Tín phiếu ngân hàng: quy mô và lãi phải trả ngày càng tăng

Tín phiếu Ngân hàng nhà nước: công cụ ít dùng

Về bản chất, tín phiếu NHNN là một trong những công cụ điều tiết lượng cung tiền của NHNN với cơ chế tương tự như công cụ trái phiếu chính phủ (TPCP) song lại có thời hạn dưới 1 năm tương tự như tín phiếu Kho bạc Nhà nước (KBNN).

Về mục đích sử dụng, NHNN phát hành tín phiếu để thu hút tiền về, giảm lượng tiền trên thị trường để thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt nhằm chống lạm phát hay ngược lại, NHNN mua vào tín phiếu để tăng lượng cung tiền, nới lỏng chính sách tiền tệ nhằm kích thích tăng trưởng khi nguy cơ lạm phát cao không còn hoặc ít nhất là đã giảm.

Đối tượng nắm giữ tín phiếu NHNN thường khó có thể sử dụng tín phiếu NHNN để cầm cố, mua, bán trên thị trường mở (OMO) mà thường buộc phải giữ lại đến khi đáo hạn để hưởng một mức lãi suất nhất định.

Tuy nhiên, công cụ tín phiếu NHNN không thường xuyên được sử dụng do theo cơ chế thị trường thì TPCP đã đảm nhận được vai trò hàng hóa chủ đạo trên thị trường mở với những ưu thế hấp dẫn tuyệt đối cả về lãi suất, quy mô, thời hạn, tính thanh khoản và mức độ rủi ro. Hơn nữa, sức mạnh can thiệp vào thị trường tài chính tiền tệ của công cụ tín phiếu NHNN không hiệu lực bằng các công cụ truyền thống như lãi suất tái cấp vốn, lãi suất tái chiết khấu và tỷ lệ dự trữ bắt buộc.

Chính vì vậy, tín phiếu NHNN chỉ được sử dụng trong trường hợp cấp bách nhằm vào mục tiêu ngắn hạn và đặc biệt có hiệu quả khi đi kèm với biện pháp mang tính hành chính là bắt buộc, cả bắt buộc mua cũng như bắt buộc chấp nhận mức lãi suất nhất định thường là thấp hơn nhiều so với lãi suất TPCP và mặt bằng lãi suất cho vay trên thị trường.

Quy mô phát hành

Lý do thuyết phục duy nhất cho việc phát hành tín phiếu NHNN trong hai năm qua là nhằm thu hút bớt lượng VND mà NHNN đã bơm ra để mua ngoại tệ, cụ thể là mua USD để tăng dự trữ ngoại hối. Theo thông tin gần đây thì dự trữ ngoại hối Việt Nam năm 2012 đã tăng vọt lên trên 20 tỷ USD, tăng 7 tỷ đồng so với năm 2011. Theo đánh giá của các chuyên gia thì dự trữ ngoại hối năm 2013 ở khoảng 30 tỷ USD, năm 2014 là khoảng 35 tỷ USD và 2015 sẽ đạt 40 tỷ USD. Việc mua vào gần 17 tỷ USD để bổ sung dự trữ ngoại hối cộng với mục tiêu kiềm chế lạm phát nên khối lượng phát hành tín phiếu đã tăng lên rất nhiều.

Thống kê cho thấy, kể từ ngày 15/3/2012 đến thời điểm ngày 9/12/2013, NHNN đã phát hành thành công tổng cộng 412.591 tỷ đồng tín phiếu các kỳ hạn từ 28 đến 182 ngày, trong đó năm 2012 phát hành tổng cộng 173.850 tỷ đồng và năm 2013 phát hành tổng cộng 238.741 tỷ đồng. Hiện tại, đã có 367.454 tỷ đồng tín phiếu đáo hạn, trong đó khối lượng tín phiếu đáo hạn năm 2012 là 115.290 tỷ đồng và trong năm 2013 là 252.164 tỷ đồng. Về cơ cấu, tín phiếu kỳ hạn 91 ngày và 28 ngày được phát hành và đáo hạn nhiều nhất (hình dưới).

Hiện còn 45.137 tỷ đồng tín phiếu chưa đáo hạn, trong đó tín phiếu kỳ hạn 28 ngày và 56 ngày lần lượt là 13.131 tỷ đồng và 2.276 tỷ đồng; các kỳ hạn 91 ngày, 154 ngày và 182 ngày lần lượt là 12.144 tỷ đồng, 7.994 tỷ đồng và 9.592 tỷ đồng.

Gánh nặng trả nợ gốc và lãi suất tín phiếu tiếp tục dai dẳng

Với lượng tín phiếu còn lưu thông thị trường là 45.137 tỷ đồng nêu trên cùng với xử lý nợ xấu trong năm 2014 bằng trái phiếu đặc biệt của VAMC đồng nghĩa với việc tiền để tái cấp vốn được tung ra thị trường. Vì vậy, NHNN sẽ phải tiếp tục sử dụng công cụ phát hành tín phiếu để một mặt thanh toán khối lượng tín phiếu đáo hạn và mặt khác hút tiền về nhằm kiềm chế lạm phát.

Ước tính, 7.752, 64 tỷ đồng là tổng số lãi phải trả cho 412.591 tỷ đồng tín phiếu đã phát hành, trong đó, NHNN đã thanh toán tổng cộng 6.991,4 tỷ đồng tín phiếu đáo hạn (2.973,05 tỷ cho năm 2012 và 4.018,36 tỷ cho năm 2013). Hiện còn 561,24 tỷ đồng tiền lãi tín phiếu NHNN sẽ phải thanh toán trong năm 2014.

NHNN dự kiến mua nợ xấu bằng trái phiếu đặc biệt trong năm 2013 khoảng 30.000 tỷ đồng và năm 2014 khoảng 150.000 tỷ đồng. Với khối lượng trái phiếu đặc biệt nêu trên, lượng tiền tái cấp vốn có thể tung ra thị trường năm 2014 tối đa khoảng 120.000 tỷ đồng. Như vậy, cùng với lượng tín phiếu đã phát hành và đang được lưu thông, vòng quay của khối lượng tín phiếu phát hành trong năm 2014 sẽ tùy thuộc vào kỳ hạn phát hành. Tuy nhiên, ước tính, khối lượng tín phiếu phát hành năm 2014 có thể không thấp hơn 300.000 tỷ. Giả định lãi suất bình quân và kỳ hạn phát hành tín phiếu bình quân trong năm 2014 lần lượt là 5%/năm và 103 ngày (tương tự như năm 2013), tổng số tiền lãi tín phiếu NHNN phải trả trong năm 2014 khoảng 4.330 tỷ đồng.

Nguyễn Lê