'Chưa nên làm đường sắt cao tốc'

"Nên tập trung làm đường bộ cao tốc thay vì làm đường sắt cao tốc (ĐSCT) vào lúc này vì nhu cầu khách, tiềm lực kinh tế ta chưa có" - nguyên Bộ trưởng Giao thông - Vận tải Đào Đình Bình trao đổi với VietNamNet.

Ông Đào Đình Bình làm Bộ trưởng GTVT từ năm 2002 đến 2006. Trước đó, từ 1999 - 2002, ông là Thứ trưởng GTVT kiêm Tổng Giám đốc Liên hiệp Đường sắt Việt Nam.

Thời điểm và quy mô

Thưa ông, Quốc hội đã nghe Bộ GTVT báo cáo về dự án đường sắt cao tốc. Ý kiến ông thế nào về thời điểm chúng ta sẽ xây dựng?

Quyết định xây dựng ĐSCT sớm quá không có lợi, muộn quá cũng vậy, quyết định phải có đầy đủ thông tin.

Cá nhân tôi nghĩ, ĐSCT phải được xây dựng vì nó là loại đường quan trọng của một đất nước công nghiệp hóa. Vấn đề là thời điểm và quy mô thế nào thì phù hợp.

Về vấn đề này, tôi hoàn toàn nhất trí với cách tính toán của anh Phạm Công Hà rằng nhu cầu hành khách của ta chưa cần phải có ĐSCT.

Thứ hai là tiềm lực kinh tế của đất nước có đủ sức để làm không?

Thứ ba, cần cân nhắc trong bối cảnh hệ thống giao thông hiện có: hàng không, hàng hải, đường bộ, đường sắt, chúng ta ưu tiên cái nào trước, đưa cái gì ra phía sau?

Kinh nghiệm cho thấy các nước chọn phương án phát triển đường bộ cao tốc trước vì người thụ hưởng được nhiều hơn.

Nói ví dụ, ở ta bây giờ đời sống cao lên, xe cá nhân phát triển, đường bộ mà nhất là đường bộ cao tốc sẽ được xe cá nhân đó lựa chọn vì phục vụ về mặt cơ học là tốt nhất.

Vì thế tôi cho rằng chúng ta làm đường bộ cao tốc đi đã, đến khi tiềm lực kinh tế mạnh hơn ta làm ĐSCT. Đừng ưu tiên ĐSCT mà quên đường bộ.

Có chuyên gia nói đã đến lúc cần đặt lại đường sắt trong nền kinh tế vì mất cân bằng giữa đường bộ, đường sắt là quá lớn. Cũng có người lo ngại ĐSCT sẽ đẩy lùi đường bộ, ông đánh giá thế nào?

Tôi có nghe anh Lã Ngọc Khuê (nguyên Thứ trưởng Bộ GTVT) nói thế.

Mấy chục năm làm đường sắt, tôi thấy rằng, không thể đẩy lùi đường bộ để làm đường sắt bây giờ được.

Các nước Pháp, Đài Loan, Đức, Hàn Quốc có một hệ thống đường bộ phát triển rồi mới làm đường sắt cao tốc.

Bởi khi tiềm lực kinh tế mạnh rồi, họ chọn đường sắt vì nó có những ưu điểm nổi bật như môi trường, an toàn. Mình cũng phải dựa trên cơ sở tiềm lực kinh tế của mình.

Quốc hội cần đủ thông tin

Nhưng phía chủ đầu tư - Tổng công ty Đường sắt nói muốn Quốc hội đồng ý thông qua đã, khi đó vốn sẽ được tính sau, ông nghĩ sao?

Tôi nghĩ thế này: Báo cáo đầu tư phải được nghiên cứu một cách tương đối đầy đủ, trình ra Quốc hội xem xét chứ nói Quốc hội cứ quyết định chủ trương đi sau đó chúng tôi tính toán là chưa đầy đủ trách nhiệm của một cơ quan trình lên.

Đúng vậy. Muốn quyết định chủ trương thì phải tính được hiệu quả kinh tế.

Tất nhiên bây giờ mình cũng chưa định lượng được cụ thể, chi tiết nhưng tối thiểu phải có cơ sở để người ta tin và quyết định.

Nhất là một dự án vốn lớn lịch sử như thế thì phải có thông tin đầy đủ, tính toán có cơ sở khoa học mới quyết định chủ trương được.

Hơn nữa, dự án không dừng ở 56 tỷ USD đâu. Kinh nghiệm làm giao thông của tôi cho thấy dự toán luôn thấp hơn thực tế.

Có mấy yếu tố sau: Thứ nhất là do ta không tự sản xuất, toàn đi mua nên ta phụ thuộc vào họ. Điều này khác với Nhật Bản, khác với Hàn Quốc.

Thứ hai là phụ thuộc kinh tế thế giới. Ví dụ như nó phát triển nóng thì sắt thép, các thứ tăng hết.

Như chúng tôi đang làm đoạn đường sắt lịa nhẹ từ Hà Đông – Hà Nội, cách đây 3 năm dự kiến có 400 triệu USD, bây giờ lên 500 triệu USD rồi.

Ta phải suy tính các khía cạnh như thế để lượng sức mình.

Tôi muốn nhắc lại, ĐSCT phải được xây dựng vì nó nằm trong mạng lưới cơ sở giao thông hiện đại phục vụ cho một nước công nghiệp hóa. Vấn đề cần tính toán kỹ là quy mô thế nào, làm thời điểm nào.

Tôi cũng từng nói như thế với anh Uông Chu Lưu (Phó Chủ tịch Quốc hội) rồi.