Sách giấy chìm, ebook nổi - Phần 2: Sách điện tử chưa thông đã nghẽn

- Sách điện tử ngày càng khẳng định được ưu thế của mình so với sách in, công ty PNC đã bán được hơn 300 máy đọc sách điện tử từ đầu năm tới giờ.

- Mỗi trang web hay diễn đàn sách điện tử thu hút trung bình 500.000 thành viên

- Sách điện tử lậu đang là mối nguy cho mọi nhà làm sách muốn bước vào lĩnh vực kinh doanh này.

Tiềm năng có thật

Cách đây vài năm, tại hội chợ sách tầm cỡ thế giới là Frankfurt, ban tổ chức đã tổ chức nhiều hội thảo với các chủ đề khác nhau, nhưng tựu trung lại, là để trả lời cho câu hỏi: “Liệu ebook có giết chết sách in trên giấy?”.

Lúc đó, câu trả lời là “Không, sách giấy vẫn có chỗ đứng mạnh mẽ trong lòng người đọc”. Nhưng đến nay, câu khẳng định ấy đã có vẻ lung lay khi mà ngay trong Hội chợ sách Quốc tế được tổ chức tại Hồng Kông tháng 7 vừa rồi, người ta đã có thể bước vào tham quan một gian hàng sách mà không hề có cuốn sách nào cả.

Ở cửa hàng đó chỉ có những thiết bị, phương tiện để đọc, tải, gửi file, mua bán một loại sách là ebook. Khách tham quan chỉ mất vài phút, chuyển tiền và tải về hàng ngàn tựa sách mình thích với 1 smart card, dùng để đọc dần trên máy đọc sách, máy tính bảng hoặc điện thoại di động.

Hoàn toàn không có cuốn sách nào cầm trên tay, nhưng sách vẫn ngồn ngộn dịch chuyển. Nhìn thấy hình ảnh đó, nhà làm sách nào cũng đều biết rằng, mình khó thể đứng ngoài cuộc, khi mà “người đọc” đang ngày càng trẻ hơn, hiện đại hơn, sử dụng công nghệ nhiều hơn.

Đầu năm 2011, Công ty CP Văn hóa Phương Nam (PNC) thăm dò thị trường bằng cách nhập và phân phối thiết bị đọc ebook tại Việt Nam. Kết quả của chuyến thăm dò ấy khá bất ngờ: website chuyên bán hàng trực tuyến www.nhasachphuongnam.com của PNC mỗi ngày đều bán được 1 – 2 máy đọc sách Kindle, Sony... mà chưa cần đến chiêu khuyến mãi tiếp thị rầm rộ nào cả.

Tính đến nay, kể từ khi quyết định nhập máy đọc sách Kindle về bán tại Việt Nam, PNC đã bán được hơn 300 máy. Một con số ấn tượng trong bối cảnh Amazon chỉ bán nhỏ giọt ra thị trường ngoài nước Mỹ và thủ tục nhập hàng tại Việt Nam rất nhiêu khê.

Theo thống kê của ban quản trị website bán hàng PNC, có rất nhiều khách hàng đã đặt hàng nhưng phải hủy vì không đủ kiên nhẫn chờ đợi máy đến tay vì có khi phải mất đến 1 hoặc 2 tháng. Như vậy, nếu giải quyết được những vướng mắc trong khâu thủ tục, doanh số bán máy đọc sách của PNC nói riêng tại thị trường Việt Nam còn có thể tăng cao hơn nữa.

Nỗi đau rất cũ

Tính đến nay, Việt Nam vẫn chưa có một nguồn ebook có bản quyền để có thể khai thác kinh doanh chính thống. Độc giả của ebook Việt Nam hầu hết đều sử dụng ebook “lậu”. Đó cũng là mối hiểm nguy kinh khủng cho những nhà làm sách khi muốn bước vào lĩnh vực kinh doanh này.

“Chúng tôi cũng đang ráo riết triển khai ebook. Một bộ phận nhân lực của NXB Trẻ đã được lập ra dành riêng cho mảng này. Nhưng chưa có sản phẩm trên thị trường thì đã nhìn thấy ebook vi phạm bản quyền nhan nhản trên mạng”, ông Nguyễn Minh Nhựt, giám đốc NXB Trẻ tiết lộ.

Cùng e dè với thị trường mới, ông Nguyễn Văn Phước công bố: “Hiện First News đang có kế hoạch triển khai ebook một cách có kế hoạch và chọn lọc. Chúng tôi phải tìm đến một số đối tác lớn, nhất là những thương hiệu các sản phẩm điện thoại thế hệ mới, máy tính bảng và công ty viễn thông lớn để đảm bảo an toàn cho mình”.

Dạo một vòng qua các trang về sách điện tử như www.e-thuvien.com/forums, www.360-books.com, www.vnthuquan.net, www.ebook4u.vn, www.ebook.edu.vn, www.download.com.vn/ebook... rất dễ nhận thấy sự nhộn nhịp của thị trường này. Cụ thể như trang e-thuvien.com đã có tới hơn 600 ngàn thành viên, số lượng hàng trăm ngàn đầu sách đủ các thể loại từ trong nước, ngoài nước, sách văn học, sách ngoại ngữ, kinh tế, dạy trẻ, tâm lý...

Điều quan trọng là nội dung sách được các thành viên này tích cực phân công nhau đánh máy lại từ sách thật, làm thành ebook trái phép và “hồn nhiên” chia sẻ. “Các trang này cơ bản là trang tải ebook miễn phí nên về khía cạnh nào đó, nhà làm sách khó can thiệp hoặc yêu cầu họ gỡ bỏ được nội dung về các cuốn sách của mình đã mua bản quyền”, bà Đinh Hương, Giám đốc Truyền thông Công ty sách Bách Việt chia sẻ.

Có trang cho phép tải miễn phí nhưng cũng có trang thu phí cho tất cả ebook được đưa lên. Mỗi trang web hoặc diễn đàn này thường thu hút trung bình 500 ngàn thành viên.

“Con số này đồng nghĩa với việc ngần đó người đã sử dụng trái phép sản phẩm sách của các đơn vị xuất bản trên mà không phải trả tiền hoặc chỉ trả một số tiền rất ít so với giá trị thực của cuốn sách, nhưng đối tượng thu lời lại chính là chủ những trang web này chứ không phải là những đơn vị đau đầu với bản quyền, chuyển ngữ, biên tập... để có thể cho ra một đầu sách”, bà Nguyễn Lệ Chi, Giám đốc Chibooks bức xúc.

Theo bà Chi, chi phí sản xuất một đầu sách trọn gói hiện nay trung bình từ 80.000 - 100.000 triệu đồng và công đoạn sản xuất 1 cuốn sách mất trung bình 6 tháng. với việc phát tán rộng rãi các các ebook trên, đơn vị làm sách bị thất thu nặng do số lượng độc giả mua sách giấy bị co hẹp. Chưa kể nguồn thu từ các khoản ebook trên các công cụ đọc sách điện tử hiện đại hiện nay như máy tính bảng, Kindle... cũng bị mất trắng.

Thị trường tiềm năng, trong khi nguy cơ cũng không ít. Các nhà làm sách hiện nay lâm vào tình huống dở khóc, dở cười. Vừa tìm thấy lối thoát thì đã đụng phải chướng ngại vật.

“Các nhà xuất bản không có chức năng, quyền hạn cũng như công cụ chống in lậu, chống sao chép... nhiệm vụ của chúng tôi là làm sách. Nếu các cơ quan chức năng vẫn tiếp tục như hiện nay thì chúng tôi chỉ biết làm cho đến khi nào đuối sức và... chết”, ông Nguyễn Minh Nhựt thở dài.

Bà Phan Ngọc Diễm Hân, Giám đốc marketing Công ty CP văn hóa Phương Nam: Trông cậy vào internet Trong bối cảnh hiện nay, ngoài những công ty chuyên bán sách trực tuyến và đã đạt được những thành công nhất định thì chỉ có duy nhất PNC là một đơn vị vừa kinh doanh nhà sách truyền thống, vừa khai thác mảng bán hàng trực tuyến. Theo bà Phan Ngọc Diễm Hân, giám đốc marketing Công ty Văn hóa Phương Nam, cách làm này khá giúp ích cho PNC trong công tác xuất bản. * Gần một năm tham gia phát hành sách trên internet, mức thu về của PNC có tương xứng với những đầu tư đã bỏ ra chưa, thưa bà? - Mặc dù website www.nhasachphuongnam.com chỉ vừa ra đời và hoạt động hơn 8 tháng, nhưng tỷ lệ tăng trưởng của website hiện nay rất tốt, lượt truy cập tăng gần 400% qua mỗi quý, doanh số cũng tăng trưởng ổn định, hiện đạt hơn 500 triệu đồng/tháng. Đó là tín hiệu khả quan cho PNC. Chúng tôi đầu tư thêm 2 website mới kinh doanh trực tuyến, đó là www.quare.com.vn chuyên vào lĩnh vực mua sắm cộng đồng để có giá rẻ nhất và trang www.lichviet.com chuyên bán lịch qua mạng, tập trung nguồn sản phẩm từ những nhà làm lịch hàng đầu Việt Nam hiện nay như Tao Đàn, Tân Á Châu, Hương Trang, Đông A... Nhờ công cụ trực tuyến là website mà PNC nhận được hàng chục phản hồi mỗi ngày, đề nghị phải cung cấp phiên bản ebook để khách hàng đã từng mua thiết bị đọc sách của chúng tôi họ có sách mới để đọc. Họ bảo, không thích đọc ebook “lậu”, vừa xấu vừa khó đọc! Đó là một thôi thúc mà PNC đang ráo riết triển khai giải pháp đáp ứng cho khách hàng. Và trong cuối năm nay hoặc chậm nhất là đầu năm 2012, PNC sẽ chính thức tung ra thị trường kho dữ liệu ebook đồ sộ của mình. Rõ ràng, có công cụ để khách hàng tương tác giúp ích rất nhiều cho doanh nghiệp! * Nhưng, thực tế thì số nhiều khách hàng Việt Nam vẫn thích dùng “miễn phí” nội dung số, ebook chẳng hạn, thưa bà? - Sách giấy tốn công sao chép, in ấn... mà họ còn làm lậu tràn lan, thì ebook chỉ là một cái file bẻ khóa là có thể phát tán tràn lan lập tức cho cả thế giới xem, thì bạn hình dung sự thể nó đến thế nào? Có lần tôi vào website của một nhà xuất bản nước ngoài uy tín, đăng ký mua một phiên bản ebook rất hay của họ. Câu trả lời tôi nhận được ngay sau đó là lời xin lỗi rằng họ không thể cung cấp sản phẩm cho tôi được vì thông tin cá nhân đăng ký cho thấy tôi đang ở Việt Nam - một thị trường sao chép phát tán lậu lớn nhất nhì thế giới! Đó là một sản phẩm quan trọng, có giá trị, nên họ không bán phiên bản ebook cho những khách hàng Việt Nam đăng ký mua, nếu muốn, họ sẽ cung cấp bản hard - copy (sách giấy). Thiệt hại này là thiệt hại về uy tín cho cả thị trường sách Việt Nam. Một đơn vị xuất bản tư nhân đã phải thống thiết kêu cứu với bạn đọc: “Mua sách giả là giết sách thật” trên từng cuốn sách của mình. Nếu nhận thức của người dùng vẫn không thay đổi, chúng tôi cũng đành chịu!

Theo Phương Quyên - Đặng Quý Yên