Một mũi tên trúng nhiều đích: Biện pháp trừng phạt “thông minh” nhất của EU để nặng tay với Nga mà vẫn nhận được khí đốt, kiếm thêm thu nhập

*Bài viết là quan điểm của Daniel Gros, thành viên hội đồng quản trị và là thành viên xuất sắc tại Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Châu Âu.

Trước diễn biến căng thẳng giữa Nga và Ukraine, câu hỏi cấp thiết đặt ra là liệu Liên minh châu Âu (EU) hoặc các quốc gia thành viên riêng lẻ có nên cấm nhập khẩu khí đốt từ Nga.

Trong khi Mỹ đã thực hiện các biện pháp trừng phạt đó, việc châu Âu đưa ra lệnh cấm sẽ gây thêm thiệt hại to lớn cho Nga. Châu Âu là khu vực mua gần 3/4 lượng khí đốt tự nhiên xuất khẩu của Nga trong năm 2021.

Song, lệnh cấm nhập khẩu khí đốt của Nga cũng sẽ gây ra những hậu quả kinh tế ngắn hạn nghiêm trọng cho châu Âu. May mắn thay, một biện pháp khác có thể giảm thiểu gián đoạn kinh tế châu Âu. Châu lục này có thể đặt ra mức thuế nhập khẩu đối với khí đốt Nga.

Thông thường, loại thuế như vậy sẽ vi phạm quy tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Tuy nhiên, trước chiến sự tại Ukraine, EU có thể viện dẫn quyền miễn trừ an ninh quốc gia trong Điều XXI của Hiệp định chung về Thuế quan và Mậu dịch. Hơn nữa, Nga từ lâu đã áp thuế xuất khẩu 30% đối với khí đốt. EU có thể tuyên bố rằng thuế nhập khẩu của họ chỉ đơn giản là bù đắp cho khoản thuế này.

Thuế năng lượng được nhắm đến có thể thực hiện chỉ sau một đêm và có những lợi thế chính trị đáng kể. Thuế này sẽ cân bằng giữa việc buộc phải áp lệnh trừng phạt Nga với việc đảm bảo nhu cầu nhiên liệu cho người dân châu Âu.

Biện pháp này cũng sẽ tạo điều kiện thuận lợi để giảm thiểu và cuối cùng là loại bỏ sự phụ thuộc của châu Âu vào năng lượng Nga. Và bởi vì thuế quan được thực hiện ở cấp độ châu lục, nó sẽ cung cấp bằng chứng rõ ràng rằng các nước thành viên có thể cùng hành động.

Thuế nhập khẩu khí đốt của Nga cũng sẽ bác bỏ cáo buộc châu Âu ủng hộ Nga bằng cách mua năng lượng của họ. Các quốc gia châu Âu có sẵn các lựa chọn thay thế cho khí đốt của Nga sẽ thay đổi nguồn cung nhanh chóng. Các quốc gia khác có thể tiếp tục mua khí đốt của Nga, nhưng các nước này sẽ nhận được tín hiệu về giá theo thời gian để đa dạng hoá nguồn cung. Nhu cầu của châu Âu đối với khí đốt của Nga ban đầu có thể giảm chậm, nhưng tốc độ này sẽ tăng nhanh.

Thuế quan của EU sẽ tạo ra một động lực dài hạn mạnh mẽ cho các công ty tư nhân đưa ra lựa chọn tốt hơn. Nếu EU nói sẽ giữ nguyên thuế quan khi căng thẳng leo thang, các nhà cung cấp khí đốt tiềm năng trên thế giới sẽ có động lực tìm kiếm các nguồn mới, đầu tư nhiều hơn vào khai thác hoặc các nguồn dự trữ hiện có.

Trong khi đó, thuế nhập khẩu khí đốt của Nga sẽ tạo ra nguồn thu nhập đáng kể cho châu Âu. Vào thời điểm mà giá hydrocarbon toàn cầu ở mức cao, mức thuế 30% giá trị khí đốt của Nga có thể giúp châu Âu dễ dàng thu về 30-50 tỷ euro (33-55 tỷ USD) cho ngân sách EU hàng năm.

Ngoài hỗ trợ tài chính cho người dân châu Âu khỏi giá khí đốt tăng cao, những khoản thu đó có thể được sử dụng để hỗ trợ Ukraine và bù đắp chi phí chăm sóc người tị nạn Ukraine. Nếu mỗi người tị nạn cần khoảng 5.000 euro sinh hoạt phí, số lượng 3-5 triệu người tị nạn Ukraine tìm kiếm nơi trú ẩn tại EU sẽ cần khoản tiền là 15-25 tỷ euro.

Nga khó có thể tránh được thuế quan. Với tỷ lệ xuất khẩu khí đốt sang châu Âu lớn, EU có sức mạnh độc quyền đáng kể. Những khách hàng khác chỉ đơn giản là mua không đủ nhiều để bù đắp khoản lỗ lớn như vậy. Ví dụ như Trung Quốc, nước đã mua một lượng khí đốt đáng kể từ Nga sẽ không muốn trở nên phụ thuộc nhiều hơn vào Nga.

Việc đánh thuế nhập khẩu khí đốt rõ ràng mang tính kinh tế. Mức thuế 30% đã được Nga áp dụng sẽ là một khởi đầu hợp lý. Nỗi lo ngại rằng giá khí đốt sau đó sẽ tăng theo là điều thiếu cơ sở, vì Nga có ít khách hàng thay thế nên sẽ phải chấp nhận mức giá bán thấp hơn.

Trong trường hợp giá cả ở châu Âu tăng lên, chi phí cho châu Âu cũng sẽ không đáng kể bởi vì khoản thu từ thuế quan sẽ vẫn ở EU. Hơn nữa, việc áp đặt thuế quan có thể làm dịu thị trường, vì nó mang lại một con đường tiến về phía trước mà không có lệnh cấm triệt để.

Điều này chỉ ra một lợi thế khác của thuế nhắm vào khí đốt. Các nhà hoạch định chính sách sẽ được cung cấp các thông tin cần thiết về thách thức tách mạng lưới khí đốt châu Âu khỏi Nga. Thuế có thể được điều chỉnh theo thời gian, tuỳ thuộc vào tình hình chính trị.

Một mức thuế khác cũng có thể được áp dụng đối với dầu nhập khẩu của Nga, mặc dù mức thuế phải thấp hơn nhiều so với khí đốt vì dầu dễ vận chuyển hơn. Mức thuế quá cao có thể dẫn đến sự chuyển hướng của tất cả các mặt hàng xuất khẩu Nga. Nhưng ngay cả với mức thuế 10%, nếu các đồng minh phương Tây thực hiện cũng có thể tạo ra nguồn thu đáng kể.

Khi các nhà lãnh đạo của châu Âu cố gắng đưa ra "các biện pháp trừng phạt thông minh", các biện pháp gây tổn thất tối đa cho Nga và tối thiểu cho EU, các quốc gia châu Âu nên nhận ra rằng thuế quan đối với khí đốt từ Nga là biện pháp trừng phạt thông minh nhất.

Theo Project Syndicate