Hoàn thuế VAT: Không thể bắt người mua chịu trách nhiệm thay người bán

Chiều 9/12, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng.

Tham gia góp ý, đại biểu Trần Hữu Hậu (đoàn Tây Ninh) đồng tình việc bỏ đi điểm c khoản 9 Điều 15 về điều kiện hoàn thuế. Cụ thể, Dự án Luật lược bỏ quy định về điều kiện hoàn thuế: Người mua chỉ được hoàn thuế khi người bán đã kê khai nộp thuế tại điểm c, khoản 9, điều 15, Luật Thuế giá trị gia tăng năm 2024.

Theo ông Hậu điều này đã giải phóng cho các doanh nghiệp một trách nhiệm nhiều khi là bất khả thi và nhiều rủi ro là: "Phải kiểm tra tình trạng tuân thủ thuế của người bán hàng cho mình, nhắc nhở họ kê khai, nộp thuế để sau đó mình được hoàn thuế. Dù hồ sơ, chứng từ và việc thanh toán của mình đã đầy đủ, rõ ràng và đúng quy định".

Bởi theo đại biểu Hậu, quy định như hiện nay là "vô lý và thực tế gây khó khăn, rủi ro cho doanh nghiệp" vì người bán và người mua là 2 chủ thể thuận mua vừa bán.

"Người mua không có quyền và trách nhiệm can thiệp vào hoạt động kinh doanh của người bán. Trong thực tế, người mua không có công cụ để kiểm tra và yêu cầu người bán thực hiện nghĩa vụ thuế của họ. Do đó, không thể phải chịu trách nhiệm về sự tuân thủ của người khác và chỉ được nhận tiền của mình được hưởng khi người bán kê khai nộp thuế. Bởi trách nhiệm thu thuế là của cơ quan thuế", đại biểu Trần Hữu Hậu nói.

Cùng góp ý liên quan đến điều kiện hoàn thuế, đại biểu Trần Anh Tuấn (đoàn TP Hồ Chí Minh) cho rằng, việc bãi bỏ điểm c khoản 9 Điều 15 của Luật Thuế giá trị gia tăng đồng nghĩa với việc không đặt điều kiện hoàn thuế phụ thuộc vào việc người bán đã khai, nộp thuế hay chưa và điều này là phù hợp.

Lý do là người mua hàng hóa đã thực tế chịu và nộp thuế giá trị gia tăng; khoản thuế này được tính trong giá mua và đã nộp vào ngân sách. Còn việc người bán có nộp thuế đúng hay không là trách nhiệm của cơ quan thuế và cơ quan quản lý Nhà nước, không thể chuyển gánh nặng đó sang người mua.

Ông cũng cho rằng, việc quản lý thuế đối với người bán hiện còn hạn chế, nên nếu tiếp tục duy trì điều kiện phụ thuộc vào việc người bán đã nộp thuế hay chưa thì vô hình trung buộc người mua phải chịu rủi ro và trách nhiệm thay cho người bán, điều này là không phù hợp.

Do đó, vị đại biểu Tuấn đồng tình việc bãi bỏ quy định này để quy trình hoàn thuế được thực hiện nhanh hơn.

Theo báo cáo tờ trình của Bộ Tài chính, vướng mắc trong công tác hoàn thuế thời gian qua là rất lớn, đặc biệt đối với các mặt hàng xuất khẩu chủ lực như cà phê, hồ tiêu, hạt điều, chiếm tới 90-95% sản lượng xuất khẩu.

"Khi doanh nghiệp xuất khẩu phải phụ thuộc vào việc người bán có nộp thuế hay không mới được hoàn thuế, thì vốn lưu động của doanh nghiệp bị hạn chế, thậm chí bị chiếm dụng, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất kinh doanh", ông Tuấn nói.

Vì vậy, theo đại biểu, việc bỏ điều kiện này là cần thiết để nâng cấp phương pháp quản lý thu – hoàn thuế, đồng thời tạo điều kiện cho doanh nghiệp được hoàn thuế nhanh hơn, đáp ứng kịp thời nhu cầu sản xuất kinh doanh.

Đồng quan điểm, đại biểu Trần Hoàng Ngân (đoàn TP Hồ Chí Minh) nêu rõ, thuế giá trị gia tăng là loại thuế đánh trên phần giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ phát sinh trong quá trình sản xuất, lưu thông và tiêu dùng. Đây là thuế gián thu và chỉ người tiêu dùng cuối cùng mới là người thực sự nộp loại thuế này, còn với doanh nghiệp hay hợp tác xã, họ chỉ nộp phần chênh lệch giữa thuế đầu ra và thuế đầu vào.

Thời gian qua, doanh nghiệp gặp rất nhiều khó khăn liên quan đến điều kiện hoàn thuế giá trị gia tăng. Hiện Luật quy định có 3 điều kiện, trong đó điều kiện thứ 3 yêu cầu: Người bán phải kê khai và nộp thuế giá trị gia tăng đối với hóa đơn đã xuất cho cơ sở kinh doanh đề nghị hoàn thuế.

Tuy nhiên, đây lại là yếu tố mà người mua hoàn toàn không thể biết, không kiểm soát được. Do đó, doanh nghiệp liên tục rơi vào tình trạng phải chờ đợi, thắc mắc, lên cơ quan thuế để hỏi "khi nào được hoàn thuế" và vướng ngay ở điều kiện này.

Vì vậy, đại biểu ủng hộ việc bãi bỏ điểm c khoản 9 Điều 15, nhằm gỡ bỏ vướng mắc, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp trong quá trình hoàn thuế.