Hàng không Việt đối mặt tình trạng dư thừa nguồn lực trầm trọng

Khách giảm sốc, tàu la liệt nằm sân

Dịch Covid-19 đang tiếp tục "tung một cú trời giáng" xuống các hãng hàng không. "Lượng hành khách đi máy bay giảm sốc, tàu nằm sân la liệt" là những điều dễ nhận thấy tại các sân bay những ngày qua.

"Thông thường, lượng tàu bay đỗ qua đêm tại Nội Bài chỉ khoảng 70 tàu và đến ngày hôm sau là bay đi, bay về hết. Nhưng những ngày qua, chúng tôi đã phải bố trí chỗ đỗ cho gần 90 tàu bay, trong số này, không ít tàu "đắp chiếu" cả tháng, nếu không thì cũng phải 1 vài tuần. Như Vietnam Airlines mỗi đêm có khoảng 30 tàu đỗ tại Nội Bài, trong đó có tới hơn chục tàu không khai thác. Số lượng tàu "nằm sân" của Vietjet cũng tương tự. Không hãng nào tránh được tình trạng này", đại diện Cảng HKQT Nội Bài nói và cho biết thêm: Sân đậu không còn đủ chỗ, chúng tôi đã phải xin phép Cục Hàng không VN đóng toàn bộ đường lăn S1 để làm chỗ đỗ qua đêm cho máy bay của các hãng.

Thông tin thêm, vị này cho hay: Những ngày qua, mỗi ngày, sân bay lớn thứ hai cả nước này chỉ đón khoảng 5.000 - 6.000 khách với 80 - 90 chuyến bay. Trước khi dịch bùng phát tại TP.HCM, con số này dao động trong khoảng 8.000 - 9.000 khách/ngày.

"Bình thường, lượng khách qua Nội Bài khoảng 50 - 60 nghìn lượt khách, cao điểm có thể lên tới gần 80 nghìn lượt khách mỗi ngày. Khách còn bằng 1/10 thì tàu không nằm sân, biết bay đi đâu", vị này chia sẻ.

Nhấn mạnh dịch Covid-19 diễn biến phức tạp thời gian qua ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động hàng không dân dụng trên cả nước, Cục trưởng Cục Hàng không VN Đinh Việt Thắng cho biết Các hãng hàng không nội địa của Việt Nam là đối tượng bị ảnh hưởng nặng nề nhất hiện nay.

Thực tế, Cục Hàng không VN cũng vừa phải khẩn cấp có văn bản gửi TCT Cảng hàng không VN (ACV) về việc giải quyết nhu cầu đỗ tàu bay qua đêm của các hãng hàng không.

Ông Thắng yêu cầu ACV chỉ đạo Cảng hàng không quốc tế Nội Bài, Cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất và các cảng hàng không trực thuộc khẩn trương làm việc với các hãng hàng không trong nước để xác định nhu cầu bố trí vị trí đỗ tàu bay qua đêm của các hãng hàng không; xây dựng phương án phân bổ, bố trí vị trí đỗ tàu bay qua đêm của các hãng hàng không tại nhiều cảng hàng không khác nhau trong mạng cảng hàng không để đáp ứng nhu cầu vị trí đỗ trong giai đoạn dịch bệnh kéo dài.

Dư thừa nguồn lực trầm trọng

Trong dự báo đưa ra mới đây, Hiệp hội vận tải hàng không thế giới IATA thận trọng dự báo lượng khách sử dụng dịch vụ vận tải hàng không trong năm 2021 sẽ chỉ đạt mức gần 43% so với mức trước khi đại dịch xảy ra (năm 2019) và chỉ có thể phục hồi vào năm 2023.

Khoảng thời gian 2 năm xoay sở chờ phục hồi với các hãng hàng không chắc chắn sẽ không hề dễ dàng nếu không muốn nói là quá nhiều khó khăn. Trong khi chờ dịch bệnh được kiểm soát, hàng không sẽ khó tránh khỏi việc dư thừa nguồn lực.

Tại Việt Nam, thống kê cho thấy, số tàu bay của các hãng đến thời điểm hiện tại là khoảng 230 tàu, tăng 24 tàu so với năm 2019, tương ứng tăng khoảng 10% đội tàu bay.

Theo số liệu tháng 4/2021, căn cứ theo số giờ bay thực tế của tất cả các hãng, giờ bay trung bình/tàu bay theo từng loại tàu và số tàu bay hiện có của các hãng; tổng số máy bay dư thừa của các hãng Việt Nam là xấp xỉ 58 tàu, chiếm 26% tổng số máy bay các hãng. Đáng nói, trong bối cảnh dư thừa nguồn lực đó, các hãng hàng không liên tục đưa thêm cung ứng vào thị trường. Tổng số ghế cung ứng trong tháng 4/2021 ước tính bằng 137% so cùng kỳ 2019 trong khi đó sức mua (tổng doanh thu của thị trường) ước tính chỉ bằng 76% so với năm 2019.

Trong bối cảnh này, Vietnam Airlines đã buộc phải đưa ra giải pháp tái cơ cấu đội bay để gia tăng thu nhập, cải thiện dòng tiền, xóa lỗ lũy kế, tạo nguồn tiền đầu tư phát triển. Theo đó tổng số tàu bay cũ có thể tái cơ cấu trong cả giai đoạn 2021-2025 là 26 tàu bay A321. Hiện tại, hãng này cũng đang mời đấu giá 11 máy bay A321ceo, sản xuất vào các năm 2004, 2007 và 2008.

Nói về động thái này của Vietnam Airlines, Tổng thư ký Hiệp hội hàng không VN Bùi Doãn Nề cho rằng "hoàn toàn hợp lý".

"Việc Vietnam Airlines quyết định bán tàu trong thời điểm này sẽ giúp doanh đỡ gánh nặng chi phí, có thêm dòng tiền. Trong điều kiện vô cùng khó khăn hiện nay, dư thừa trọng tải quá lắn, tàu nằm càng nhiều thì càng tốn kém. Chưa kể, dư thừa trọng tải sẽ dẫn đến hiệu quả sử dụng nguồn lực xã hội giảm sút do hiệu quả sử dụng tàu bay của tất cả các hãng giảm sút", ông Nề nói và nhấn mạnh: Việc Vietnam Airlines bán bớt tàu trước mắt giảm dư thừa nguồn lực của hãng. Tính dài hơi hơn, đây cũng chính là cơ hội để thay thế đội bay mới hơn khi thị trường hồi phục...

Đáng nói, trong khi Vietnam Airlines tính chuyện tái cơ cấu, bán bớt tàu bay thì vẫn có những hãng hàng không liên tục đón tàu bay mới. So với thời điểm sau dịch Covid-19 bùng phát lần đầu tại Việt Nam cuối tháng 3/2020, các hãng đã nhận thêm 17 tàu bay.

Về vấn đề này, một chuyên gia kỳ cựu trong lĩnh vực hàng không cho rằng Chính phủ, các bộ ngành cân nhắc và xem xét một số giải pháp về điều chỉnh phê duyệt mua tàu bay mới theo hướng siết chặt hơn để phù hợp với tình hình thị trường trong bối cảnh hiện nay dịch Covid-19 vẫn tiếp diễn, khả năng vận hành của các hãng và hệ thống hạ tầng cơ sở về đường lăn, nhà ga, kho bãi, dịch vụ mặt đất hạn chế.

"Tiền đầu tư của doanh nghiệp, dù là nhà nước hay tư nhân thì cũng đều là nguồn lực của Việt Nam, cần tính toán sao cho hiệu quả, tránh lãng phí. Đó là chưa nói đến nguy cơ phá sản nếu không xử lý tốt", vị này khẳng định.

Ảnh: Hoàng Anh