Dòng tiền đang chảy vào Việt Nam và các nước Đông Nam Á nhiều chưa từng có

Thời gian gần đây Việt Nam đã nhanh chóng trở thành một trong những thị trường hấp dẫn nhất thế giới đối với các công ty quỹ tư nhân vốn ưa mạo hiểm và luôn thích thú với những thương vụ mua lại nợ.

Sức hấp dẫn của Việt Nam là rất rõ ràng. Nền kinh tế Việt Nam tăng trưởng nhanh, thị trường chứng khoán diễn biến tốt và chính phủ cũng lên rất nhiều kế hoạch tư nhân hóa các doanh nghiệp nhà nước. Đây đều là các điều kiện lý tưởng cho những công ty quỹ tư nhân lớn như Warburg Pincus, KKR và TPG. Trên thực tế, họ đều đã rót tiền vào Việt Nam khi những cơ hội ở quê nhà ngày càng giảm.

Warburg Pincus dẫn đầu trong nhóm này, cam kết đầu tư 1 tỷ USD vào các công ty Việt Nam. Tháng 3, công ty này đã thực hiện khoản đầu tư tư nhân lớn nhất Việt Nam thông qua việc rót 370 triệu USD vào Techcombank ngay trước thềm ngân hàng này niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán vào tháng 6.

Trước đó, Warburg có thực hiện khoản đầu tư 200 triệu USD – sau đó tăng lên 300 triệu USD vào Vincom Retail – một chuỗi trung tâm mua sắm được định giá khoảng 3,5 tỷ USD.

KKR cũng đang hướng sự chú ý tới thị trường Việt Nam. Công ty quỹ đầu tư tư nhân hàng đầu của Mỹ đã đầu tư vào Masan Group từ năm ngoái. Ashish Shastry – chủ tịch KKR Đông Nam Á nói rằng: "Việt Nam nắm trong tay cơ hội lớn với nền kinh tế đang tăng trưởng mạnh và xu hướng nhân khẩu học thuận lợi".

Sự bùng nổ tại Việt Nam là một phần xu hướng lớn hơn đang diễn ra trên khắp châu Á – nơi đầu tư quỹ tư nhân tổng cộng tăng 38% lên mức 158 tỷ USD vào năm 2017 – lần đầu tiên vượt châu Âu. Tiền đang được đổ vào đây.

Charlyle Group đã thành lập quỹ châu Á lớn chưa từng có, ở mức 6,65 tỷ USD và Blackstone Group thì tuyên bố vào giữa tháng 6 rằng họ sẽ hình thành quỹ đầu tư tư nhân tập trung riêng vào châu Á trị giá 2,3 tỷ USD.

Cùng với những cam kết từ các quỹ mua lại toàn cầu, Blackstone nói rằng họ lên kế hoạch dành tối thiểu 3,8 tỷ USD đầu tư vào châu Á. Joe Baratta – chủ tịch Blackstone nói: "Khu vực này tiếp tục chứng kiến tốc độ tăng trưởng mạnh so với những thị trường khác, thể hiện là những cơ hội đầu tư hấp dẫn trên tất cả các lĩnh vực".

Tốc độ tăng trưởng đặc biệt nhanh ở khu vực Đông Nam Á – nơi tổng vốn đầu tư tư nhân đã tăng gần gấp 3 lên 23,5 tỷ USD vào năm 2017. Các nhà đầu tư đang đặt cược vào tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, công nghệ cải thiện và tầng lớp trung lưu ngày một tăng ở khu vực này.

IMF dự đoán rằng tốc độ tăng trưởng ổn định cho 5 nền kinh tế lớn ở Đông Nam Á gồm có Indonesia, Malaysia, Philippines, Thái Lan và Việt Nam ở mức 5,3% vào năm 2018 và 5,4% vào năm 2019.

Trong khi tỷ lệ tăng trưởng dự tính của Trung Quốc và Ấn Độ cao hơn thì một chuyên gia tại Hong Kong dự đoán rằng nếu cổ phiếu vẫn được giao dịch ở mức cao tương đối thì sẽ ít có cơ hội mang về khoản lợi nhuận lớn trên các thương vụ đầu tư.

Tại Đông Nam Á thì khác, các nhà đầu tư có nhiều cơ hội đầu tư vào các công ty tiềm năng mà không cần phải tốn quá nhiều tiền. Kết quả là, các chuyên gia nhận định "họ sẽ thu được khoản lợi nhuận cao trong vòng 3 – 5 năm".

Một nhân tố khác thu hút sự chú ý của các quỹ là sự cải cách thị trường vốn đang diễn ra trên khắp châu Á. Điển hình ở Việt Nam với động thái tư nhân hóa những doanh nghiệp nhà nước thời gian gần đây.

Giá trị các thương vụ đầu tư xảy ra ở mỗi khu vực

Tư nhân hóa được đẩy mạnh từ năm 2011 nhưng nó chỉ mới đạt được những bước đi đáng kể vào năm 2016. Số lượng các doanh nghiệp nhà nước (SOE) của năm nay giảm xuống 583, từ mức 1.500 vào năm 2010. Thậm chí con số này còn dự kiến có thể giảm hơn nữa xuống còn 120 vào năm 2020. Số lượng những công ty niêm yết tăng từ 2 trong năm 2000 lên mức 686 vào cuối năm 2015. Tổng vốn hóa thị trường trong cùng giai đoạn tăng từ tỷ lệ 0,28% GDP lên mức 34,5% GDP.

Tất cả những nỗ lực này của Việt Nam được quốc tế ghi nhận. Ông Ousmane Dione – Giám đốc Ngân hàng thế giới tại Việt Nam nói: "Những tiến bộ gần đây trong việc tăng cường môi trường kinh doanh của Việt Nam rất đáng khích lệ và rõ ràng nó phản ánh rõ ràng cam kết mạnh mẽ của chính phủ trong việc thu hẹp khoảng cách với những nền kinh tế thuộc hàng top".

Ngành công nghiệp quỹ tư nhân có xuất phát điểm từ những năm 1970 khi các chuyên gia tài chính như Jerome Kohlberg, Henry Kravis và George Roberts sử dụng nợ như một "đòn bẩy mua lại" các doanh nghiệp thuộc sở hữu gia đình. Chiến thuật này bùng nổ vào những năm 1980 và những công ty này để lại ấn tượng như những kẻ săn lùng lợi nhuận tàn nhẫn, đôi khi còn được gọi là "nhà tư bản kền kền". Dù các quỹ đầu tư tư nhân phải mất rất nhiều thời gian để thay đổi "tiếng xấu" kể trên ở phương Tây thì ở châu Á, ngoài là nguồn cung cấp vốn khổng lồ, các quý tư nhân còn được xem là nơi lý tưởng mang đến những kiến thức quản lý.

"Các công ty quỹ đầu tư tư nhân cung cấp cho các công ty châu Á kiến thức đa dạng về nguồn lực con người, quản lý và tốc độ tăng trưởng vốn", theo Luke Pais – Quản lý tại EY nói.

TPG, công ty quản lý quỹ tư nhân điều hành bởi David Bonderman là đơn vị thiết lập hàng loạt thỏa thuận trong ngành công nghiệp bia của Đông Nam Á. Nổi bật nhất phải kể đến thương vụ mua 50% cổ phần tại Myanmar Distillery với giá 150 triệu USD vào tháng 12/2015.

Tháng 10 năm ngoái, TPG bán toàn bộ cổ phần tại Thai Beverage với giá 490 triệu USD, gấp 3 lần khoản đầu tư từ 2 năm trước.

Về phần mình, ThaiBev hiểu rằng họ đang trong một thị trường dần bão hoà khi dân số ngày một già vì vậy vấn đề sống còn là phải đặt chân vào những thị trường mới nổi như Myanmar. Tháng 12, họ cũng mua một lượng cổ phần tại Sabeco.

Các công ty quỹ tư nhân cũng giúp định hình cuộc chiến ứng dụng gọi xe tại Đông Nam Á. Đầu tiên là KKR rót 550 triệu vào Go-Jek trong năm 2016. Khoản đầu tư này đã giúp hồ sơ của Go-Jek đẹp hơn rất nhiều, tạo đà cho những khoản đầu tư sau này từ Google và một số tên tuổi khác.

Một động thái gần đây của Cộng đồng Kinh tế ASEAN cũng có thể thúc đẩy các công ty quỹ đầu tư tư nhân hoạt động tích cực hơn. Vào tháng 1, ASEAN đã thống nhất bãi bỏ gần như tất cả các rào cản thuế trong khối, tạo cho các công ty một động lực mạnh mẽ hơn để xây dựng các chiến lược xuyên biên giới ở Đông Nam Á. Đối với nhiều công ty, điều này có nghĩa là theo đuổi sự tăng trưởng thông qua sáp nhập và mua lại. Và nếu lịch sử lặp lại, các công ty quỹ đầu tư tư nhân có thể sẽ đóng một vai trò quan trọng trong các giao dịch M&A này.

Atsushi Saito, cựu chủ tịch KKR Nhật Bản cho biết ở châu Âu, KKR đã tham gia vào một số thương vụ thâu tóm sau khi euro trở thành đồng tiền chung. Điều này đã giúp cải thiện khả năng cạnh tranh của các công ty châu Âu, Saito nói. Nó đồng nghĩa với việc rất có thể các công ty quỹ đầu tư tư nhân cũng sẽ đóng một vai trò tương tự ở châu Á.

Dịch chuyển nguồn tiền mặt

Sự tăng vọt của dòng vốn đầu tư tư nhân tại châu Á đi kèm với một sự phát triển gần đây khác trong khu vực là: Sự gia tăng trong tài sản cá nhân.

Bằng chứng là hiện ngày càng xuất hiện nhiều các family office (quỹ tư vấn đầu tư, quản lý tài sản chuyên phục vụ các khách hàng siêu giàu). Nếu như trước đây family office chủ yếu có trụ sở tại châu Âu thì ngày nay nó hiện diện nhiều hơn ở châu Á.

Dữ liệu từ Preqin cho thấy rằng các family office đang trở thành một nguồn tiền đầu tư ngày càng quan trọng. Quỹ hưu trí là nguồn tiền mặt lớn nhất cho các quỹ đầu tư tư nhân được thành lập từ năm 2012 đến năm 2014, chiếm khoảng 28% tổng số tiền được bơm vào. Chúng vẫn là nguồn cung cấp vốn hàng đầu trong giai đoạn năm 2015 - 2017, nhưng thị phần đã giảm xuống còn 20%. Trong khi đó, tỷ lệ tương tự của các family office lại tăng gấp ba đến 15%.

Khi thâm nhập vào thị trường Đông Nam Á, các quỹ đầu tư tư nhân cũng có những chiến lược riêng. Ví dụ như Mekong Capital. Để mang văn hoá phương tây vào các công ty mà họ đầu tư ở Việt Nam, Mekong Capital luôn chỉ định một lãnh đạo người nước ngoài vào hội đồng quản trị của công ty đó.

Trong khi những đối thủ lớn hơn ở Mỹ tập trung vào tốc độ tăng trưởng và cải cách thị trường thì các quỹ đầu tư tư nhân tại châu Á lại dựa vào kiến thức thực tiễn kinh doanh tại địa phương, khả năng "đánh hơi" và ươm mầm những công ty tiềm năng.

Trong bối cảnh các công ty Mỹ, Nhật và quỹ đầu tư tư nhân địa phương đua nhau rót tiền vào khu vực Đông Nam Á, tiềm năng tăng trưởng đương nhiên là rất lớn nhưng vẫn còn tiềm ẩn một vài rủi ro.

Số lượng tiền đã huy động được nhưng chưa đầu tư lên tới 1 nghìn tỷ USD trên toàn cầu. Một giám đốc quản lý quỹ đầu tư ở Đông Nam Á đã cảnh báo về một kịch bản tồi tệ nhất có thể xảy ra: "Nếu tất cả lượng tiền này không được sử dụng ở những quốc gia đang phát triển mà vẫn dồn ứ lại một chỗ, nó sẽ dẫn đến một sự hỗn loạn trên các thị trường châu Á".

Nguồn: Nikkei Asian Review