Đã xuất hiện tình trạng mua bán thai nhi, mua bán nam giới để cưỡng bức lao động

Nội dung này được nhấn mạnh trong phiên giải trình “Việc chấp hành pháp luật về phòng, chống mua bán người” do Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội tổ chức, sáng nay 8/5.

Thủ đoạn mua bán người ngày càng tinh vi

Phát biểu mở đầu, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, thời gian gần đây, tình hình tội phạm mua bán người đang có chiều hướng gia tăng và diễn biến phức tạp, thủ đoạn phạm tội ngày càng tinh vi, đối tượng nạn nhân cũng mở rộng, không chỉ là phụ nữ, trẻ em mà cả nam giới, trẻ sơ sinh, bào thai, nội tạng,...

Đáng lưu ý, phát hiện ngày càng nhiều vụ mua bán người trong nước để ép nạn nhân làm mại dâm hoặc cưỡng bức lao động gây bất an, lo lắng trong nhân dân.

Việc chấp hành pháp luật về phòng, chống mua bán người ở một số địa phương còn chưa nghiêm; công tác phòng ngừa, công tác phát hiện, xử lý tội phạm mua bán người và công tac giải cứu, hỗ trợ, tái hòa nhập cộng đồng cho nạn nhân bị mua bán còn một số hạn chế, chưa thật sự đáp ứng yêu cầu…

Qua kết quả khảo sát của Ủy ban Tư pháp tại một số địa phương ngay trong đầu năm 2022, cho thấy, những hạn chế, vướng mắc nêu trên vừa có nguyên nhân xuất phát từ một số quy định của Luật Phòng chống mua bán người và các văn bản pháp luật có liên quan không còn phù hợp; đồng thời, cũng có nguyên nhân từ khẩu tổ chức, thực hiện pháp luật chưa thật sự hiệu quả, một số bộ, ngành chưa thực hiện đầy đủ các trách nhiệm luật giao.

Những tình hình nêu trên đặt ra yêu cầu phải đánh giá chính xác về thực trạng chấp hành pháp luật về phòng, chống mua bán người trên phạm vi cả nước; thực trạng tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật về mua bán người; làm rõ trách nhiệm các cơ quan, tổ chức có liên quan và có giải pháp khắc phục, nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống mua bán người trong thời gian tới.

Trình bày báo cáo tóm tắt ý kiến nghiên cứu phục vụ phiên giải trình, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Mai Thị Phương Hoa cho biết, theo báo cáo của Bộ Công an trong kỳ báo cáo, cả nước phát hiện 440 vụ với 876 đối tượng vi phạm và 1.240 nạn nhân bị mua bán, nghi bị mua bán.

“Mua bán người ở trong nước và mua bán nam giới có xu hướng tăng lên. Đã xuất hiện tình trạng mua bán thai nhi, mua bán nam giới để cưỡng bức lao động trên tàu cá” – bà Phương Hoa nói.

Ở một số nơi nổi lên tình trạng mua bán trẻ sơ sinh núp bóng tinh vi các tổ chức mang danh thiện nguyện tự phát. Ngoài ra, nước ta không những là nơi xuất phát tội phạm nguồn mà còn là địa bàn trung chuyển mua bán người từ một số nước trong khu vực đi nước thứ ba.

Báo cáo nhấn mạnh, thời gian qua, tình hình vi phạm pháp luật và tội phạm mua bán người diễn ra phức tạp, ngày càng nghiêm trọng và có xu hướng gia tăng với tính chất, thủ đoạn ngày càng tinh vi, xảo quyệt, mang tính vô nhân đạo. Đồng thời, có sự câu kết chặt chẽ giữa các đối tượng ở trong nước với nước ngoài, được thực hiện bởi các đối tượng chuyên nghiệp...

Xuất hiện nhiều đường dây phạm tội mua bán người với các thủ đoạn "việc nhẹ, lương cao", tổ chức cho nạn nhân vượt biên để ép buộc làm việc bất hợp pháp trên nước bạn, muốn về nước phải trả một khoản tiền chuộc lớn. Hay lợi dụng thủ tục đơn giản trong việc kết hôn với người nước ngoài, cho nhận con nuôi có yếu tố nước ngoài, du lịch, thăm thân... để tổ chức cho nạn nhân ra nước ngoài, sau đó thu giữ giấy tờ, bán sang tay nhiều chủ để cưỡng bức lao động, cưỡng bức mại dâm...

Về nguyên nhân vấn đề này, theo bà Mai Thị Phương Hoa, bên cạnh các nguyên nhân khách quan thì còn có một số nguyên nhân chủ quan như công tác quản lý nhà nước, xã hội trên một số lĩnh vực còn sơ hở, một số bộ, ngành, địa phương còn xem nhẹ việc phòng, chống mua bán người cũng như việc hỗ trợ nạn nhân trở về...

Vẫn còn một số lượng nạn nhân chưa được giải cứu

Cũng theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp, thông tin trong kỳ báo cáo, cơ quan điều tra các cấp thuộc Bộ Công an đã tiến hành khởi tố 386 vụ/808 bị can. Cơ quan có thẩm quyền thuộc Bộ Quốc phòng đã tiến hành khởi tố sau đó chuyển sang cơ quan điều tra có thẩm quyền 54 vụ/68 đối tượng. Trong đó, đã kết thúc điều tra, chuyển Viện kiểm sát cùng cấp để truy tố 339 vụ/693 bị can.

Nhìn chung, công tác điều tra của cơ quan điều tra các cấp cơ bản bảo đảm chấp hành đúng pháp luật hình sự và tố tụng hình sự. Tuy nhiên, số lượng các vụ phạm tội mua bán người được phát hiện, điều tra, xử lý còn ít so với tình hình thực tế. Thậm chí, số lượng các vụ án án bị khởi tố về các tội mua bán người ít hơn so với giai đoạn trước. Các vụ án mua bán người được phát hiện chủ yếu qua đơn thư tố giác của người bị hại hoặc gia đình nạn nhân. Chất lượng điều tra còn có mặt hạn chế, vẫn còn 56 bị can phạm tội mua bán người bỏ trốn phải truy nã.

"Có những vụ án xảy ra trong thời gian dài, phạm tội có tổ chức, nhiều đối tượng cấu kết cùng thực hiện tội phạm với nhiều nạn nhân bị mua bán trong đó có nhiều người dưới 16 tuổi nhưng không được kịp thời phát hiện", bà Hoa dẫn chứng.

Trong kỳ báo cáo các cơ quan có thẩm quyền đã tiến hành giải cứu và phối hợp giải cứu cho 352 nạn nhân; tiếp nhận, xác minh nạn nhân từ nước ngoài trở về 545 nạn nhân. Có 288 người được cấp giấy xác nhận nạn nhân; 86 nạn nhân được công an chuyển giao cho địa phương. Tuy nhiên, vẫn còn một số lượng lớn nạn nhân chưa được giải cứu.

Báo cáo của Bộ Công an thống kê có 275 nhân nhân là nam giới, 178 nạn nhân dưới 16 tuổi. Mục đích phạm tội để cưỡng bức lao động là 132 vụ, lấy bộ phận cơ thể 4 vụ, vì mục đích vô nhân đạo./.