Tại sao NHNN phải tiếp tục hạ lãi suất tiền gửi USD của cá nhân?

TS. Phan Minh Ngọc

Công tác tại Singapore

211 bài viết

• Biến số lạm phát trong nước luôn cần được dự đoán, phân tích khi muốn biết đường hướng của chính sách tiền tệ và lãi suất ở Việt Nam
  Tại: Kinh tế sẽ phục hồi mạnh và thế giới sẽ tràn ngập tiền những năm tới
• Một khi đã đạt đến các ngưỡng an toàn và các cân nhắc vĩ mô tổng thể thì việc mua hay bán cần thiết phải dừng lại hoặc đảo chiều một cách cũng linh hoạt, thông qua điều chỉnh tỷ giá mua, bán tương ứng.
  Tại: Ngân hàng Nhà nước kinh doanh ngoại tệ trong nước – tại sao không?

Tối muộn ngày 17/12, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) bất ngờ công bố tiếp tục hạ lãi suất tiền gửi USD của cá nhân xuống còn 0%/năm từ mức 0,25% là mức mới được quyết định từ ngày 28/9 (trước đó là 0,75%). Mục đích của việc này được NHNN tuyên bố là để tiếp tục thực hiện các giải pháp đồng bộ nhằm thực hiện chủ trương chống đô la hóa của Chính phủ, chuyển từ quan hệ huy động - cho vay bằng ngoại tệ sang quan hệ mua - bán bằng ngoại tệ.

Bình thường, nếu đơn thuần chỉ để chống đô la hóa thì NHNN đã không cần phải đợi đến bây giờ mới quyết định hạ tiếp lãi suất tiền gửi USD cá nhân sau lần hạ lãi suất tiền gửi USD của tổ chức xuống 0% từ ngày 28/9. Vì vậy, quyết định ngày 17/12 chắc hẳn có liên quan đến một sự kiện nào đó có ảnh hưởng đến các chính sách của NHNN chứ không thể là một thời điểm ngẫu nhiên hoặc theo lộ trình định trước. Điểm lại bối cảnh hiện nay, điều đáng chú ý là việc hạ lãi suất tiền gửi USD của NHNN xảy ra ngay sau khi Fed quyết định nâng lãi suất USD lên thêm 0,25 điểm phần trăm và (vì thế mà) tỷ giá VND đã chạm đỉnh mấy hôm nay.

Như vậy, có thể liên hệ 2 sự việc này với nhau để thấy được một bức tranh rõ nét hơn. Theo đó, mục đích chính của việc hạ lãi suất tiền gửi USD lần này, không hẳn để chống đô la hóa, mà NHNN hy vọng rằng nó sẽ giúp họ có thêm dư địa để xì bớt áp lực lên tỷ giá đã kịch trần mấy hôm nay.

Theo lý thuyết, khi lãi suất USD bị giảm đi thì tính hấp dẫn của việc nắm giữ USD bị suy giảm, làm cho nhà đầu tư và người có tài sản tiết kiệm sẽ bớt chuyển sang nắm giữ tài sản bằng USD thay vì tài sản bằng VND. Như thế, áp lực mua gom USD ở Việt Nam sẽ giảm bớt đi, dẫn đến sức ép lên tỷ giá VND cũng vì thế mà bớt đi, NHNN sẽ không phải vất vả tiếp tục hỗ trợ cho tỷ giá bằng việc bán thêm USD từ quỹ dự trữ ngoại hối đang hao hụt mạnh.

Tuy nhiên, điều đáng quan tâm ở đây là tính hiệu quả của việc hạ lãi suất tiền gửi USD xuống 0%. Vì mức độ hạ chỉ là 0,25 điểm phần trăm, và như vậy là đã sử dụng hết “room”, nên khó có thể kỳ vọng rằng biện pháp này sẽ tạo ra một chuyển biến đáng kể về diễn biến tỷ giá nay mai theo hướng tích cực hơn (VND bớt bị áp lực phá giá hơn). Điều này cũng đã phần nào được minh họa rõ nét qua lần cắt giảm lãi suất tiền gửi USD của cả tổ chức và cá nhân từ hôm 28/9 trước đây, thậm chí với mức độ cắt giảm còn lớn hơn (lãi suất tiền gửi USD của tổ chức từ 0,25%/năm xuống còn 0% trong khi của cá nhân bị cắt giảm xuống còn 0,25% từ mức 0,75%). Cho dù lãi suất tiền gửi USD bị cắt giảm trên diện rộng hơn và ở mức độ lớn hơn từ ngày 28/9 nhưng diễn biến thực tế cho thấy hầu như biện pháp hạ lãi suất tiền gửi này không phát huy tín dụng trên thực tế vì tỷ giá vẫn “nhấp nhổm” áp sát và đã chính thức kịch trần nhiều lần trong thời gian kể từ sau đó đến nay.

Như vậy, có thể nói rằng lần cắt giảm lãi suất tiền gửi USD lần này là một hành động "tận dụng” những công cụ, những dư địa còn lại để NHNN kiên quyết “nói không” với điều chỉnh tỷ giá VND trong thời điểm này. Và tuy rằng sẽ chỉ có tác dụng nhỏ nhưng NHNN vẫn có thể hy vọng rằng hành động hạ lãi suất vào thời điểm này sẽ giúp họ có thêm thời gian cầm cự chờ đợi thời điểm điều chỉnh tỷ giá thích hợp hơn.

Và cũng chính bởi tác dụng có hạn nên ngoài biện pháp hạ lãi suất tiền gửi USD cá nhân, NHNN trong những ngày còn lại của năm nay sẽ rất có thể thực hiện (hoặc củng cố thêm) một vài biện pháp quyết đoán hơn nữa nhằm loại bớt nhu cầu nắm giữ và sở hữu USD trong khi tìm cách tăng thêm nguồn cung USD ở Việt Nam từ doanh nghiệp, mà mục đích cuối cùng là không phải phá giá VND ít nhất ngay trong những ngày còn lại của năm nay. Theo hướng này, thậm chí người có tiền gửi USD (tổ chức và cá nhân) sẽ không chỉ không còn được hưởng lãi suất mà còn phải trả thêm phí cho ngân hàng “giữ hộ” USD cho mình.