẩu trang từ các vật liệu đơn giản như ga trải giường, quần áo, khăn quàng cổ và các vật liệu khác ở nhà.

Cơ quan Y tế Cuba cũng phân phối vải y tế cho các nhà máy và một số nhà máy bắt đầu sản xuất khẩu trang trên quy mô lớn. Các hướng dẫn của chính phủ kết hợp với sự ủng hộ của người dân đã làm cho các biện pháp chống dịch bệnh của Cuba trở nên hiệu quả.

Vào ngày thứ hai sau lệnh ngừng hoạt động du lịch ở Cuba, lượng người trên đường phố Havana không giảm nhiều, nhưng số người đeo khẩu trang đã tăng đáng kể, nhiều người đeo khẩu trang tự chế, nhiều trẻ em cũng đeo khẩu trang theo lời khuyên của cha mẹ.

Đáng chú ý, kể từ khi Chủ tịch Miguel Diaz-Canel ra lệnh cấm về việc chào hỏi thân thiết nơi công cộng, người dân Cuba vốn rất nhiệt tình cũng đã thay đổi hành vi của mình, thay vào đó là họ đứng cách nhau 1m và chạm khuỷu tay chào nhau.

Nhờ sự phối hợp tích cực của người dân và sự giám sát hiệu quả của các tổ chức liên quan, nên các chỉ thị quốc gia được thực hiện nghiêm túc.

Sau khi đóng cửa ngành du lịch, chính phủ đã đóng cửa khoảng 16.000 doanh nghiệp tư nhân trên cả nước và cung cấp khoản bồi thường tương ứng, chỉ còn lại một số doanh nghiệp nhà nước cung cấp nhu yếu phẩm cơ bản hàng ngày cho người dân được hoạt động.

Vào ngày thứ mười sau khi đóng cửa du lịch, chỉ có một vài người đi bộ trên một trong những tuyến đường sầm uất nhất ở Havana. Bênh cạnh đó, cảnh sát tuần tra tuần tra trên đường cũng nhiều hơn, họ khuyến cáo người dân nên ở nhà nếu không có việc cần thiết.

Tại một siêu thị, một nhân viên bán hàng đeo khẩu trang, đeo găng tay sẽ ngồi trước cửa, yêu cầu khách hàng duỗi tay xịt dung dịch sát khuẩn và thực hiện theo "chín bước rửa tay", sau đó mới được phép vào bên trong.

Tại mỗi cửa hàng nhỏ trên đường phố, đều có một nhân viên chịu trách nhiệm thực hiện chính sách "cấm cửa", tức mỗi lần chỉ cho phép một khách hàng vào bên trong, và tất nhiên phải dùng dung dịch sát khuẩn trước khi vào.

Nếu xếp hàng mỗi người phải đứng cách nhau 1m, mọi người đều rất giữ trật tự, thỉnh thoảng có cảnh sát tuần tra.

Các chợ rau, cửa hàng lương thực cũng đều hoạt động theo phương thức này. Trên đường phố Havana, không khí tràn ngập mùi dung dịch sát khuẩn khiến mọi người cảm thấy an toàn. Chính quyền cũng sẽ tiến hành phun khử trùng toàn thành phố mỗi đêm.

Theo báo cáo từ các đơn vị y tế Cuba, các ca bệnh đầu tiên nhanh chóng được ghi nhận nhờ sự phản ứng kịp thời của các tổ chức này. Chủ tịch Miguel Diaz-Canel khẳng định, sự cách ly xã hội đối với các bệnh nhân nghi nhiễm thông qua phát hiện của các tổ chức này là một chính sách có thể kịp thời bảo vệ người già và bệnh nhân - nhóm người dễ bị tổn thương. Trong chính sách này, những người trẻ tuổi đóng một vai trò lớn. Họ cần tránh xa các nhóm có nguy cơ cao và giảm thời gian tiếp xúc và liên lạc với các nhóm có nguy cơ cao để bảo vệ lợi ích của các nhóm dễ bị tổn thương hơn trong xã hội. Với lời kêu gọi này, công tác phòng chống dịch bệnh của Cuba trở thành một cuộc chiến toàn dân.

Việc các y bác sĩ gia đình đi từng ngõ, gõ từng nhà càng khiến công tác giám sát thực hiện sát sao ở mỗi hộ gia đình. Các biện pháp y tế ba cấp của Cuba được cố Chủ tịch Fidel Castro thành lập khi ông nắm quyền vẫn còn hiệu lực cho đến ngày nay.

Phòng khám cơ bản được gọi là phòng khám gia đình, có một bác sĩ và một y tá phụ trách một khu vực khoảng 180 cư dân. Mặc dù bác sĩ có thể được thay thế nhưng phòng khám sẽ luôn lưu giữ lịch sử dịch tễ của từng người dân, ghi lại tất cả các bệnh của họ từ khi sinh ra cho đến khi qua đời.

Nếu cư dân bị đau đầu, cảm lạnh và sốt, họ có thể được điều trị hiệu quả tại các phòng khám trong khu vực.

Trong giai đoạn đầu của dịch bệnh, hệ thống phòng khám này như lá chắn kiểm soát dịch và phát huy tác dụng rất lớn.

Người dân Cuba nghiêm chỉnh chấp hành các biện pháp phòng chống Covid-19 của chính phủ. Ảnh: CNN

Trong thời kỳ dịch bệnh Cuba, tính hợp lý và hiệu quả của hệ thống "y tế phân tầng" đã được chứng minh rõ hơn và "bác sĩ gia đình" giúp cho các chính sách từ trên xuống được thực hiện hiệu quả với sự tham gia của người dân ở mọi cấp độ.

Các trường đại học y ở Cuba phản ứng tích cực với các biện pháp của Bộ y tế, triển khai các lớp đào tạo chống dịch tương ứng và đưa các kế hoạch kiểm soát và bảo vệ dịch bệnh tới từng sinh viên. Những sinh viên này, thông qua sự sắp xếp của các đơn vị và hệ thống "bác sĩ gia đình", đến từng hộ gia đình điều tra trực tiếp hàng ngày và phổ biến kiến ​​thức liên quan, giúp các biện pháp và chính sách tương ứng của chính phủ và Bộ y tế truyền đạt đến từng người dân địa phương.

Vấn đề nước sạch cũng được giải quyết nhanh chóng khi các xe nước liên tục được chở tới các khu vực khan hiếm nước tại địa phương.

Vấn đề giao thông công cộng luôn là trọng điểm của cuộc chiến phòng chống dịch bệnh cũng đã được giải quyết tương ứng. Do giá vé rẻ và số lượng hạn chế nên người dân thường sử dụng xe buýt là phương tiện đi lại hàng ngày.

Để tránh nguy cơ lây lan dịch bệnh, Bộ trưởng Bộ GTVT Eduardo Rodriguez Davila đã ban hành một loạt các biện pháp chính sách như tạm dừng khai thác vận chuyển xe tải tư nhân hoặc các phương tiện khác giữa các tỉnh. Ông nói rằng, các biện pháp giao thông công cộng phải được tuân thủ nghiêm ngặt, đặc biệt là các tài xế và người dân phải đeo khẩu trang.

Đồng thời, phải tiến hành khử trùng tất cả các xe buýt sau khi dừng hoạt động nhằm tránh nguy cơ lây lan dịch bệnh.

Vào ngày thứ năm khi ngành du lịch đóng cửa, giao thông trên đường phố hoàn toàn khác: Số lượng xe phong cách cổ điển với màu sắc rực rỡ giảm đáng kể, mọi tài xế và hành khách đều đeo khẩu trang. Nhiều tuyến xe buýt thường đông khách đã vắng khách. Trên xe buýt du lịch, mọi người được yêu cầu ngồi cách một hàng so với hàng ghế đầu, tức cách hai hàng so với ghế tài xế. Mặc dù số lượng khách giảm một nửa nhưng sự an toàn của người dân có thể được đảm bảo một cách hiệu quả.

Hiện nay, các mệnh lệnh trực tiếp từ trên xuống dưới trong xã hội Cuba được thực hiện cẩn thận từ dưới lên trên đã đảm bảo hiệu quả của cuộc chiến chống dịch bệnh của quốc đảo Caribbean này. Chính phủ đã huy động thành công người dân trên khắp đất nước cùng hành động, các biện pháp bao quát từ trẻ em đến người già.

Ngoài ra, bên cạnh tích cực phòng chống dịch bệnh trong nước, viện trợ y tế nước ngoài của Cuba vẫn được tiến hành. Từ các nước dịch bệnh bùng phát mạnh như Ý, Jamaica, Nicaragua, Venezuela đến một số nước nhỏ ở Mỹ Latinh nhỏ đều được Cuba cung cấp các biện pháp hỗ trợ bảo vệ y tế.

Kể từ khi dịch bệnh toàn cầu bùng phát, Cuba đã hỗ trợ y tế cho 59 quốc gia, đến nay là hơn 60 nước. Các bác sĩ do Cuba gửi đến đã tích cực chiến đấu với dịch bệnh toàn cầu, khiến nhiều quốc gia bày tỏ lòng biết ơn chân thành đối với hành động cao đẹp này.

Cựu Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva đã gửi thư cho Chủ tịch Miguel Diaz-Canel, nói rằng ông rất cảm ơn người dân Cuba, đặc biệt là các nhà khoa học và nhân viên y tế chuyên nghiệp Cuba vì đã hỗ trợ tích cực cho các quốc gia khác trên thế giới. Trong thư, ông viết: "Vào thời điểm khủng hoảng, chúng ta mới biết đâu là sự vĩ đại thực sự. Vào lúc này, chúng ta có thể thấy Cuba đang thực sự đứng vững ở đỉnh cao thế giới".