VACPA: "Kiếm toán độc lập góp phần minh bạch hoá thị trường xăng dầu"

PV có cuộc trao đổi với ông Bùi Văn Mai, Phó Chủ tịch thường trực kiêm Tổng thư ký Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA) về việc nên hay không kiểm toán giá xăng dầu.

Ông Mai khẳng định, nếu đặt vấn đề kiểm toán độc lập xăng dầu thì chắc chắn có thể thực hiện được, kiểm toán cũng là cơ sở để các cơ quan quản lý đưa ra những quyết định phù hợp về việc tăng hay giảm giá bán. Bởi theo quy định thông thường, các công ty kinh doanh xăng dầu phải kiểm toán báo cáo tài chính hàng năm. Việc kiểm toán về mặt giá cả, chi phí đầu vào, đầu ra, chi phí nhập, quản lý, kinh doanh xăng dầu... điều này theo chuẩn mực kiểm toán quốc tế và chuẩn mực kiểm toán Việt Nam cũng đã quy định tại Chuẩn mực 800 “Báo cáo kiểm toán về những công việc kiểm toán đặc biệt”, với các mục đích riêng và không theo quy định kiểm toán báo cáo tài chính thông thường.

Xin ông cho biết ý kiến của mình về vấn đề kiểm toán độc lập lĩnh vực xăng dầu, theo ông điều này sẽ có tác động thế nào tới tính minh bạch của thị trường xăng dầu?

Tôi cho rằng đặt vấn đề kiểm toán độc lập lĩnh vực xăng dầu là khả thi. Tuy nhiên, để thực hiện cần phải có cơ quan chức năng yêu cầu kiểm toán, ví dụ: Bộ Tài chính, Bộ Công thương...yêu cầu kiểm toán để đánh giá tính tuân thủ các quy định và tính phù hợp của việc, hạch toán quản lý, giá cả nhập khẩu, giá bán, lỗ lãi...

Tuy nhiên yêu cầu kiểm toán này là yêu cầu kiểm toán đặc biệt, kiểm toán tuân thủ, đòi hỏi mức độ kiểm toán rất chi tiết và chặt chẽ, không theo các quy định, kiểm toán thông thường. Kiểm toán tuân thủ không phân biệt quy mô lớn hay nhỏ, mà chủ yếu phải đạt được mục tiêu kiểm toán.

Do xăng dầu là lĩnh vực hoạt động phức tạp, chủ yếu là nhập khẩu, chịu ảnh hưởng của giá cả thế giới, là hàng hóa bán lẻ, phạm vi rộng khắp…nên quy trình kiểm toán, nhân lực, lượng công việc...sẽ tăng lên rất nhiều. Kiểm toán viên phải sử dụng chuyên gia, phải đánh giá được tình hình thực tế của DN, đặc điểm, quy trình kinh doanh phức tạp của doanh nghiệp xăng dầu…Một lần kiểm toán phải mất nhiều công sức mà khó được sử dụng cho các lần sau nên việc lựa chọn công ty kiểm toán sẽ không dễ dàng. Nếu kiểm toán thực sự và nêu ra được những bất cập thực tế thì sẽ tác động ngay đến tính minh bạch của thị trường xăng dầu.

Thưa ông, kiểm toán độc lập là cơ quan thứ ba kiểm toán, trường hợp kiểm toán xăng dầu có thể do Bộ Tài chính hoặc Bộ Công thương yêu cầu. Theo ông đơn vị nào, cơ quan tổ chức kiểm toán nào thực hiện vấn đề này là phù hợp nhất?

Do đây là công việc kiểm toán đặc biệt nên không có tổ chức kiểm tra nào thành lập để chuyên làm công tác này. Phải lựa chọn tổ chức kiểm toán đủ năng lực thực hiện bằng cách tổ chức đấu thầu, đưa ra các yêu cầu kiểm toán, phạm vi công việc, thời hạn, thời gian...qua đó các đơn vị kiểm toán sẽ tự đánh giá năng lực của họ và xét xem mình có thể thực hiện được không, từ đó sẽ làm hồ sơ đấu thầu.

Trong trường hợp cơ quan kiểm toán độc lập đưa ra quyết định về giá của một mặt hàng nào đó, cụ thể là xăng dầu thì bên nào sẽ quyết định đồng ý mức giá đó?

Kiểm toán viên chỉ có khả năng xem xét những nghiệp vụ kinh tế phát sinh đã xảy ra liên quan đến giá thành, giá bán và phát hiện các bất hợp lý. Kiểm toán viên cũng có thể đề xuất như ý kiến của nhà tư vấn về giá cả hợp lý theo các phương án khác nhau. Việc kiểm tra để tính toán lại được giá thực của thị trường đã rất khó khăn thì việc dự tính giá cả trong tương lai lại càng khó khăn hơn, không ai có thể khẳng định được vì giá thị trường luôn biến động và khó lường. Tuy nhiên, ý kiến của chuyên gia tư vấn nếu có đủ cơ sở thì DN có thể tham khảo đuợc.

Theo ông vì sao hiện nay việc kiểm toán độc lập xăng dầu vẫn chưa được thực hiện, trong khi vấn đề này ở nhiều nước là việc làm bình thường, thường xuyên?

Thực tế là chưa có ai yêu cầu làm việc đó. Về nguyên tắc kiểm toán, một là Nhà nước bắt buộc, hai là bản thân đơn vị yêu cầu thì mới làm được. Bình thường kiểm toán độc lập muốn kiểm toán cũng không được nếu không có yêu cầu.

Các kiểm toán viên cũng không sẵn sàng cho kiểm toán đặc biệt vì tính phức tạp, tính đơn chiếc (chỉ kiểm toán 1 lần), giá cả thường rất cao, phải sử dụng chuyên gia bên ngoài nên cũng dễ xảy ra rủi ro kiểm toán.

Xin cảm ơn ông!

Theo Hải Nam

Bộ Tài Chính