Cổ đông sẽ “bạo tay” kiện lãnh đạo doanh nghiệp

Thực tế, cổ đông đang khó khởi kiện lãnh đạo DN khi quyền và lợi ích hợp pháp của họ bị xâm hại.

Tuy nhiên, trao đổi với ĐTCK, TS. Nguyễn Đình Cung, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương cho rằng, tình trạng này sẽ được cải thiện khi Nghị định 102/2010/NĐ-CP hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Doanh nghiệp có hiệu lực từ ngày 15/11 tới.

Kết quả Báo cáo môi trường kinh doanh 2011 cho thấy các quy định pháp lý chưa dễ dàng cho cổ đông khởi kiện lãnh đạo DN. Theo ông, đây có phải là lý do chính khiến cổ đông đang khó khởi kiện?

Nguyên nhân quan trọng khác là do chính cổ đông, bởi họ chưa thực sự quan tâm đến các công cụ pháp lý để bảo vệ mình. Điều này cộng với thói quen ngại đối mặt với các vụ kiện ngay cả khi lợi ích hợp pháp của mình bị xâm hại nghiêm trọng, đang khiến cổ đông tự làm khó mình.

Nhưng các quy định về thủ tục, trình tự khởi kiện hiện nay vừa không rõ ràng, vừa phức tạp khiến họ nản lòng khi muốn khởi kiện?

Lo ngại này của cổ đông sẽ cơ bản được khắc phục, khi ngày 15/11 tới, Nghị định 102 hướng dẫn chi tiết một số điều của Luật Doanh nghiệp có hiệu lực. Văn bản này quy định khá chi tiết về trình tự, thủ tục mà cổ đông cần tuân thủ khi muốn khởi kiện lãnh đạo DN.

Theo đó, cổ đông, nhóm cổ đông sở hữu ít nhất 1% số cổ phần phổ thông liên tục trong thời hạn 6 tháng có quyền yêu cầu Ban kiểm soát khởi kiện trách nhiệm dân sự đối với thành viên HĐQT, giám đốc (tổng giám đốc).

Trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày nhận được yêu cầu khởi kiện của cổ đông, nhóm cổ đông, Ban kiểm soát phải trả lời bằng văn bản xác nhận đã nhận được yêu cầu khởi kiện và tiến hành các thủ tục khởi kiện theo yêu cầu.

Trường hợp Ban kiểm soát không khởi kiện, hoặc trong công ty cổ phần không có Ban kiểm soát, thì cổ đông có quyền trực tiếp khởi kiện thành viên HĐQT, giám đốc (tổng giám đốc)… Với quy định này, cùng với hệ thống pháp lý hiện hành, cổ đông sẽ chủ động, tự tin hơn khi khởi kiện lãnh đạo DN.

Rất có thể từ năm 2011 xuất hiện trào lưu cổ đông sẽ gia tăng áp lực trong quá trình giám sát hoạt động quản lý, điều hành của HĐQT, lãnh đạo DN và khi phát hiện sai phạm, họ sẽ "bạo tay" khởi kiện lãnh đạo DN hơn.

Nhiều ý kiến cho rằng, quy định sở hữu ít nhất 1% cổ phần mới có quyền khởi kiện là "bước lùi" trong nỗ lực bảo vệ cổ đông thiểu số, vì trước khi có quy định này không có giới hạn nào về tỷ lệ sở hữu cổ phần. Với tư cách là người trực tiếp tham gia soạn thảo Nghị định 102, ông lý giải gì về tỷ lệ 1%?

Tôi không nghĩ quy định như vậy là bước lùi. Kinh nghiệm các nước cho thấy, quy định cổ đông có quyền khởi kiện lãnh đạo DN nếu không chặt chẽ rất dễ bị lợi dụng. Chỉ cần quy định "hở" sẽ xuất hiện một "đội quân" cổ đông chuyên tiến hành khởi kiện các DN đối thủ.

Mục tiêu chính của họ khi đầu tư vào DN không phải là tìm kiếm lợi nhuận, mà là phát hiện những sai phạm của DN và tận dụng tối đa những sơ hở này để liên tục khởi kiện người quản lý nhằm phá rối DN, làm suy yếu đối thủ.

Khi tiến hành nghiên cứu thực tiễn tại nhiều nước phục vụ cho xây dựng Nghị định 102, trong đó có Nhật Bản và Hàn Quốc, họ đều giới hạn ở tỷ lệ ít nhất 1%.

Căn cứ vào thực tiễn Việt Nam, chúng tôi cho rằng, tỷ lệ sở hữu cổ phần ít nhất 1% là hợp lý, bởi nó xử lý tương đối hài hoà giữa mục tiêu bảo vệ cổ đông thiểu số với phòng tránh tình trạng lợi dụng tỷ lệ này nhằm quấy rối người quản lý và DN.

heo Hữu Hòe
ĐTCK