Chuyên gia nói gì về đề xuất thuế môi trường xăng dầu "từ 10.000-20.000 đồng/lít”?

TS. Huỳnh Thế Du

Giảng viên Chính sách công Giám đốc Đào tạo Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright

28 bài viết

Ý kiến này đã bị dư luận phản ứng khá gay gắt và cho rằng đây là điều không tưởng.

Cụ thể, ý kiến của TS Huỳnh Thế Du tại một hội thảo lấy ý kiến về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật Thuế bảo vệ môi trường vừa được Bộ Tài chính trích dẫn trên báo chí như sau: "Nếu tính toán dựa trên mô hình ngoại tác tiêu cực và tính phi hiệu quả (với chi phí ngoại tác tiêu cực đối với xăng được lấy theo đánh giá của một tổ chức uy tín của Mỹ), thì mức thuế bảo vệ môi trường đối với xăng của Việt Nam cần phải điều chỉnh ở mức từ 10.000 - 20.000 đồng/lít".

Đại diện Bộ Tài chính cũng dẫn các nghiên cứu cho thấy mặt hàng xăng dầu là sản phẩm có chứa nhiều chất gây ô nhiễm môi trường như chì, lưu huỳnh, benzen, hydrocacbon thơm, hydrocacbon nặng và một số phụ gia. Đây là những chất gây hại đến an toàn, sức khỏe và môi trường. Và theo tính toán của một số nhà khoa học, để hoàn trả lại môi trường thì mức thuế bảo vệ môi trường đối với các hàng hóa thuộc đối tượng chịu thuế bảo vệ môi trường phải ở mức cao hơn…

Chiều 24-5, TS Huỳnh Thế Du, Giám đốc đào tạo Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright đã trao đổi với báo Người Lao Động xung quanh vấn đề này.

"Trích dẫn của Bộ Tài chính về ý kiến của tôi đưa ra các con số trên đúng nhưng chưa đủ" - TS Du nói. Cụ thể, con số giá xăng được ông đưa ra dựa trên hai nghiên cứu của Ian Parry (2010) ước tính ngoại tác là 1,65 USD/gallon, tương đương khoảng 10.000 đồng/lít. Và một nghiên cứu của Drew Shindell (2015) chi phí ngoại tác là 3,8 USD/gallon, tương đương khoảng 20.000 đồng/lít.

Theo TS Huỳnh Thế Du, con số được ông trích dẫn từ nghiên cứu ở Mỹ, nhưng muốn áp dụng tại Việt Nam thì cần phải nghiên cứu cụ thể cho phù hợp. Ảnh: Linh Anh

Nếu các chi phí này tương đồng với Việt Nam sẽ từ 10.000 - 20.000 đồng/lít. Theo TS Huỳnh Thế Du, các con số được ông trích dẫn từ những nghiên cứu ở Mỹ nhưng muốn áp dụng tại Việt Nam thì phải nghiên cứu cụ thể cho phù hợp với điều kiện, tình hình trong nước. Thực tế rất nhiều nước trợ cấp cho xăng dầu. Chẳng hạn, nghiên cứu trên được tính ở Mỹ nhưng xăng ở nước này chỉ 0,83 USD/lít (nhờ chính sách trợ cấp cho xăng dầu - PV), trong khi ở Việt Nam giá xăng khoảng 0,93 USD/lít. Hay như Na Uy là nước giàu khoáng sản, dầu mỏ nhưng ý thức bảo vệ môi trường của họ cao hơn, nên giá xăng dầu thuộc dạng cao nhất thế giới là 2,02 USD/lít.

"Câu chuyện của Bộ Tài chính trong vấn đề tăng thuế bảo vệ môi trường lại khác. Bởi việc đưa ra các lập luận chưa được dựa trên các cơ sở nền tảng của thuế khóa, do vậy khó để bảo vệ - nghĩa là thuế bảo vệ môi trường nhưng thu để bù đắp cho ngân sách. Từ đó, người dân mới phản ứng. Đồng thời, chưa có các nghiên cứu bài bản về tác động của các loại thuế nói chung, thuế bảo vệ môi trường nói riêng. Điều này tạo ra cảm giác cho công chúng thấy rằng nguyên nhân của việc tăng thuế nằm ở chỗ khác" - TS Huỳnh Thế Du nói.

Chuyên gia đến từ Fulbright cũng lập luận, các giải trình của Bộ Tài chính về việc sử dụng nguồn thu từ thuế bảo vệ môi trường là chưa thực sự thuyết phục. Nếu vì mục tiêu tạo nguồn thu chung cho ngân sách thì không nên dùng tên gọi là "thuế bảo vệ môi trường" mà có thể dùng cho các loại tên khác như thuế tiêu thụ đặc biệt hoặc thuế giảm thiểu ngoại tác.

Ngoài ra, nếu muốn tăng thuế, cơ quan quản lý cần có cơ sở quyết định việc xác định các nguồn thu, các mức thu dựa trên các nguyên tắc cơ bản. Về ý nghĩa kinh tế và khía cạnh kỹ thuật, có thể tăng thuế đối với xăng dầu nhưng về mặt tâm lý người dân và cảm nhận của công chúng sẽ rất bất lợi. Và giải pháp nòng cốt vẫn là chi tiêu hiệu quả và bảo đảm minh bạch.