Gạo có thể tăng giá mạnh, quốc gia xuất khẩu hàng đầu như Việt Nam tận dụng thời cơ để phát triển thị trường xuất khẩu

Giá của nhiều loại thực phẩm, từ lúa mì và các loại ngũ cốc khác đến thịt và dầu, đã tăng vọt. Điều này được thúc đẩy bởi một loạt các yếu tố, bao gồm chi phí phân bón và năng lượng tăng cao trong năm qua cũng như cuộc khủng hoảng tại Nga và Ukraine.

Lệnh cấm xuất khẩu lương thực và sự gián đoạn nguồn cung nghiêm trọng từ một số nước như Ấn Độ (cấm xuất khẩu lúa mì), Ukraine (lúa mì, yến mạch, đường…) và Indonesia (dầu cọ) khiến đà tăng giá càng được đẩy mạnh hơn.

Gạo có thể trở thành yếu tố tiếp theo. Chỉ số giá lương thực của Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc đã cho thấy giá gạo quốc tế tăng tháng thứ năm liên tiếp, đạt mức cao nhất trong 12 tháng, theo dữ liệu mới nhất của tháng 5 được công bố vào tuần trước.

Các chuyên gia cho biết để chắc chắn, sản xuất lúa gạo vẫn rất dồi dào. Nhưng giá lúa mì tăng và chi phí canh tác nói chung cao hơn, sẽ khiến giá gạo nằm trong danh mục cần theo dõi.

Sonal Varma, nhà kinh tế trưởng tại ngân hàng Nhật Bản Nomura, cho biết: "Chúng ta cần theo dõi giá gạo trong tương lai, vì giá lúa mì tăng có thể dẫn đến yêu cầu thay thế bằng các sản phẩm khác như gạo, làm tăng nhu cầu và giảm lượng dự trữ hiện có".

Khủng hoảng hơn trước đại dịch

Chỉ số giá lương thực của Liên hiệp quốc cho thấy giá lương thực toàn cầu hiện tăng 75% so với mức trước đại dịch – theo chiến lược gia trưởng Frederique Carrier của RBC Wealth Management.

"Tình trạng khan hiếm nhân công do ảnh hưởng của đại dịch và cuộc chiến tranh Nga-Ukraine đã làm cho tình hình lương thực trở nên trầm trọng, thông qua vừa gây gián đoạn nguồn cung lương thực, vừa đẩy giá năng lượng lên cao hơn nữa", bà Carrier viết trong một báo cáo mới đây.

Theo bà Carrier, khoảng 1/3 chi phí sản xuất lương thực là chi phí liên quan đến năng lượng. Sản xuất phân bón nông nghiệp là một quy trình đòi hỏi nhiều năng lượng, và giá phân bón trên toàn cầu đã tăng mạnh trong 1 năm trở lại đây.

Nguy cơ từ chủ nghĩa bảo hộ

Các biện pháp bảo hộ "thực sự làm trầm trọng thêm áp lực giá cả ở cấp độ toàn cầu vì nhiều lý do khác nhau", bà Sonal Varma nhận định. Chi phí thức ăn và phân bón cho canh tác đã tăng lên, và giá năng lượng đang cộng thêm vào chi phí vận chuyển hàng hóa.

"Vì vậy, chúng ta nhận thấy có nhiều nguy cơ chủ nghĩa bảo hộ từ các quốc gia nhiều hơn." Tuy nhiên, bà cho rằng rủi ro đối với gạo vẫn ở mức thấp do tồn kho gạo toàn cầu đang dồi dào và thu hoạch ở Ấn Độ dự kiến ​​sẽ khả quan vào mùa hè này.

Top các quốc gia có sản lượng lúa gạo lớn trên thế giới.

Cuộc xung đột Nga-Ukraine đã khiến giá lúa mì tăng cao. Cả hai nước đều là những nhà xuất khẩu lúa mì lớn, và cuộc khủng hoảng đã làm gián đoạn hoạt động canh tác cũng như ngăn chặn xuất khẩu ngũ cốc từ nước này. Giá lúa mì đã tăng hơn 50% kể từ một năm trước.

Thái Lan và Việt Nam cũng đã đàm phán về một thỏa thuận để tăng giá xuất khẩu gạo. Thỏa thuận bàn về việc 2 nước xuất khẩu gạo lớn nâng giá gạo để tăng thu nhập cho nông dân và củng cố vị thế đàm phán trên thị trường thế giới sau hơn 20 năm duy trì giá thấp.

David Laborde, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chính sách Lương thực Quốc tế, nói với CNBC: "Ngay bây giờ, tôi sẽ lo lắng hơn nhiều khi Ấn Độ áp dụng lệnh cấm xuất khẩu gạo trong những tuần tới, tương tự với lệnh cấm xuất khẩu lúa mì và đường." Ấn Độ đã áp đặt lệnh cấm xuất khẩu đối với lúa mì vào tháng 5, với lý do cần "quản lý an ninh lương thực tổng thể của đất nước".

Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới, Ấn Độ và Trung Quốc là hai nhà sản xuất lúa gạo hàng đầu thế giới, chiếm hơn một nửa tổng sản lượng toàn cầu. Việt Nam đứng ở vị trí thứ năm, trong khi Thái Lan đứng thứ sáu.

Tăng giá có thích hợp với tình hình hiện nay?

Ông Laborde nói rằng việc tăng giá sẽ tốt hơn nhiều so với bất kỳ lệnh cấm xuất khẩu nào.

Ông cho hay: "Chúng ta thực sự nên phân biệt giữa việc tăng giá bù đắp chi phí tăng cao, có lợi cho nông dân giúp gia tăng sản xuất, hơn là lệnh cấm xuất khẩu, đẩy giá lên trên thị trường thế giới nhưng lại đẩy giá xuống ở thị trường nội địa."

Nafees Meah, đại diện khu vực Nam Á tại Viện Nghiên cứu Lúa gạo Quốc tế, nói thêm rằng chi phí năng lượng đang tăng trên toàn cầu đang chiếm phần lớn chi phí sản xuất lúa gạo.

“Bởi vậy, có lập luận rằng nếu giá gạo trên thị trường tăng, thì chẳng phải người nông dân nên được hưởng lợi từ giá tăng?” ông Nafees phát biểu.

Tuy nhiên, giá gạo tăng sẽ ảnh hưởng xấu đến nhiều người ở khu vực châu Á, nơi tiêu thụ lương thực lúa gạo là chủ yếu.

"Tại khu vực Đông Nam Á Thái Bình Dương, các quốc gia nhỏ như Đông Timor, Lào, Campuchia và cả những nơi có đông dân như Indonesia, nhiều người sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nếu giá tiếp tục tăng và giữ ở mức cao."

Xuất khẩu gạo Việt Nam liên tục khởi sắc

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, trong tháng 5 xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt mức cao nhất trong vòng một năm trở lại đây với 710.371 tấn, trị giá 347,1 triệu USD, tăng mạnh 27,8% về lượng và 25,8% về trị giá so với tháng trước, đồng thời so với cùng kỳ năm ngoái tăng 13,5% về lượng và tăng 2,5% về trị giá.

Tính chung 5 tháng đầu năm 2022 cả nước xuất khẩu gần 2,77 triệu tấn gạo, tương đương trên 1,35 tỷ USD, giá trung bình đạt 489 USD/tấn, tăng 6,6% về khối lượng, nhưng giảm 4% về kim ngạch và giảm 9,9% về giá so với cùng kỳ năm 2021.

Theo Tổng cục Hải quan, xuất khẩu gạo tăng mạnh trong tháng 5 chủ yếu là do nhu cầu từ Philippines, thị trường tiêu thụ gạo lớn nhất của nước ta tăng tới 45,8% về lượng và 50,9% về trị giá so với tháng trước, đạt 345.944 tấn, trị giá 167,6 triệu USD.

Trong tháng 5 xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt mức cao nhất trong vòng một năm trở lại đây

Theo nhận định của các chuyên gia, xuất khẩu gạo sẽ tiếp tục khởi sắc trong thời gian tới do cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu đang trở lên nghiêm trọng hơn.

Gạo đang là mặt hàng được săn đón trong bối cảnh giá một số loại ngũ cốc như ngô, lúa mì, đậu tương tăng cao và khan hiếm do ảnh hưởng bởi cuộc xung đột tại Ukraine và các biện pháp hạn chế xuất khẩu của một số nhà cung cấp lớn, điển hình là Ấn Độ.

Mặc dù thị trường có nhiều tín hiệu tích cực, giá gạo xuất khẩu vẫn neo ở mức cao. Tuy nhiên, theo các chuyên gia xuất khẩu gạo trong thời gian tới vẫn còn nhiều khó khăn. Đơn cử như hiện nay, thị trường châu Phi đã chuyển sang mua gạo của Ấn Độ do giá tốt và chi phí vận chuyển rẻ hơn nhiều so với Việt Nam. Bên cạnh đó, chi phí sản xuất cùng với giá cước vận tải ở mức cao khiến gạo Việt bị giảm sức cạnh tranh trên thị trường.

Là một mắt xích trong chuỗi cung ứng toàn cầu, Việt Nam sẽ khó tránh khỏi bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, là nước sản xuất lương thực thực phẩm lớn, cùng các vấn đề an ninh lương thực trong nước luôn được đảm bảo, Việt Nam có thể tận dụng được thời cơ để phát triển thị trường xuất khẩu.

Tham khảo: CNBC