Nguy cơ cho vay ngang hàng biến tướng đa cấp, lừa đảo: Sẽ sớm có hành lang pháp lý

Theo các cơ quan quản lý, bản chất của cho vay ngang hàng (P2P Lending) là mô hình kinh doanh mới, dịch vụ sáng tạo dựa trên nền tảng công nghệ số kết nối trực tiếp người đi vay với người cho vay (nhà đầu tư) mà không thông qua trung gian tài chính.

Trong đó, các công ty P2P Lending cung cấp nền tảng giao dịch trực tuyến (Platform) để người đi vay kết nối, trực tiếp vay mượn với người cho vay. Toàn bộ hoạt động vay, trả nợ (gốc, lãi) giữa người đi vay và người cho vay được nền tảng giao dịch trực tuyến ghi nhận và lưu trữ bằng các bảng điện tử, số hoá.

Tại Việt Nam, hệ thống pháp luật chưa có quy định quản lý riêng nhưng cũng không cấm (trừ trường hợp được xác định là hoạt động ngân hàng) nên mô hình này đã xuất hiện cách đây khoảng 2 năm với 40 công ty đang hoạt động.

Theo Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ (Ngân hàng Nhà nước) Nguyễn Chí Quang, nếu được quản lý tốt, P2P Lending sẽ góp phần thúc đẩy tài chính toàn diện, đặc biệt là tại các địa bàn mà hệ thống tài chính chưa phát triển, người dân, các hộ kinh doanh, doanh nghiệp nhỏ và vừa ít có khả năng tiếp cận các dịch vụ tài chính - ngân hàng với chi phí thấp, ít thủ tục.

Tuy nhiên, ở một số quốc gia, P2P Lending đã bị lợi dụng, biến tướng gây bất ổn tới an ninh kinh tế và xã hội. Thay vì làm trung gian kết nối thông tin, có công ty P2P Lending đã huy động tài chính đa cấp để lừa đảo, chiếm dụng vốn; huy động vốn để cho vay tràn lan, phát sinh nợ xấu, mất khả năng thanh toán và thực hiện chức năng thanh toán trung gian bất hợp pháp nhằm chiếm dụng vốn, lừa đảo...

Những hệ luỵ này biểu hiện rõ nhất tại Trung Quốc và một số quốc gia Đông Nam Á. Gần đây, khi Chính phủ Trung Quốc thắt chặt quản lý P2P Lending thì các công ty có xu hướng chuyển địa bàn hoạt động sang các quốc gia khác, trong đó có Việt Nam.

Cụ thể, theo thống kê của cơ quan quản lý, trong số 40 công ty P2P Lending đang hoạt động ở nước ta thì có 10 công ty có nguồn gốc từ Trung Quốc và một số công ty từ Indonesia và Singapore.

Ngân hàng Nhà nước cho biết một số công ty trong số 40 doanh nghiệp này đã xuất hiện những hoạt động biến tướng, vi phạm pháp luật về ngân hàng và tín dụng.

Tại Việt Nam, hoạt động cho vay ngang hàng đang có nhiều biến tướng

Trước thực trạng này, nhiều bộ ngành như: Bộ Khoa học và Công nghệ, Kế hoạch và Đầu tư, Thông tin và Truyền thông, Tài chính, Tư pháp… cùng cho rằng cần sớm có khuôn khổ pháp lý phù hợp để quản lý hoạt động cho vay ngang hàng, và đây phải là loại hình kinh doanh có điều kiện, phải được cơ quan nhà nước cấp phép.

Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Kim Anh đề nghị Chính phủ sẽ ban hành một Nghị quyết để cho chủ trương thực hiện và Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định cho phép thí điểm thực hiện để tiến tới tổng kết, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý quản lý.

Lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước đề xuất, trước mắt nên quản lý trong phạm vi P2P Lending kết nối trực tiếp người đi vay với người cho vay (nhà đầu tư) như phần lớn các công ty đang hoạt động tại Việt Nam hiện nay, chưa mở rộng cho sự tham gia của các tổ chức tài chính và không cho phép các công ty P2P Lending được quyền huy động vốn để cho vay.

Đồng tình các quan điểm trên, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cho rằng dự thảo Quyết định của Thủ tướng quy định về phương thức hoạt động truyền thống của P2P Lending, kết nối trực tiếp người đi vay với người cho vay, đồng thời xem xét việc mở rộng sự tham gia của các tổ chức tài chính.

Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng nhấn mạnh dự thảo Quyết định thể hiện rõ quan điểm Nhà nước nghiêm cấm và sẽ xử lý nghiêm các hành vi biến tướng của mô hình kinh doanh mới này, do vi phạm pháp luật tại khoản 2, Điều 8 của Luật các tổ chức tín dụng năm 2010: “Nghiêm cấm cá nhân, tổ chức không phải là tổ chức tín dụng thực hiện hoạt động ngân hàng, trừ giao dịch ký quỹ, giao dịch mua, bán lại chứng khoán của công ty chứng khoán”.

Phó Thủ tướng đồng thời cung yêu cầu các bộ, ngành tiếp tục đánh giá rõ hơn thực trạng hoạt động của 40 công ty P2P Lending ở Việt Nam và giao Ngân hàng Nhà nước là cơ quan chủ trì soạn thảo Quyết định của Thủ tướng, bao gồm các nội dung cơ bản của các khuôn khổ quản lý rủi ro, thanh tra, kiểm tra, giám sát và trách nhiệm của từng bộ, ngành liên quan.