Phân chia di sản thừa kế giữa anh em trong gia đình thế nào?

Câu hỏi: Xin chào các Luật sư, tôi muốn hỏi về di sản thừa kế:

Tôi có ý định về quê sinh sống và có gọi điện thoại về quê hỏi ở nhờ em tôi môt gian, vì xa quê lâu năm rồi, về phải nghiên cứu mua đất ở đâu cho phù hợp. Em tôi trả lời không cho ở và chửi tôi rất thậm tệ, nói là tôi về cướp nhà.

Nhà này là của cha mẹ để lại chỉ có di chúc miệng là cho hai anh em nhà và đất, em út tức là chú em út đang cai quản nhà đất này.

Cách đây 18 tháng, tôi có kí cho chú em toàn quyền sử dung, nhà làm nhà từ đường, có quyền đi về. Giờ đây chú út làm đươc giấy chủ quyền tuyên bố không cho anh bước chân vào nhà. Vậy cho tôi hỏi tôi có thể kiện lấy lại một phần nhà đất được không?

Xin chân thành cảm ơn.

Trần Quốc Biển ctynano.bien@gmail.com

Luật sư BASICO xin trả lời như sau:

Trước hết, Luật sư BASICO xin được gửi lời chia sẻ tới bạn khi gặp phải tình huống này. Theo những thông tin bạn cung cấp, chúng tôi hiểu rằng cha, mẹ bạn đã mất, có để lại thửa đất và căn nhà cho hai anh em bạn nhưng không được ghi nhận bằng văn bản mà chỉ bằng miệng. Hiện tại, nhiều khả năng em trai bạn đã được cấp “sổ đỏ” (giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất, sau đây gọi tắt là sổ đỏ).

Do không có điều kiện được tiếp cận hồ sơ, tài liệu của vụ việc, nên chúng tôi chỉ có thể đưa ra những tư vấn chung nhất tới bạn.

Theo quy định tại Điều 651 “Di chúc miệng”, Điều 652 “Di chúc hợp pháp” của Bộ luật Dân sự năm 2005, thì di chúc miệng có thể được lập trong trường hợp tính mạng một người bị cái chết đe dọa do bệnh tật hoặc các nguyên nhân khác mà không thể lập di chúc bằng văn bản. Sau 3 tháng từ thời điểm di chúc miệng mà người lập di chúc còn sống, minh mẫn, sáng suốt thì di chúc miệng mặc nhiên bị hủy bỏ. Đồng thời di chúc miệng chỉ được xác định là hợp pháp khi đáp ứng được điều kiện về người làm chứng và thủ tục công chứng hoặc chứng thực theo quy định của pháp luật.

Nếu di chúc miệng không có hiệu lực pháp luật, thì di sản thừa kế sẽ được chia theo quy định của pháp luật. Khi đó, nếu chỉ còn bạn và em bạn là những đồng thừa kế thuộc hàng thừa kế thứ nhất (điểm a, khoản 1, Điều 676 “Người thừa kế theo pháp luật”, Bộ luật Dân sự năm 2005), thì di sản thừa kế của cha mẹ bạn sẽ được chia đều cho hai anh em bạn.

Việc em bạn được cấp sổ đỏ cũng cần phải làm rõ. Bởi trong trường hợp có nhiều người được thừa kế, khi cấp sổ đỏ, nếu chưa phân chia thừa kế cho từng người, thì người đại diện của những người được thừa kế sẽ được cấp sổ đỏ; trong sổ đỏ phải ghi nhận nội dung này. Sổ đỏ sẽ được cấp riêng cho một người được thừa kế, nếu những người được thừa kế khác từ chối nhận di sản theo đúng các quy định của pháp luật.

Tuy nhiên, trong trường hợp này, rất nhiều khả năng văn bản mà bạn “kí cho chú em toàn quyền sử dung, nhà làm nhà từ đường” đã thể hiện nội dung đồng ý cho em bạn đứng tên trên Sỏ đỏ. Nếu hình thức và nội dung của văn bản này không phải là một văn bản đồng ý cho người em được hưởng di sản thừa kế thì vẫn có cơ sở để bạn khởi kiện vụ án dân sự yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp về thừa kế, hoặc theo những dạng quan hệ dân sự khác theo quy định của pháp luật. 

Đối với tranh chấp về thừa kế, bạn cần lưu ý đặc biệt về thời hiệu khởi kiện. Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định tại khoản 1, Điều 645 “Thời hiệu khởi kiện về thừa kế” là 10 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế (thời điểm người để lại thừa kế chết). Theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự hiện hành, hết thời hiệu khởi kiện sẽ là cơ sở để Tòa án đình chỉ giải quyết vụ án dân sự. Với thông tin bạn nêu ra thì chưa đủ để chúng tôi hỗ trợ bạn chi tiết hơn.

Nhưng với một số vấn đề chúng tôi nêu ra này, hy vọng giúp bạn hiểu hơn được phần nào về tính chất pháp lý của vụ việc. Chúng tôi khuyến nghị bạn nên yêu cầu luật sư có kinh nghiệm trợ giúp trong trường hợp này để bảo vệ hiệu quả quyền lợi hợp pháp của mình.

Luật sư BASICO