'Tiếng gọi thị trường': Từ đề án lớn đến dự án ngàn tỷ

TS Nguyễn Đình Cung

Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế TƯ

109 bài viết

• Người dân, DN đóng góp nguồn tài chính cho các quỹ ngoài ngân sách gần như không biết chi tiết việc sử dụng, chi tiêu các quỹ ra sao
  Tại: Nghìn tỷ 'chôn' tại các quỹ ngoài ngân sách - Bài cuối: Chặn từ ý tưởng

Những mục tiêu "sát” thị trường

Ngày 8/11/2016, với 82,39% đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết về kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016 - 2020.

Đây là bản Đề án tái cơ cấu thứ hai, tiếp nối những thành công cũng như bài học rút ra từ kế hoạch tái cơ cấu 2011-2015.

Mục tiêu của đề án này được diễn giải bằng cả trăm trang giấy, nhưng ngắn gọn lại là muốn làm tốt hơn những vấn đề chưa tốt, thúc ép những cải cách còn trì trệ ở khu vực đầu tư công, ngân hàng, doanh nghiệp nhà nước (DNNN),... Đặc biệt, phân bổ lại nguồn lực theo tín hiệu thị trường một vấn đề mà nền kinh tế bao lâu nay còn gặp cảnh “méo mó”, nặng tính xin - cho.

Kinh tế hứa hẹn sẽ khởi sắc hơn. Ảnh: L.Bằng

Với TS Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, đồng thời là một trong những người chắp bút cho bản đề án này, về tổng thể, kế hoạch tái cơ cấu này không cần nguồn lực bằng tiền, mà là nguồn lực chính sách. Bản thân chính sách đúng đã là nguồn lực, hay nói cách khác là động lực cực kỳ mạnh cho phát triển.

“Hiện nay, chúng ta đang có một số nguồn lực lớn bị phân bổ sai lệch, kém hiệu quả, chỉ có thị trường mới xử lý được vấn đề này để cải cách. Do vậy, tái cơ cấu là gắn với cải cách, bản chất là cải cách để cho thị trường hơn, phân bổ các nguồn lực theo cơ chế thị trường”, ông Cung nhấn mạnh.

“Gắn với cải cách, gắn với thị trường” là những nội dung mà trong từng phần việc cụ thể bản Đề án tái cơ cấu 2016-2020 đã đề cập. Chẳng hạn như giảm dần tỷ lệ bội chi ngân sách nhà nước, đến năm 2020 xuống dưới 3,5% GDP, mức thấp nhất trong nhiều năm trở lại đây. Đó còn là thoái toàn bộ vốn nhà nước tại các doanh nghiệp thuộc các ngành không cần Nhà nước sở hữu trên 50% vốn. Đặc biệt, Chính phủ cũng đề xuất áp dụng các biện pháp phá sản đối với các ngân hàng thương mại yếu kém - một điều mà bản đề án 2011-2015 còn dè dặt.

Khi bản đề án 2.0 này được công bố, ông Nguyễn Duy Hưng - Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng giám đốc CTCP Chứng khoán Sài Gòn (SSI), chia sẻ trên trang cá nhân, rằng ông đánh giá rất cao tinh thần tái cơ cấu thể hiện trong kế hoạch 2016-2020.

Ông Hưng cho rằng, đề án này đã phân định rõ Nhà nước làm gì và tư nhân làm gì. Nhà nước không tập trung vào huy động nguồn lực (tức giảm thiểu vai trò đầu tư) mà tập trung vào chính sách để gián tiếp phân bổ nguồn lực, khu vực tư nhân sẽ là lực lượng quan trọng của quá trình tái cơ cấu.

Sabeco, Habeco lần lượt lên sàn sau nhiều năm trì hoãn.

Bản thân vị lãnh đạo SSI cũng nhìn nhận "đây thực sự là một đề án mang tính thị trường nhất từ trước tới nay", với các bước đi và hành động rất cụ thể.

Giới nghiên cứu cũng đánh giá, đây là đề án có bước đột phá mang tính khả thi cao nhất của Chính phủ. Mà một trong những yếu tố đảm bảo cho điều đó là nó đã tiếp cận vấn đề theo 'tiếng gọi của thị trường'.

Những hành động trên thực tế

Nhưng, để bản đề án “thoát” ra khỏi những con chữ trên mặt giấy, khâu thực hiện không thể theo kiểu lối mòn cũ.

Thực tế đang dần chứng minh, bản đề án tái cơ cấu đã được thực hiện bước đầu.

Không nói đâu xa, tinh thần ấy đã được thể hiện trong cách Chính phủ ứng xử với 12 dự án nghìn tỷ thua lỗ , kém hiệu quả, đắp chiếu xôn xao dư luận vừa qua. Đã qua thời “con khóc mẹ cho bú”, 12 dự án tai tiếng, trong đó 5 dự án đặc biệt đáng quan ngại đã không còn được “giải cứu” một cách dễ dãi, phi thị trường.

Phân loại, chẩn bệnh, kê đơn, bốc thuốc,... là những bước đi thận trọng nhưng kiên quyết của Chính phủ với các đại dự án này. Trong đó, nhiều dự án đang được kêu gọi tư nhân trong và ngoài nước “góp gạo thổi cơm chung” hoặc bán đứt chứ không phải móc hầu bao ngân sách cho một cái thùng không đáy.

Một dẫn chứng khác là việc thúc ép các DN sau cổ phần hóa lên sàn chứng khoán . Sau gần 10 năm dài đằng đẵng trì hoãn, cổ phiếu Sabeco, Habeco,... đã lần lượt lên sàn và chẳng mấy chốc “cháy hàng”. Chỉ trong khoảng thời gian ngắn niêm yết, hai cổ phiếu Sabeco và Habeco đã vươn lên dẫn đầu thị giá. Giá trị cổ phiếu của Bộ Công Thương (cũng chính là của Nhà nước) tại hai DN bia tăng lên chóng mặt.

Một động thái khác, ngay khi bước vào năm mới 2017, Thủ tướng Chính phủ đã có quyết định công khai 240 doanh nghiệp sắp cổ phần hóa . Trong đó, có 103 DN Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ; 4 doanh nghiệp Nhà nước nắm giữ trên 65% vốn; 27 doanh nghiệp Nhà nước nắm giữ trên 50% đến dưới 65% vốn và 106 doanh nghiệp Nhà nước nắm giữ dưới 50% vốn.

Theo Phó Chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính (VAFI) Nguyễn Hoàng Hải, với danh sách trên, định hướng trong việc tái cơ cấu DNNN đã rõ ràng. Các nhà đầu tư cũng có thể tìm kiếm cơ hội đầu tư tại các DN vốn nhà nước một cách cụ thể, thay vì thiếu thông tin như trước.

Rõ ràng, với những bước đi cụ thể, những hành động cụ thể, bản đề án tái cơ cấu 2.0 đang được triển khai trong thực tế chứ không phải "cất vào ngăn tủ". Tinh thần của một Chính phủ hành động đang tạo nên niềm tin vào triển vọng tươi sáng hơn cho kinh tế năm 2017.