Tạo độ bền cho xuất khẩu gạo
Các quy định Bộ Công thương mới đưa ra sẽ loại bỏ các DN không đủ năng lực, hạn chế thấp nhất việc các DN chỉ kinh doanh thương mại tham gia XK gạo, nhiều khi gây lũng đoạn, bất ổn cho thị trường gạo
- 11-09-2013Đảm bảo tối đa 150 đầu mối kinh doanh xuất khẩu gạo
- 10-09-2013Tổng xuất khẩu hai năm liên tiếp dưới 20.000 tấn gạo sẽ bị thu hồi giấy phép
“Choàng” cả sản xuất lúa là khó...
Đến năm 2015 sẽ chỉ có tối đa 150 đầu mối xuất khẩu (XK) gạo. Để được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh XK gạo, thương nhân cần có kho chứa, cơ sở xay xát thóc gạo... Đây là những quy định mới về XK gạo vừa được Bộ Công Thương ban hành.
Quan điểm của Bộ Công Thương khi đưa ra quy định này là khá rõ: Các doanh nghiệp (DN) XK gạo tiến tới sẽ phải có vùng nguyên liệu hoặc hợp tác, đặt hàng, liên kết với người sản xuất lúa mới được làm đầu mối XK gạo, tránh tình trạng DN mua bán giấy phép XK.
Các quy định này, theo Bộ Công Thương, không những giúp DN chủ động được nguồn
hàng, mà nông dân cũng có thị trường tiêu thụ ổn định hơn và khuyến khích DN đầu
tư hệ thống kho chứa nhiều hơn. Ông Trần Thanh Hải – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập
khẩu (Bộ Công Thương) nhấn mạnh: “Chúng tôi không khuyến khích DN làm thương mại
đơn thuần, mà khuyến khích DN có vùng nguyên liệu hoặc hợp tác đặt hàng liên kết
với người sản xuất lúa gạo. “Các quy định mới này sẽ loại bỏ các DN không đủ
năng lực, hạn chế thấp nhất việc các DN chỉ kinh doanh thương mại tham gia XK gạo,
nhiều khi gây lũng đoạn, bất ổn cho thị trường gạo”- ông Hải nói.
Trên thực tế, các quy định mới về XK gạo của Bộ Công Thương đang có những phản ứng
trái chiều. Ông Nguyễn Văn Đôn- Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng - một DN chuyên
XK trên 70.000 tấn gạo/năm, nói: Việc yêu cầu DN phải đầu tư kho chứa, cơ sở
xay xát thóc gạo là cần thiết và hợp lý để nâng cao khả năng XK gạo. Tuy nhiên,
nếu bắt DN “choàng” thêm cả việc phải có vùng nguyên liệu là rất khó. Bởi hầu hết
DN hiện nay không có chuyên môn về sản xuất lúa, thêm nữa là không có đủ vốn để
bao tiêu cả sản xuất lúa gạo hiện nay.
Bà Vũ Thị Thu Hạnh - Giám đốc Công ty Ngũ cốc Việt cũng than rằng, trong bối cảnh
kinh doanh gạo đang gặp nhiều khó khăn, XK gạo sụt giảm thì việc DN phải bổ
sung thêm các điều kiện về cơ sở vật chất và vùng nguyên liệu để được XK gạo
xem ra là quá tải’. DN vẫn đang phải “oằn mình” để đáp ứng được các điều kiện về
kinh doanh XK gạo”- bà Hạnh nói.
Trong khi đó, các chuyên gia lại đánh giá cao các điều kiện kinh doanh XK gạo vừa
ban hành. Tiến sĩ Lê Văn Bảnh- Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL nêu thực tế: Mỗi vụ
thu hoạch giá lúa gạo của nông dân lại xuống thấp mà nguyên nhân là do DN XK gạo
không chịu đầu tư kho tồn trữ, không có vùng nguyên liệu, hầu như chỉ đi thu
gom XK khi ký được hợp đồng.
Theo ông Bảnh, việc bổ sung quy định vùng nguyên
liệu vào điều kiện để cấp phép cho DN XK gạo không những giúp DN chủ động được
nguồn gạo, nông dân có địa chỉ tiêu thụ lúa và không bị ép giá mà còn khuyến
khích DN đầu tư hệ thống kho chứa nhiều hơn.
Đừng để điều kiện thành đối phó
Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), cả nước hiện có khoảng
hơn 200 DN tham gia XK gạo. Trong đó số DN có kho tàng, cơ sở xay xát, phương
tiện đóng gói, vận chuyển chiếm chưa tới 25%, còn lại chủ yếu là làm thương mại,
mùa vụ. Điều này cũng có nghĩa hơn 50 DN sẽ bị loại ra khỏi “sân chơi” gạo.
Theo chuyên gia thương mại Phạm Tất Thắng, vấn đề quan trọng nhất hiện nay là
việc thực thi các điều kiện đưa ra có đảm bảo công bằng và nghiêm túc hay
không? Ông Thắng nói: “Việc yêu cầu các DN XK gạo nói riêng và XK nông sản nói
chung phải có vùng nguyên liệu là câu chuyện đã được đề cập từ cách đây hơn 20
năm mà đến nay, chúng ta vẫn không làm được. Vậy với vùng nguyên liệu lúa gạo
hiện nay, lấy gì để đảm bảo việc thực thi sẽ hiệu quả?”.
Ngay quy định DN phải có ít nhất một kho chuyên dùng chứa lúa gạo với sức chứa tối thiểu 5.000 tấn; có cơ sở xay xát với công suất tối thiểu 10 tấn lúa/giờ đến nay nhiều nơi, nhiều DN cũng chỉ là làm để đối phó.
Theo Cục Chế biến thương mại nông lâm thủy sản và nghề muối (Bộ NNPTNT), hiện tổng
tích lượng kho chứa lúa gạo cả nước đã đạt 5,38 triệu tấn; trong đó, tích lượng
kho chứa gạo chiếm phần áp đảo với 4,36 triệu tấn, tích lượng kho chứa lúa chỉ ở
mức khiêm tốn là 1,02 triệu tấn. Tuy nhiên, trên thực tế, có những kho chứa có
công nghệ lạc hậu, DN xây kho chứa để đối phó với quy định về XK gạo cho nên ảnh
hưởng đến chất lượng gạo XK sau này.
Theo ông Thắng, Việt Nam là nước hàng đầu thế giới về xuất khẩu gạo, nhưng hệ
thống chứa lúa gạo lại chỉ mang tính tạm thời, không thể tồn trữ, bảo quản theo
đúng nghĩa của nó. Nông dân lâu nay chỉ đủ khả năng bảo quản lúa giống với sản
lượng nhỏ, và họ thường bán ngay lúa thu hoạch cho thương lái. Trong khi đó, sự
mất cân đối quá lớn giữa kho chứa gạo với kho chứa lúa như hiện nay tại ÐBSCL
là không thể chấp nhận được, bởi để đạt hiệu quả cao trong dự trữ lúa gạo, tỷ lệ
kho gạo và kho lúa cần ở mức cân bằng nhau.
“Điều kiện đặt ra thì dễ nhưng cái vòng luẩn quẩn trong kinh doanh lúa gạo cứ
tiếp diễn khiến ngành lúa gạo ngày càng lún sâu vào tình trạng bấp bênh, và người
nông dân trồng lúa cũng ngày một khó khăn hơn. Một quy trình đồng bộ thay vì
các điều kiện đối phó cần phải được coi là giải pháp căn cơ nhằm khắc phục hiện
trạng này của XK gạo Việt Nam hiện nay”- ông Thắng nói.
Theo Mai Hương