Có tên trong “hồ sơ Panama” là phải giải trình

TS. Cao Sỹ Kiêm

Nguyên Thống đốc NHNN

16 bài viết

• Ngân hàng “khỏe” thì dòng tiền vào - ra sẽ tốt
  Tại: Ngân hàng “khỏe” thì dòng tiền vào - ra sẽ tốt
• “Cơ hội đang là lý thuyết, thách thức đã hiện hữu
  Tại: Kinh tế Việt Nam 2016: Thách thức mới

Về vấn đề này, trên phương tiện thông tin đại chúng, một số vị lãnh đạo cơ quan chuyên môn, một số chuyên gia về ngân hàng, kinh tế đã đưa ra cách đánh giá, xử lý. Trong đó, có những ý kiến ngược nhau. Vậy nên xử lý hồ sơ này như thế nào khi Đảng và Nhà nước đang yêu cầu nâng cao sự minh bạch?

Chưa thể khẳng định những người có tên trong danh sách là không vi phạm

Chia sẻ với báo chí, ông Vũ Viết Ngoạn – Chủ tịch Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia - khẳng định, các cơ quan chức năng ở Việt Nam chắc chắn phải vào cuộc, bởi đây cũng là việc các nước khác đều làm. Theo ông Ngoạn: “Chưa thể khẳng định những người có tên trong danh sách đó là không vi phạm. Vấn đề này liên quan tới luật quản lý ngoại hối”.

Ông Ngoạn cũng đưa ra hai nguyên tắc rất đơn giản để xem xét những cá nhân này có vi phạm hay không. Thứ nhất, xem họ chuyển tiền ra nước ngoài để đầu tư, kinh doanh hay tiền gửi có hợp pháp không? Thứ hai, trong quá trình thực hiện họ đã làm đầy đủ nghĩa vụ thuế hay chưa. Từ đó, ông Ngoạn nhấn mạnh: “Nếu một trong hai cái đó mà thiếu thì là sai phạm".

Chủ tịch Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia phân tích thêm, các cơ quan chức năng cần làm rõ nguồn tiền ở đâu, phương thức, cách thức sử dụng như thế nào. Nếu họ chuyển tiền ra nước ngoài hợp pháp hoặc có hoạt động đầu tư, kinh doanh, mở công ty theo tài khoản đó thì đó là chuyện bình thường. Hoặc nếu họ đầu tư ra nước ngoài, phát sinh lợi nhuận, nhưng đã nộp thuế đầy đủ thì không vấn đề gì cả. “Giờ phải yêu cầu họ giải trình cụ thể, xuất trình đủ chứng từ để kiểm tra, xác minh”, ông Ngoạn nói thêm.

Đồng quan điểm này, TS Cao Sĩ Kiêm – nguyên Thống đốc Ngân hàng Nhà nước - nêu rõ: “Phải làm rõ vụ này. Một khi đã có tên trong danh sách được công bố công khai, dư luận sẽ đòi hỏi phải làm cho rõ ràng, minh bạch”. Để làm rõ thì Chính phủ, Bộ Công an, các cơ quan tư pháp, thậm chí cả các ngân hàng cũng phải vào cuộc, đối chiếu luật pháp trong nước, quốc tế để làm rõ vụ việc. Cơ quan chức năng cũng cần triệu tập những người có liên quan trực tiếp đến vụ việc để xác minh thông tin.

Dù rằng, ông Khiêm cho rằng, việc có tên trong “Tài liệu Panama” không có nghĩa là cá nhân hoặc tổ chức nào đó đã vi phạm pháp luật hoặc có hành vi sai trái. Bởi, phân tích của nguyên Thống đốc, việc họ có tên trong danh sách này, có thể là họ có tài khoản gửi ra nước ngoài để trốn thuế, hoặc chỉ đơn giản là để thanh toán, để gửi tiết kiệm… Do vậy, theo ông Khiêm: “189 cá nhân đó cần giải trình đầy đủ các lý do để chứng minh mình trong sạch. Trên cơ sở đó các cơ quan chức năng đối chiếu, phân tích và đi tới kết luận”.

Tuy nhiên, ngược lại với những chuyên gia hàng đầu về ngân hàng nêu trên, chuyên gia tài chính ngân hàng, ông Cấn Văn Lực cho rằng, cần bình tâm suy xét có nên điều tra hay không bởi việc này cũng tốn kém nhiều chi phí. Về vấn đề này, tác giả bài viết này vẫn không thể hiểu, nếu là chuyên gia, đặc biệt về lĩnh vực tài chính ngân hàng, tại sao ông Lực lại băn khoăn “tốn kém nhiều chi phí”? Chi phí nào có thể đong đếm, so sánh được với tính cấp thiết của sự minh bạch, việc loại trừ được những kẻ trốn thuế, rửa tiền (nếu có)?

Tôi có tên trong “hồ sơ panama” là bình thường

Một số doanh nhân Việt Nam đã sẵn sàng lên tiếng khi báo chí phỏng vấn về việc mình có tên trong danh sách này. Trao đổi với VnExpress bà Đàm Bích Thủy - người từng đảm nhận vị trí Tổng giám đốc Ngân hàng ANZ Việt Nam – đã lý giải khá rõ vì sao mình có mặt trong danh sách này. Theo đó, Cty cho thuê mua tài chính ANZ V-Trac, được mở tại đảo Virgin (thuộc Anh), do đó khi làm Tổng giám đốc ANZ thì bà Thủy phụ trách nó. Do vậy, bà Thủy có mặt trong danh sách này.

Tương tự, bà Nguyễn Thị Phương Thảo - Phó Chủ tịch Ngân hàng Phát triển TP HCM, Tổng Giám đốc Vietjet Air, đồng thời cũng là cổ đông lớn kiêm nhà sáng lập Sovico Holdings (Công ty mẹ của Vietjet Air). Chính Sovico đã mua lại một Cty vốn có trụ sở ở thiên đường thuế ở quần đảo Virgin. Vì vậy, cũng dễ hiểu khi hai nhân vật của Sovico là ông Nguyễn Thanh Hùng (Chủ tịch Sovico Holdings - chồng của bà Nguyễn Thị Phương Thảo) và ông Nguyễn Cảnh Sơn cũng có mặt trong hồ sơ này.

Còn ông Nguyễn Duy Hưng - Chủ tịch Công ty chứng khoán Sài Gòn (SSI), cho biết, SSI được cơ quan chức năng cấp giấy phép đầu tư ra nước ngoài. Do đó, việc có tên trong danh sách này là bình thường với những doanh nghiệp hoạt động ở nước ngoài.

Vậy những cá nhân, tổ chức khác có sẵn sàng đối thoại với báo chí, với các cơ quan chức năng để minh bạch thông tin?

Và để minh bạch thông tin, có hay không vi phạm pháp luật, chúng ta cần xem xét trên 2 nội dung được ông Chủ tịch Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia đưa ra: Việc chuyển tiền ra nước ngoài để đầu tư, kinh doanh hay tiền gửi có hợp pháp không? Trong quá trình thực hiện họ đã làm đầy đủ nghĩa vụ thuế hay chưa? Và “nếu một trong hai cái đó mà thiếu thì là sai phạm.”

Nhiều quan chức nước ngoài phải từ chức hoặc thanh minh trước dư luận

Hồ sơ Panama nhắc đến nhiều cái tên quan trọng trên toàn thế giới và khiến một số chính trị gia hàng đầu phải từ chức vì sức ép. Điều đó cho thấy, với các chính trị gia trên thế giới, dính líu tới việc trốn thuế cũng đồng nghĩa với việc “chết” trên chính trường.

Một trong những nạn nhân chính trị đầu tiên của Hồ sơ Panama, trớ trêu là người đứng đầu của Văn phòng Minh bạch Quốc tế của Chile đã từ chức vào ngày 4.4 (theo VnExpress). Tiếp theo là Thủ tướng Iceland Sigmundur David Gunnlaugsson. Ngay sau khi tài liệu tiết lộ ông và vợ đã lập tài khoản ở nước ngoài thông qua một công ty bình phong, ông này lập tức từ chức vào ngày 5.4. Giữa tháng 4, Bộ trưởng Công nghiệp Tây Ban Nha Jose Manuel Soria cũng phải từ chức khi tên của ông và anh trai được liệt kê là nhà điều hành của công ty có trụ sở tại Bahamas, được lập ra thông qua hãng luật Mossack Fonseca.

Thậm chí, phe đối lập của Pakistan đình công tại cả Quốc hội và Thượng viện, để phản đối việc Thủ tướng Nawaz Sharif vắng mặt trong các cuộc họp và không làm rõ lập trường về vụ Hồ sơ Panama. Lý do, tên ba người con của Thủ tướng Pakistan Nawaz Sharif cũng xuất hiện trong các tài liệu do ICIJ công bố, có liên quan đến nhiều công ty nước ngoài sở hữu bất động sản ở London, Anh.

Tại châu Âu, Thủ tướng Anh David Cameron hôm 11.4 thừa nhận hưởng lợi từ việc bán cổ phần trong quỹ đầu tư nước ngoài Blairmore Holdings của cha mình. Tuy nhiên, ông khẳng định rằng Blairmore không được lập ra để trốn thuế và chỉ trích những "cáo buộc không đúng sự thật, gây tổn thương sâu sắc" về người cha quá cố của mình. Tương tự, Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko cũng phải lên tiếng việc ông ông lập quỹ ở nước ngoài nhằm tách biệt lợi ích kinh tế và chính trị và bác bỏ cáo buộc trốn thuế.

Quan trọng nhất, phát ngôn của những vị đứng đầu chính phủ này cho thấy, họ đã chủ động giải trình trước việc mình, gia đình mình dính líu tới hồ sơ Panama.

Vậy, chúng tôi thiết nghĩ, với những ai có dính tới hồ sơ Panama nên lên tiếng như một số doanh nhân đã trao đổi cùng báo chí để minh bạch thông tin. Và các cơ quan chức năng cũng rất cần vào cuộc để “yêu cầu họ giải trình cụ thể, xuất trình đủ chứng từ để kiểm tra, xác minh” như ông Vũ Viết Ngoạn – Chủ tịch Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia - đã khẳng định.