Dự thảo Luật doanh nghiệp sửa đổi: Đơn giản hóa thủ tục gia nhập thị trường

Dự thảo Luật DN sửa đổi chuẩn bị được đưa ra kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa 13 với nhiều nội dung sửa đổi mang tính đột phá. Trao đổi với DĐDN, ông Nguyễn Đình Cung – Quyền Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), thành viên Ban soạn thảo cho biết, thay đổi quan trọng nhất trong sửa đổi Luật DN lần này là thủ tục ra nhập thị trường của DN.

Theo ông Cung, quyền tự chủ trong hoạt động sản xuất kinh doanh của DN trong dự thảo Luật mới sẽ được mở rộng như Hiến pháp quy định. DN được làm tất cả những gì pháp luật không cấm, thay vì DN chỉ được làm những gì đã đăng ký trong Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh của Luật hiện hành.

- Ông có thể phân tích những điểm lợi khi mở rộng quyền cho DN trong thủ tục ra nhập thị trường?

Theo dự thảo Luật DN sửa đổi, Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh (GCNĐKKD) của DN chỉ là giấy chứng nhận về tư cách pháp nhân của DN. Giấy chứng nhận này không ghi ngành nghề kinh DN. Qua đó, DN được hoàn toàn tự chủ đối với các lĩnh vực kinh doanh mà pháp luật không cấm. Khi nộp hồ sơ xin GCNĐKKD, DN có thể ghi một vài ngành nghề mà họ dự kiến sẽ kinh doanh. Đến khi trực tiếp hoạt động sản xuất kinh doanh thì họ chỉ cần thông báo với cơ quan chức năng lĩnh vực mình bắt đầu tham gia.

Tuy nhiên, những lĩnh vực mà họ chỉ cần thông báo phải không thuộc lĩnh vực cấm kinh doanh hoặc kinh doanh có điều kiện. DN phải tìm hiểu lĩnh vực kinh doanh của mình có bị cấm hay phải đáp ứng đủ điều kiện theo quy định hiện hành.

Việc không ghi ngành nghề kinh doanh trong GCNĐKKD trước tiên có lợi về mặt quản lý nhà nước. Thực tế, thời gian qua, để tránh phải xin phép kinh doanh những lĩnh vực mới, các DN thường ghi hàng chục thậm chỉ cả trăm lĩnh vực ngành nghề trong GCNĐKKD. Do đó, nếu căn cứ vào GCNĐKKD thì cơ quan quản lý và thống kê không biết DN đang kinh doanh cái gì.

Còn về phía DN, Luật hiện tại quy định, DN đã đăng ký ngành, nghề kinh doanh bắt buộc phải hoạt động (theo đăng ký); nếu mở rộng ngành, nghề phải đăng ký bổ sung và được cơ quan quản lý chấp thuận mới được làm. Quy định này gây lãng phí cho cả DN và cơ quan quản lý (mỗi lần thay đổi, bổ sung ngành, nghề DN phải mất phí và thời gian).

Không chỉ vậy, quy định trên còn gây rủi ro về mặt pháp lý với DN trong hoạt động kinh doanh bình thường. Chẳng hạn, tranh chấp xảy ra với hợp đồng đã ký, lĩnh vực trong hợp đồng không nằm trong phạm vi được hiểu là DN đã đăng ký, tòa án có thể tuyên hợp đồng vô hiệu.

- Thực tế, lĩnh vực cấm sản xuất kinh doanh và kinh doanh có điều kiện được quy định rải rác trong quá nhiều văn bản. Thậm chỉ đến những người am hiểu luật đôi khi còn gặp khó khăn chứ không chỉ đối với DN. Phải làm gì để hạn chế tình trạng này, thưa ông?

Đúng là hiện nay việc cấm kinh doanh và kinh doanh có điều kiện đang quy định rất thiếu đồng bộ và gây khó khăn cho DN. Theo số liệu mà chúng tôi có được, hiện có 51 ngành nghề cấm kinh doanh. Các ngành nghề cấm kinh doanh được quy định bởi ba văn bản gồm: lĩnh vực cấm đầu tư, lĩnh vực cấm kinh doanh và sản phẩm, dịch vụ cấm mua bán.

Còn đối với lĩnh vực kinh doanh có điều kiện, hiện có 334 ngành nghề bị hạn chế kinh doanh, được quy định bởi 235 văn bản. DN muốn kinh doanh những lĩnh vực này phải đáp ứng những điều kiện nhất định. Với hệ thống các văn bản cấm và hạn chế kinh doanh phức tạp như trên đang khiến DN rất khó khăn. Chủ tịch Quốc Hội Nguyễn Sinh Hùng cũng phải bức xúc khi phát biểu tại một kỳ họp mới đây “nếu cấm như thế này thì cấm hết à!”.

Chúng tôi kiến nghị rà soát lại tất cả hệ thống các văn bản và quy định về ngành nghề cấm kinh doanh và kinh doanh có điều kiện. Trước tiên là giúp DN có thể dễ dàng trong tim hiểu, tra cứu các lĩnh vực cấm và hạn chế kinh doanh. Tiếp đến, những lĩnh vực nào không cần hạn chế, không cần cấm thì phải mở rộng để DN được tham gia.

- Liên quan đến DN FDI, Luật mới cũng sẽ tạo điều kiện để khu vực này ra nhập thị trường một cách dễ dàng hơn, thưa ông?

Dự thảo Luật DN mới đã đề xuất tách bạch hai loại giấy phép đăng ký kinh doanh và giấy phép chứng nhận đầu tư cho nhà đầu tư nước ngoài. Quy định mới này hướng tới hai mục đích. Thứ nhất, tạo sự bình đẳng giữa nhà đầu tư nước ngoài và nhà đầu tư trong nước trong việc gia nhập thị trường. Tiếp đến, giải quyết một thực tế, tạo điều kiện cho những nhà đầu tư nước ngoài mở rộng các dự án và lĩnh vực đầu tư.

Nhiều nhà đầu tư nước ngoài trong giai đoạn gần đây đã đầu tư nhiều lĩnh vực ở nhiều địa phương khác nhau. Họ sẽ chỉ cần xin giấy chứng nhận đầu tư cho những dự án mới thay vi phải xin cả giấy phép đăng ký kinh doanh và giấy chứng nhận đầu tư.

- Vấn đề xác định nhà đầu tư nước ngoài và nhà đầu tư trong nước được giải quyết cụ thể trong Luật mới ra sao, thưa ông?

Theo dự thảo Luật DN mới, DN có vốn đầu tư nước ngoài sẽ là DN có từ 51% trở lên vốn đầu tư nước ngoài. Hiện nay, Luật Đầu tư chỉ định nghĩa DN có vốn đầu tư nước ngoài bao gồm DN do nhà đầu tư nước ngoài thành lập để thực hiện hoạt động đầu tư tại Việt Nam và DN Việt Nam do nhà đầu tư nước ngoài mua cổ phần, sáp nhập, mua lại.

Như vậy, những DN có tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài dưới 51% sẽ được đối xử như DN trong nước. Tuy nhiên, những DN đã được xác định là DN có vốn đầu tư nước ngoài nếu đầu tư tiếp cho các DN mới, Cty con cũng được xác định là DN nước ngoài khi được DN mẹ góp trên 51% cổ phần.

Việc xác định thế nào là DN có vốn đầu tư nước ngoài thời gian qua chưa thống nhất tại nhiều địa phương. Điều này ảnh hưởng rất lớn trong việc xác định thương quyền. Trong nền kinh tế hiện nay, thương quyền mang ý nghĩa, cũng như giá trị rất lớn đối với mỗi DN.

- Xin cảm ơn ông!

Theo Bá Tú