Cao tốc Bắc - Nam: Lo rủi ro tiềm ẩn từ vốn vay

Với gần 51 nghìn tỷ đồng là vốn vay ngân hàng, vốn cho dự án cao tốc Bắc - Nam phía đông giai đoạn 2017 - 2020 được cho là tiềm ẩn rủi ro.

Trong chương trình dự kiến kỳ họp thứ tư sẽ khai mạc vào ngày 23/10 tới, Quốc hội sẽ xem xét, quyết định chủ trương đầu tư xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông.

Thẩm tra sơ bộ dự án này, Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội cho biết dự án đáp ứng các tiêu chí phân loại dự án quan trọng quốc gia. Cụ thể, tổng vốn đầu tư giai đoạn 2017 - 2020 của dự án khoảng 130.216 tỷ đồng, trong đó vốn đầu tư của Nhà nước tham gia thực hiện dự án khoảng 55.000 tỷ đồng. Tổng diện tích giải phóng mặt bằng, tái định cư dự án theo quy hoạch khoảng 3.689ha, trong đó diện tích đất trồng lúa khoảng 1.037ha. Dự án được Chính phủ đề nghị cho phép áp dụng một số cơ chế, chính sách đặc biệt do Quốc hội quyết định.

Về phương án đầu tư, Thường trực Ủy ban Kinh tế tán thành với phương án của Chính phủ phân chia dự án thành các dự án thành phần, vận hành độc lập, trên cơ sở bảo đảm yêu cầu về tính đồng bộ và khả năng kết nối.

Cho rằng việc thực hiện dự án theo một hình thức đầu tư, có quy mô lớn trong điều kiện vốn đầu tư công còn hạn chế sẽ là không khả thi, tuy nhiên, cơ quan thẩm tra cho rằng các dự án thành phần được phân chia chưa đồng đều. Khi mà có dự án chiều dài 115 km, nhưng có dự án chỉ 15 km hoặc 29 km sẽ khó bảo đảm sự đồng bộ về tiến độ hoàn thành đưa vào khai thác.

Ủy ban Kinh tế cũng lưu ý các dự án thành phần mới yêu cầu phải bảo đảm tiêu chí rõ ràng, công khai, minh bạch và phù hợp với điều kiện kinh tế - kỹ thuật của dự án, nhất là nguyên tắc xác định giá sử dụng dịch vụ và phương án đặt trạm thu giá sử dụng dịch vụ.

Về hình thức đầu tư, theo Tờ trình của Chính phủ, trong danh mục 11 dự án thành phần đầu tư trong giai đoạn 2017 - 2020, dự kiến có 8 dự án được đầu tư theo hình thức BOT, 3 dự án còn lại được đầu tư theo hình thức đầu tư công và hình thức đầu tư BT.

Băn khoăn của cơ quan thẩm tra nằm ở chỗ, đoạn Cao Bồ - Mai Sơn có chiều dài 15 km, lưu lượng 25.556 xe con quy đổi/ngày/đêm cao nhất toàn tuyến lại được lựa chọn đầu tư công, trong khi dự án này có khả năng huy động vốn xã hội cao nhất.

Mặt khác, kết quả giám sát năm 2017 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về đầu tư và khai thác các công trình giao thông theo hình thức hợp đồng BOT cho thấy còn nhiều hạn chế, bất cập đối với hình thức đầu tư này.

Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ có các giải pháp tổng thể xử lý đối với những hạn chế, bất cập đã nêu trong báo cáo giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để tạo điều kiện thuận lợi khi áp dụng hình thức đầu tư BOT đối với dự án.

Băn khoăn của cơ quan thẩm tra còn nằm ở phương án vốn.

Báo cáo thẩm tra nêu rõ, nghị quyết số 26/2016/QH14 của Quốc hội bố trí 80.000 tỷ đồng cho dự án quan trọng quốc gia (trong đó bố trí cho dự án chống ngập Tp.HCM 10.000 tỷ đồng). Tuy nhiên, Chính phủ đề nghị bố trí 55.000 tỷ đồng cho dự án đường cao tốc và 15.000 tỷ đồng còn lại sẽ trình Quốc hội phân bổ cho một số dự án quan trọng, cấp bách khác để duy trì năng lực tối thiểu của hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông hiện có.

Dự kiến tổng số vốn của dự án cao tốc Bắc - Nam phía đông là khoảng 130.216 tỷ đồng, trong đó vốn nhà nước hỗ trợ là 55.000 tỷ đồng, nguồn vốn huy động ngoài ngân sách dự kiến khoảng 63.716 tỷ đồng (bao gồm: vốn chủ sở hữu khoảng 12.743 tỷ đồng và vốn vay khoảng 50.973 tỷ đồng).

Tuy nhiên, theo tờ trình của Chính phủ việc huy động vốn từ các tổ chức tín dụng nước ngoài trong điều kiện hiện nay sẽ gặp nhiều khó khăn và việc huy động vốn vay vẫn chủ yếu từ các ngân hàng thương mại trong nước.

Điều này tiềm ẩn nhiều rủi ro cần phải được nghiên cứu kỹ lưỡng - Thường trực Ủy ban Kinh tế nhấn mạnh.

Trong phiên họp thứ 15, theo lịch làm việc thì chiều 13/10 Ủy ban Thường vụ Quốc hội Dự án đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông.

Trước đó, chiều 12/10 khi giải trình một số ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cũng tranh thủ thông tin về dự án.

Bộ trưởng nói, dự án cao tốc Bắc - Nam triển khai hiện đã rất chậm, không biết thời gian tới có thông qua được không để giải ngân 70.000 tỷ đầu tư công hiện nay.

"Chúng tôi cũng rất lo ngại cơ chế chính sách của bộ Giao thông - vận tải trình thì sự ủng hộ là rất khó, không biết bao giờ có thể giải ngân được" - ông Dũng nói.