Hai dấu hỏi lớn về tương lai của bitcoin đằng sau "cơn điên" tăng giá

Ngày nay, hầu hết tiền tệ đều đã được “điện tử hóa”, trở thành những dãy số 1 và số 0 trong hệ thống máy tính. Tuy nhiên, bitcoin là 1 trường hợp đặc biệt. Tăng một mạch từ mức 1.000 USD lên 19.000 USD, hành trình có thêm những số 0 của bitcoin khiến ai cũng phải sửng sốt.

Bitcoin cũng gây nên nhiều quan điểm trái chiều. Jamie Dimon, ông chủ của ngân hàng hàng đầu phố Wall JPMorgan Chase gọi bitcoin là trò lừa đảo. Chuyên gia kinh tế Nouriel Roubini cho rằng đây là “bong bóng đầu cơ khổng lồ”. Tuy nhiên những nhà đầu tư nhỏ lẻ đã không thể cưỡng lại nổi sức hấp dẫn của bitcoin, bởi họ lo sợ bị tuột mất cơ hội “ngàn năm có một”. Sau 1 năm ồn ào, bitcoin cuối cùng cũng bước lên sân khấu chính với các hợp đồng tương lai bitcoin được giao dịch trên 3 sàn lớn gồm CBOE, CME và Nasdaq.

Ở bitcoin có 2 vấn đề rất dễ gây rối trí. Thứ nhất, liệu công nghệ blockchain đứng sau bitcoin có thể được áp dụng rộng rãi hay không vẫn là 1 câu hỏi chưa có lời đáp vì nó còn quá mới mẻ và còn nhiều rào cản dù đã tỏ ra hữu hiệu trong một số lĩnh vực điển hình như tài chính. Thứ hai, liệu bitcoin có thể trở thành đồng tiền được sử dụng phổ biến trong đời sống thường ngày hay không? Rất tiếc là ở cả hai câu hỏi, những bằng chứng cho 1 cái gật đầu đều khá yếu ớt.

Bitcoin có thể được sử dụng để mua hàng. Nhưng 1 đồng tiền phải có 3 chức năng chính: cất giữ giá trị, phương tiện thanh toán trao đổi và là 1 đơn vị tính toán. Với độ biến động quá lớn (mất 20% giá trị chỉ trong 5 phút hôm 29/11 để rồi sau đó hồi phục nhanh chóng), bitcoin khó có thể được coi là nơi cất giấu giá trị và cũng là một phương tiện thanh toán quá mong manh. Tưởng tượng hồi tháng 1 bạn dùng 1 bitcoin để mua cho mình 1 chiếc iPhone X. Đến bây giờ bạn sẽ hối tiếc tột độ vì cũng chỉ với 1 bitcoin giờ đã có thể mua 10 chiếc iPhone X làm quà Giáng sinh cho mọi thành viên trong gia đình.

Một đồng tiền cũng có chức năng là đơn vị tính toán. Nhưng Paul Mortimer-Lee đến từ ngân hàng Pháp BNP Paribas, đã nhận xét một cách chua ngoa rằng “nếu bạn đi vay thế chấp bằng bitcoin để mua nhà, khoản nợ của bạn đã tăng gấp 10 lần”. Trong khi đó tiền lương của bạn – được trả bằng USD, euro hay gì đó – không thể bắt kịp được tốc độ này.

Những người đã mua bitcoin vào đầu năm nay sẽ dễ dàng bỏ qua những điều bất ổn này bởi lợi nhuận mà họ thu được là quá lớn. Nhưng tại sao giá lại tăng nhanh đến vậy? Có 1 lời biện minh cho sự xuất hiện của bitcoin là các NHTW đã làm đồng tiền pháp định yếu đi và mở đường cho siêu lạm phát bằng cách tung ra những gói nới lỏng định lượng. Tuy nhiên, câu trả lời này đang tỏ ra không thỏa đáng: lạm phát của toàn thế giới vẫn ở mức thấp và Cục dự trữ liên bang Mỹ đang trên lộ trình tăng lãi suất, thu hồi QE.

Có một cách giải thích hợp lý hơn: vì có thêm nhiều cách mới cho phép mua bán bitcoin dễ dàng hơn, ngày càng có nhiều nhà đầu tư sẵn sàng tham gia vào thị trường này. Đặc tính nguồn cung hạn chế đẩy giá bitcoin tăng lên.

Nhưng hãy nhớ rằng chi phí sử dụng bitcoin cũng đang tăng lên. Mỗi giao dịch cần phải được xác thực bởi “thợ mỏ” – những người cần đến các siêu máy tính để đào bitcoin. Theo Digiconomist, hiện nay mỗi giao dịch ngốn tới 275 kWh. Tổng cộng mỗi năm mạng lưới bitcoin sử dụng lượng điện đủ để cấp điện cho 2,8 triệu hộ gia đình Mỹ. Chi phí sử dụng bitcoin là quá cao so với chi phí để xử lý các giao dịch thanh toán thẻ tín dụng thông qua Visa hay MasterCard.

Các thợ mỏ sẽ được thưởng bằng bitcoin và họ rất vui mừng khi đồng tiền này tăng giá. Nhưng một số đang tìm ra những mưu mẹo để cắt giảm chi phí năng lượng. Thậm chí 1 thợ mỏ đã đặt máy tính trong chiếc xe Tesla của mình để có thể đào bitcoin bằng nguồn điện từ các trạm sạc xe điện miễn phí. Phần lớn hoạt động khai thác diễn ra ở Trung Quốc, nơi có giá điện rẻ.

Có 2 kịch bản có thể xảy ra. Ở kịch bản thứ nhất, cuối cùng thì giá bitcoin sẽ ngang bằng với phần chi phí biên (chi phí phụ trội xảy ra trong ngắn hạn khi tăng sản lượng bằng một đơn vị). Như vậy giá sẽ thấp hơn khá nhiều so với mức hiện tại. Trong kịch bản thứ hai, các định chế không muốn sử dụng công nghệ này nếu như nó phụ thuộc vào 1 quá trình đậm chất “miền Tây hoang dã” như vậy. Thực tế thì các ngân hàng vẫn đang xem xét những dạng thức rẻ hơn của công nghệ blockchain.

Khó có thể nghĩ rằng các nhà đầu tư đổ xô vào bitcoin suy nghĩ thấu đáo về tất cả những điểm nói trên. Đà tăng giá điên cuồng hiện nay giống như bong bóng dot-com đang lặp lại một lần nữa, với những mẩu quảng cáo về trading tiền số xuất hiện cả trên tàu điện ngầm và nhiều ngôi sao giải trí cũng nói về bitcoin. Trong những bong bóng trước, khi quá nhiều nhà đầu tư nhảy vào mua 1 tài sản ít thanh khoản, giá có thể tăng theo cấp số nhân.

Không ai có thể đoán được đỉnh mới của bitcoin là bao nhiêu. Nhưng có 1 điều chắc chắn là thoát khỏi 1 tài sản có thanh khoản thấp sẽ khó khăn hơn rất nhiều so với khi nhảy vào. Và hãy nhớ bí mật làm giàu từng được Nathan Rothschild tiết lộ: “Tôi thường bán quá sớm”.