Hé lộ những mảng tối ở Bridgewater, “vua” đầu cơ dự báo đúng nhưng vẫn lỗ

Ray Dalio, người được coi là "vua" trong lĩnh vực quỹ đầu cơ (hedge fund), đang có một năm hết sức tồi tệ - hãng tin Bloomberg cho hay.

Thậm chí, mọi chuyện tệ đến mức ông Dalio đang đối mặt nguy cơ bị tuột mất ngôi vị số 1 trong số các nhà quản lý quỹ đầu cơ trên toàn thế giới.

BƯỚC NGOẶT KHÔNG MONG ĐỢI…

Năm nay, Bridgewater Associates, công ty quản lý quỹ đầu cơ nắm số tài sản trị giá 148 tỷ USD do Dalio sáng lập, đã rơi vào tình trạng thua lỗ chồng chất, trong khi nhiều đối thủ khác vẫn kiếm được tiền trong bối cảnh các thị trường có mức độ biến động lớn. Tính đến tháng 8, Pure Alpha II - quỹ chủ lực của Bridgewater - đã giảm 18,6% so với thời điểm đầu năm.

Trong một thập kỷ trở lại đây, chưa khi nào Bridgewater lại lỗ đậm như vậy. Nhưng mức lỗ đó mới chỉ là một trong hàng loạt vấn đề lớn khiến công ty quản lý quỹ này lâm khủng hoảng, theo tiết lộ của giới thạo tin trong các cuộc trao đổi với Bloomberg.

Đầu tiên, phải kể đến việc các mô hình máy tính của Bridgewater có những hiểu sai ban đầu về thị trường, và đây là năm thứ hai liên tiếp xảy ra rắc rối này. Kế đó, những khách hàng lớn bắt đầu rút vốn. Trong 7 tháng đầu năm nay, các nhà đầu tư đã thoái ròng 3,5 tỷ USD khỏi Bridgewater. Giới chuyên môn cho rằng dòng vốn sẽ tiếp tục chảy đi trong thời gian tới.

Mọi chuyện còn chưa dừng ở đó: Dalio vướng vào một cuộc đấu pháp lý với nhân viên cũ, mâu thuẫn với cựu đồng Tổng giám đốc (CEO), và đã phải sa thải hàng chục nhân viên.

Với tất cả những khó khăn này, đây thực sự là một giai đoạn bước ngoặt đối với Dalio, người từ lâu vẫn mang niềm tự hào là một nhà tư tưởng lớn về nền kinh tế toàn cầu, về quản lý, và trong nhiều lĩnh vực khác. Nhiều nhân viên của Bridgewater còn lo ngại rằng công ty bị mất phương hướng khi Dalio bận rộn  với việc phát triển hình ảnh cá nhân, chẳng hạn xuất hiện nổi bật tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) ở Davos hay xuất bản cuốn sách bán chạy "Principles" vào năm 2017 viết về các nguyên tắc trong cuộc sống và kinh doanh của ông.

Trong các cuộc họp trực tuyến và thư gửi khách hàng thời gian gần đây, Dalio và các đồng Giám đốc đầu tư của Bridgewater đều cố gắng tỏ ra lạc quan. Họ nói con người thường học được nhiều từ thất bại hơn là từ thành công. Nếu quả thực như vậy, Dalio và công ty của ông đã học được rất nhiều trong năm nay.

DỰ BÁO ĐÚNG NHƯNG VẪN LỖ

Mặc những biến động, Bridgewater tự tin về vị thế của mình, cũng như khả năng mang về lợi nhuận cho khách hàng. "Chúng tôi là quỹ đầu cơ lớn nhất vì một lý do", Dalio nói trong một cuộc trả lời phỏng vấn Bloomberg TV hôm 15/9. "Chúng tôi chưa bao giờ có sự suy giảm lớn, tất cả mọi năm đều dương, nhưng chúng tôi biết sẽ có lúc gặp khó khăn. Chúng tôi bị lỡ mất sự suy giảm của thị trường do đại dịch, và đó là sự thật".

Tuy nhiên, tỷ phú 71 tuổi nói thêm rằng: "Chúng tôi vẫn đang hoạt động theo cách thức mà chúng tôi vẫn hoạt động".

Bridgewater cho biết công ty hiện có 45 cam kết từ các nhà đầu tư, bao gồm nhiều cam kết trị giá trên 1 tỷ USD, nhưng không tiết lộ liệu những khoản vốn này sẽ được rót vào quỹ đầu cơ Pure Alpha với mức phí cao, hay những sản phẩm có phí thấp hơn nhưng chỉ đầu cơ giá lên (long).

Dù gì đi chăng nữa, có một thực tế là tỷ suất lợi nhuận của Bridgewater năm nay quá tệ, đặc biệt nếu xét tới việc nhiều kênh đầu tư, từ chứng khoán toàn cầu tới vàng, đều tăng trong bối cảnh biến động mạnh. Nhiều đối thủ của Bridgewater như Caxton Associates và Brevan Howard Asset Management đều đạt mức lãi hai con số.

Việc Bridgewater không thể biến ý tưởng lớn thành lãi lớn trong năm nay có thể là giọt nước làm tràn ly đối với một số nhà đầu tư sau gần một thập kỷ quỹ chỉ mang lại cho họ mức lãi một con số ở ngưỡng thấp, đi kèm với mức phí cao.

Theo nguồn thạo tin, vấn đề nằm ở việc Bridgewater có một đợt cắt giảm rủi ro vào tháng 3, khi thị trường lao dốc mạnh, và sau đó chậm chạp trong việc xây dựng lại trạng thái, ngay cả khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ ( Fed ) tung nỗ lực chưa từng có tiền tệ để hỗ trợ thị trường. Vì thế, cho dù Bridgewater đã có nhiều khuyến nghị chính xác như đầu cơ giá lên cổ phiếu, mua vàng, hay mua Yên Nhật bán USD, quỹ này đã không thể gặt hái lợi nhuận từ chính tầm nhìn của mình.

Đây là một sai lầm làm nhiều người nhớ lại thất bại của Bridgewater vào tháng 1/2019, khi Chủ tịch Fed Jerome Powell phát tín hiệu sẽ làm bất kỳ việc gì cần thiết để duy trì tăng trưởng kinh tế Mỹ.

  Tỷ suất lợi nhuận tại Pure Alpha II, quỹ chủ lực của Bridgewater Associates, từ năm 2012 đến tháng 8/2020 - Nguồn: Bloomberg

Trước đó, công ty đạt mức lãi bình quân 14,6% trong năm 2018, chủ yếu nhờ dự báo được đợt sụt giảm của thị trường trong tháng 12. Nhưng ở thời điểm đầu năm 2019, Bridgewater không điều chỉnh danh mục theo hướng đầu cơ giá lên nhiều hơn, và bởi thế đã lỗ hơn 5% trong tháng 1 và tháng 2. Sau thất bại đó, công ty đã tiến hành một đợt điều chỉnh mô hình để có thể phản ứng tốt hơn với biến động thị trường.

MÔ HÌNH MÁY TÍNH LỖI THỜI?

Trong khi các đối thủ như Renaissance Technologies sử dụng các phương pháp định lượng nặng về toán học, Dalio phát triển công ty và khối tài sản của ông dựa trên những mô hình xem kinh tế học như một nguyên tắc tương tự như các định luật vật lý bất biến theo thời gian.

Nhiều cựu nhân viên của Bridgewater nói rằng nỗ lực xây dựng hình ảnh cá nhân của Dalio đã khiến ông phân tâm khỏi công ty. Chưa kể, Dalio cũng phản đối việc thay đổi các mô hình máy tính, bao gồm bổ sung thêm các dạng dữ liệu mới đã trở thành tiêu chuẩn ở các quỹ khác, chẳng hạn như theo dõi tàu chở dầu hay hoạt động thẻ tín dụng.

Năm nay, sau khi các ngân hàng trung ương trên toàn cầu ồ ạt bơm thanh khoản vào thị trường để ứng phó với đại dịch Covid-19 , Bridgewater lại thay đổi mô hình, lần này để phù hợp với sự can thiệp chưa từng có tiền lệ của các ngân hàng trung ương và việc các nền kinh tế lớn của thế giới gần như đóng cửa hoàn toàn. Công ty đã có hơn 1 tháng tạm dừng các chiến lược mà họ cho là không phù hợp trong môi trường mới và cải tiến những chiến lược mà họ cho là có thể áp dụng.

Bản thân ông Dalio dành tới 70 giờ làm việc mỗi tuần cho những vấn đề này, nguồn thạo tin cho hay, và mức độ rủi ro tại các quỹ của Bridgewater đã được nâng trở lại mức chuẩn lịch sử của công ty kể từ tháng 8.

Ngoài những vấn đề về lợi nhuận và mô hình, Bridgewater còn vướng vào những tranh cãi cá nhân. Cựu đồng CEO Eileen Murray đâm đơn kiện công ty vào tháng 7 vừa qua vì vấn đề tiền lương, đồng thời cáo buộc công ty phân biệt đối xử về giới.

Vụ kiện này là một phần trong những lùm xùm xung quanh gói bồi thường thôi việc của bà Murray. Giới quan sát cho rằng mâu thuẫn này không có lợi cho cả hai bên, xét tới vị trí trước đây của bà Murray ở Bridgewater và vị thế của bà trong lĩnh vực tài chính nói chung.

Chưa hết, Karen Karniol-Tambour, trưởng bộ phận nghiên cứu của Bridgewater, cũng mâu thuẫn với công ty vì vấn đề thu nhập.

Đương đầu với những rắc rối này, Bridgewater đã sa thải vài chục nhân viên, với lý do cần thu hẹp nhân sự trong đại dịch và kỳ vọng lượng khách hàng giảm xuống trong tương lai (dù điều này chưa chắc đồng nghĩa với việc lượng tài sản giảm). Công ty cho biết hiện có khoảng 300 nhà đầu tư, từ con số khoảng 350 nhà đầu tư trước đây.

Những nhà đầu tư tiếp tục ở lại với Bridgewater cho biết từ năm 1991 đến nay, công ty quản lý quỹ này mang về cho họ mức lợi nhuận bình quân hàng năm 10,4% và dịch vụ khách hàng không đâu bằng. Khoảng 200 nhân viên Bridgewater, chiếm khoảng một nửa số nhân viên đầu tư trong công ty, trực tiếp làm việc với khách hàng. Ngoài ra, công ty xuất bản một bản tin (newsletter) đưa ra các phân tích thị trường. Bridgewater cũng làm các báo cáo riêng cho từng khách hàng tùy theo danh mục của họ, với các nội dung từ phân tích rủi ro cho tới ảnh hưởng của lạm phát.

Tuy nhiên, nguồn thạo tin tiết lộ rằng nhân viên của Bridgewater đang cảm thấy bất an vì tỷ suất lợi nhuận suy giảm và các đợt sa thải của công ty. Bên cạnh đó, họ cũng lo sợ về cách đối xử cứng rắn của công ty với nhân viên cũ. Mới đây, công ty này đã kiện hai nhà quản lý quỹ trẻ có tên Lawrence Minicone và Zachary Squire, cáo buộc họ đánh cắp bí mật kinh doanh. Đây là hai nhà quản lý quỹ từng làm việc cho Bridgewater nhưng đã nghỉ việc và mở một công ty quản lý quỹ riêng.

Một trong những quy định của Bridgewater đối với nhân viên cũ, bao gồm cả những người xin nghỉ việc và bị sa thải, là trong vòng hai năm đầu tiên sau khi rời công ty, họ phải xin phép Bridgewater trước khi bắt đầu một công việc mới. Các nhân vật cấp cao trong công ty còn bị ràng buộc bởi các thỏa thuận về bí mật kinh doanh.

Hợp đồng lao động của Bridgewater khắc nghiệt đến nỗi có thể ngăn không cho bất kỳ một cựu nhân viên nào được giao dịch cổ phiếu hay ngoại hối trong phần còn lại của sự nghiệp. Theo ước tính của một số cựu nhân viên, khoảng 1/4 trong số 200 nhân viên đầu tư làm việc trực tiếp với khách hàng của Bridgewater có thể sẽ rất  khó tìm được một công việc khác trong lĩnh vực tài chính.

ĐÃ QUÁ MUỘN?

Nhưng những thay đổi mà Bridgewater đã triển khai với các mô hình của họ rốt cục có thể mang lại hiệu quả. Trên thực tế, công ty này có tiếng là phất lên sau những đợt suy thoái kinh tế cho dù có gặp khó khăn lúc đầu. Dù thua lỗ 20% trong cuộc khủng hoảng tài chính 2008, Bridgewater đã lãi lần lượt 45% và 25% trong các năm 2010 và 2011. Và sau khi lỗ 22% trong đợt nổ bong bóng dotcom hồi năm 2000, Bridgewater đã lãi 3 năm liên tiếp với mức lãi hơn 20% từ năm 2002.

Tuy nhiên, một sự hồi phục tương tự có thể đến quá muộn đối với những nhà đầu tư đã bị mất niềm tin vào Dalio. Kể từ Dalio khi rút khỏi các nhiệm vụ trực tiếp điều hành công ty, hình ảnh cá nhân của ông trong mắt công chúng đã được định hình bởi cuốn sách mà ông xuất bản, mối quan hệ của ông với những người nổi tiếng như rapper Sean Combs, và sự xuất hiện của ông tại những sự kiện giải trí như lễ hội Burning Man vào năm ngoái.

"Tôi đã làm trong lĩnh vực này hơn 30 năm và chứng kiến nhiều nhà sáng lập quỹ đầu cơ trở thành tỷ phú và rồi tập trung vào những thứ khác bên ngoài công ty của họ", nhà quản lý đầu cơ Brad Alford thuộc Emory University và Duke Endowment phát biểu. "Và cũng đã chứng kiến những quỹ đầu cơ có lượng tài sản tăng bùng nổ, và sự tăng trưởng đó lại dẫn tới kết quả kinh doanh thực sự tồi tệ".