Nóng ngành nhựa: Công nhân mất việc, doanh nghiệp điêu đứng đang đồng loạt "kêu khóc" vì bị siết nhập khẩu phế liệu

Hàng tồn cảng vì quá nhiều khó khăn chồng chéo

Thời gian qua, trước áp lực dư luận liên quan đến việc nhập khẩu nhựa phế liệu có thể gây ô nhiễm môi trường, (1) Tổng Cục Hải quan đã ban hành các văn bản siết chặt việc kiểm soát hàng phế liệu như văn bản số 3738/TCHQ-GSQL ngày 26/6/2018, văn bản số 4202/TCHQ-PC ngày 17/7/2018…

Song song với đó, vào đầu tháng 8/2018, để tăng cường quản lý phế liệu nhập khẩu vào Việt Nam, không để Việt Nam trở thành bãi thải ảnh hưởng tới môi trường, (2) Thủ tướng đã giao Bộ Tài nguyên và Môi trường thanh tra toàn diện việc cấp  phép nhập khẩu phế liệu; rà soát toàn bộ giấy phép nhập khẩu phế liệu còn hạn ngạch, không cấp phép mới nhập khẩu phế liệu đối với hoạt động ủy thác nhập khẩu, chỉ cấp phép cho doanh nghiệp chứng minh được năng lực sử dụng phế liệu để làm nguyên liệu sản xuất.

Đi cùng với việc (3) Trung Quốc chính thức ban hành lệnh cấm nhập khẩu 24 loại phế liệu đầu năm nay thì lượng nhựa phế liệu nhập vào Việt Nam 6 tháng qua tăng gấp đôi so với năm 2017. Thời điểm này, doanh nghiệp tái chế nhựa phế liệu cũng vội vàng xây dựng nhà máy đáp ứng điều kiện cấp phép nhập khẩu của Bộ Tài nguyên Môi trường (BTNMT). Tuy nhiên, để đầu tư bài bản theo đúng yêu cầu của BTNMT thì cần thời gian ít nhất 12-24 tháng.

Kết quả là, hàng nhập đang trên biển, (4) Sở TNMT không còn chức năng cấp phép (trước đó việc cấp phép nhập khẩu  phế liệu là thuộc Sở TNMT, từ năm 2015 chuyển sang thuộc BTNMT), hạ tầng kỹ thuật nhà máy chưa hoàn thiện, dẫn đến tình trạng hàng phải tồn cảng.

Chưa kể, (5) 2 tiêu chí của QCVN 32:2010/BTNMT là, nhựa phế liệu phải sạch và tạp chất không quá 2% doanh nghiệp cố gắng đến đâu cũng khó đạt được quy chuẩn, và sạch là một khái niệm ước lệ khó đo đếm.

Như vậy, PGS TS Đinh Xuân Thắng, giám đốc Trung tâm nghiên cứu và ứng dụng môi trường Hoa Lư khẳng định: "Con số 2% là con số đánh đố bởi, thực chất khó có thể tách tạp chất trong lô hàng ra để cân đo 1% hay 2% hoặc 3%"".

Và trước tình hình này, cộng với khó khăn đến từ (6) phí lưu container tăng và (7) hàng tồn tích từ nhiều năm trước, nhiều doanh nghiệp nhựa đã gửi văn bản kiến nghị lên cơ quan chức năng vì lâm vào tình trạng dừng hoạt động do không có việc làm, công nhân cũng buộc phải cơ cấu dẫn đến đời sống nhiều nhân sự khó khăn…

Doanh nghiệp điêu đứng, công nhân mất việc

Khá nhiều ý kiến được đưa ra tại buổi họp chủ đề "Tái chế nhựa phế liệu, cơ hội cho ngành nhựa Việt Nam" sáng 14/8 ở Tp.HCM, các doanh nghiệp thành viên Hiệp hội Nhựa Việt Nam (VPA) cho biết họ đang rơi vào cảnh điêu đứng, thậm chí có thể phá sản do hàng ngàn container nhựa phế liệu là nguyên liệu đầu vào cho sản xuất còn nằm ở cảng không biết đến khi nào.

Sự kiện "Tái chế nhựa phế liệu, cơ hội cho ngành nhựa Việt Nam" tổ chức sáng 14/8 ở Tp.HCM.

Bởi, hiện có hơn 4.000 container phế liệu nhựa đang tồn ở cảng, chỉ tính riêng chi phí lưu container mà họ phải trả cho các công ty vận chuyển đã lên đến 50-100 USD/ngày. Mỗi container chứa khoảng 10.000 USD sản phẩm, nếu tính thời gian hàng bị ách lại cảng 2-3 tháng nay thì chi phí lưu container đã cao hơn giá trị hàng hóa. Cộng gộp lại, thiệt hại do việc ách tắc này cực kỳ lớn.

Phía người trong cuộc, chia sẻ đến từ đại diện Công ty TNHH Nhựa Lê Trần, Giám đốc Trần Vũ Lê cho biết năm 2018 Nhựa Lê Trần dự kiến xuất khẩu 30 triệu USD sản phẩm nhựa. Hợp đồng đã ký cho cả năm, nếu tình hình thiếu hụt nhựa tái chế làm nguyên liệu sản xuất kéo dài, công ty có khả năng phải đền hợp đồng. Nếu thay thế nhựa tái chế bằng nhựa sạch sẽ lỗ khoảng 10 triệu USD.

"Tôi biết nhiều DN trong ngành đã đầu tư nhà máy 100-200 tỷ đồng để xuất nguyên liệu nhựa sử dụng nhựa tái chế nhập khẩu đang phải ngưng hoạt động. Nhà xưởng bỏ không trong khi hằng tháng phải trả lãi ngân hàng ít nhất 1 tỷ đồng", ông Lê nói.

Một đơn vị khác, đại diện đến từ công ty nhựa thành viên nhấn mạnh giọng: "Nhựa phế liệu không gây ô nhiễm môi trường. Chúng tôi thậm chí có thể nằm ngủ trên mặt hàng này, chúng tôi không hề làm sai. Ô nhiễm ở đây là do cách sử dụng của chúng ta không đúng". Như vậy, vị này đề nghị cân nhắc lại việc trừng phạt đối với doanh nghiệp nhựa, vì tổn thất tính đến nay là quá lớn.

Bên lề sự kiện, đại diện Công ty nhựa Kim Bảo cũng nghẹn ngào chia sẻ công nhân rất đáng thương, nhưng công ty khó khăn thì buộc phải cho nghỉ. Vị này xúc động kể, có nhiều nhân viên Kim Bảo có hoàn cảnh vô cùng khổ cực, đến nay không còn lương hàng tháng thì thực sự rất tội nghiệp. Theo đó, đại diện Kim Bảo mong muốn cân nhắc lại việc siết nhập khẩu phế liệu, vì thực ra phế liệu không gây ô nhiễm. Có thể một số doanh nghiệp làm ăn bất chính thật, nhưng áp dụng tất cả như thế này thì không công bằng cho nhiều đơn vị làm ăn chân chính, vị này nói.

Chuyên gia, đại diện Hiệp hội Nhựa nói gì?

PGS TS Đinh Xuân Thắng phát biểu.

Đồng tình với nỗi khổ của doanh nghiệp, PGS TS Đinh Xuân Thắng phát biểu: "Đã là phế liệu thì bên bán không thể lúc nào cũng đóng hàng đúng 100% theo quy chuẩn của Việt Nam, nếu bên bán đóng hàng vào container lẫn một ít loại khác, cả lô hàng sẽ bị định nghĩa là chất thải không được phép nhập khẩu", và doanh nghiệp phải ngậm đắng nuốt cay không dám đến nhận hàng.

Chi tiết, ông Thắng đưa ra các nguyên nhân dẫn đến tình trạng tồn cảng, bao gồm do thay đổi quản lý cấp phép nhập khẩu của Bộ TN&MT, hàng tồn do quy chuẩn  QCVN 32-Bộ TN&MT khó thực hiện trong thực tiễn, do các văn bản quản lý mới của Tổng Cục Hải quan, do các cảng không làm được thủ tục thông quan mặt hàng nhựa đã qua sử dụng như trước đây, do phí lưu container quá cao, do tồn các mặt hàng khác tích tụ từ nhiều năm trước, và do quản lý cảng biển.

Nhắc lại trước năm 2017, ông Thắng cho biết các doanh nghiệp không mặn mà gì với việc nhập khẩu NPL, do không cạnh tranh được với các doanh nghiệp của Trung Quốc. Do đó, năm 2016-2017 rất ít doanh nghiệp xin cấp giấy phép theo quy định mới của Bộ TN&MT.

Ông Lam phát biểu tại sự kiện.

Theo ông Hồ Đức Lam, Chủ tịch Hiệp hội Nhựa Việt Nam (VPA), các cơ quan chức năng thời gian gần đây xem xét kỹ lưỡng và rất hạn chế cấp phép nhập khẩu nguyên liệu từ phế thải là do nhiều container phế liệu nhập khẩu về Việt Nam bị phát hiện chứa loại phế thải không đúng quy định. Tuy nhiên, ngành nhựa Việt Nam sử dụng tới 80% lượng nguyên liệu nhập khẩu nên việc nhà nước đột ngột siết chặt quy định nhập khẩu đã gây nhiều hệ lụy cho DN.

Đại diện ngành nhựa có kiến nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường thay đổi phương pháp quản lý sao cho tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhập khẩu hầu hết các loại nhựa có thể tái chế. Bộ Tài chính cần cho thông quan các container hàng nhựa đã qua sử dụng đang tồn tại các cảng biển, cho nâng luồng kiểm tra xác suất để giám sát chặt chẽ mặt hàng nhựa phế liệu và hàng đã qua sử dụng.

Mặt khác, VPA đồng tình với Bộ Tài nguyên và Môi trường và Tổng cục Hải quan khi xử lý nghiêm các container hàng phế liệu nhập sai quy định và làm rõ trách nhiệm những sai phạm. Tuy nhiên, về tổng thể đại diện ngành nhựa kiến nghị Nhà nước cần có chính sách quản lý phù hợp và rõ ràng hơn hơn để ngành nhựa có thể phát triển trong tương lai.