Cường quốc cà phê vẫn… đuối!

Hiện thị trường cà phê toàn cầu đang chịu áp lực dư thừa nguồn cung và nhu cầu giảm thấp. Hầu hết các dự báo thị trường đều cho rằng giá cà phê khó khôi phục trong 3 tháng tới của năm 2018. Ở thị trường thế giới, nước sản xuất cà phê lớn nhất là Brazil năm nay được mùa, nên xuất khẩu cà phê của quốc gia này và một số nước như Colombia, Uganda vẫn tiếp tục tăng.

Tại khu vực châu Á, Indonesia cũng đang vụ thu hoạch, nguồn cung tăng mạnh khiến giá cà phê thế giới giảm liên tục. Việt Nam cũng chịu ảnh hưởng từ điều này, giá cà phê trong nước giảm mạnh, hoạt động mua bán ngưng trệ do người nông dân không muốn bán cà phê ở mức giá quá thấp.

Từ cuối tháng 5/2018 đến nay, giá cà phê có lúc xuống thấp nhất ở mức 35.100 đồng/kg tại tỉnh Lâm Đồng và cao nhất là 36.000 đồng/kg tại tỉnh Kon Tum. Xuất khẩu cũng sụt giảm, với 5 tháng đầu năm 2018, cà phê đã xuất khẩu 825.000 tấn, đạt kim ngạch 1,602 tỷ USD, giảm 12% về trị giá so với cùng kỳ năm 2017.

Ở châu Á, Việt Nam và Indonesia là hai quốc gia sản xuất cà phê lớn trong TOP 4 thế giới. Tuy nhiên, cà phê Việt Nam xuất khẩu có đến 90% là sản phâm thô, giá trị gia tăng thấp, vì vậy, khi giá cà phê thế giới sụt giảm, ngay lập tức ảnh hưởng tiêu cực đến các DN xuất khẩu.

Trong tháng 5/2018, xuất khẩu cà phê hòa tan đạt 41,7 nghìn tấn, trị giá 160,95 triệu USD, tăng 23,5% về lượng và tăng 19,6% về trị giá. Trong khi cà phê thô (Robusta) là chủng loại xuất khẩu chủ lực của Việt Nam lên đến 605 nghìn tấn, đạt trị giá 1,1 tỷ USD, tăng lượng là 16,3% nhưng giá trị chỉ tăng 2,7% so với cùng kỳ năm 2017.

Nhìn toàn cảnh thị trường, cà phê Việt Nam gần như không có sức cạnh tranh ở tầm thế giới. Xét về giá trị thương mại thì cà phê Việt Nam gần như chưa tận dụng được nhiều từ thị trường của một ngành hàng khổng lồ, bởi thế giới chi khoảng 500 tỷ USD/năm cho tiêu dùng cà phê.

Theo Vicofa, Việt Nam hiện có trên 150 DN xuất khẩu cà phê, nhưng chỉ rất ít DN sản xuất chế biến cà phê như Trung Nguyên, Phúc Long, Tổng công ty Cà phê Việt Nam, Công ty cổ phần Vinacafe Biên Hòa hay Công ty cổ phần Cà phê Mê Trang… có sản phẩm cà phê chế biến (cà phê hòa tan, rang xay…) xuất khẩu. Điều này không đủ để nâng tầm hay ghi tên cà phê Việt Nam vào bản đồ thức uống thế giới.

Ông Lương Văn Tự, Chủ tịch Vicofa cho rằng, khi xuất khẩu sản phẩm cà phê rang xay và hòa tan, giá trị sẽ tăng gấp đôi so với sản phẩm cà phê nhân. Nhưng DN cà phê Việt phần lớn là DNNVV, thậm chí có nhiều DN phát triển từ hộ sản xuất gia đình, nguồn vốn đầu tư cá nhân là chính, nên rất khó để đầu tư trang thiết bị, máy móc chế biến cà phê hòa tan hay cà phê rang xay (một máy chế biến cà phê hòa tan hoặc rang xay với công suất 1.000 tấn, DN cần khoảng 10 triệu USD). Điều này cũng cho thấy vì sao Việt Nam chỉ có một vài DN xuất khẩu cà phê chế biến.

Để ngành hàng cà phê phát triển bền vững, Vicofa đã kiến nghị Chính phủ thành lập Quỹ phát triển ngành cà phê và cung cấp giống cà phê, giống cây che bóng miễn phí cho nông dân, đồng thời sớm ban hành quy chuẩn cà phê rang xay và hòa tan, đảm bảo quyền lợi cho nhà nông, DN và người tiêu dùng. Phía Bộ Công thương cũng đã xây dựng chiến lược thương hiệu cà phê (nằm trong chiến lược xây dựng thương hiệu thực phẩm nói chung) để ổn định giá cà phê xuất khẩu từ năm 2018.