Thị trường liên tiếp lập đỉnh, số lượng doanh nghiệp vốn hóa tỷ đô trên sàn chứng khoán tăng vọt

Chứng khoán Việt Nam đang trong chuỗi ngày thăng hoa nhất lịch sử khi chỉ số VN-Index liên tiếp thiết lập những đỉnh cao mới. Diễn biến tích cực của thị trường đã đưa vốn hóa các doanh nghiệp tăng vọt và những doanh nghiệp có vốn hóa trên 1 tỷ USD (trên 22.600 tỷ đồng) không còn hiếm gặp.

Thống kê dựa trên dữ liệu đóng cửa phiên 10/11 cho biết thị trường chứng khoán Việt Nam hiện có 60 doanh nghiệp có vốn hóa trên 1 tỷ USD. Trong đó, Vietcombank hiện có vốn hóa lớn nhất với gần 362.000 tỷ đồng, tương ứng 16 tỷ USD, xếp tiếp theo lần lượt là VinGroup (15,9 tỷ USD), VinHomes (15,9 tỷ USD), Hòa Phát (10,9 tỷ USD)…

Xét về nhóm ngành, ngân hàng đang chiếm số lượng lớn nhất cũng như quy mô lớn nhất trong danh sách "tỷ đô" với sự góp mặt của 17 ngân hàng với tổng vốn hóa xấp xỉ 1,7 triệu tỷ đồng, tương đương 75 tỷ USD.

Bất động sản là nhóm lớn thứ 2 trong danh sách tỷ USD khi góp mặt của 11 doanh nghiệp với tổng vốn hóa hơn 871 nghìn tỷ đồng, tương ứng 38,5 tỷ USD.

Một điểm đáng chú ý, danh sách các doanh nghiệp tỷ USD hiện đã có sự góp mặt của nhóm Công ty chứng khoán, đây là điều chưa từng xuất hiện trong những năm trước. Trong đó, SSI hiện là Công ty chứng khoán có vốn hóa lớn nhất với gần 44.000 tỷ đồng (1,9 tỷ USD), xếp tiếp theo lần lượt là VNDirect (29.774 tỷ đồng ~ 1,3 tỷ USD) và mới nhất là Bản Việt (24.342 tỷ đồng ~ 1,1 tỷ USD).

Lĩnh vực công nghệ, viễn thông có 3 cái tên góp mặt trong danh sách tỷ USD, bao gồm Viettel Global (vốn hóa 113.534 tỷ đồng ~ 5 tỷ USD), FPT (88.000 tỷ đồng ~ 3,9 tỷ USD) và FPT Telecom (26.201 tỷ đồng ~ 1,2 tỷ USD).

Sự lép vế của HNX so với UPCom

Xét về sự phân bổ của các sàn giao dịch, hiện có 48 doanh nghiệp vốn hóa tỷ USD trên sàn HoSE, 12 doanh nghiệp trên sàn UPCom và chỉ có vỏn vẹn 2 doanh nghiệp có vốn hóa tỷ USD trên HNX là THD (3,6 tỷ USD) và IDC (1,2 tỷ USD), khá "lép vế" so với sàn UPCom.

Trước đây, các cổ phiếu lớn trên thị trường chủ yếu giao dịch trên 2 sàn niêm yết HoSE và HNX. Trong khi sàn UPCom thường bị coi là "sân chơi hạng 2", nơi chủ yếu quy tụ các cổ phiếu với chất lượng không cao, hoặc các cổ phiếu bị hủy niêm yết và phải "xuống hạng" UPCom. Thanh khoản UPCom cũng rất èo uột và quy mô thị trường này khá nhỏ so với 2 sàn niêm yết.

Tuy vậy, trong khoảng 5 năm trở lại đây, sàn UPCom đang có bước chuyển mình lớn và thậm chí vượt xa sàn niêm yết HNX cả về số lượng doanh nghiệp cũng như quy mô thị trường.

Nếu như năm 2013, vốn hóa sàn UPCom chỉ đạt hơn 25 nghìn tỷ đồng, bằng ¼ vốn hóa HNX thì đến năm 2016, vốn hóa UPCom đã tăng vọt lên hơn 280 nghìn tỷ đồng, gấp đôi sàn HNX. Số liệu mới cập nhật vào ngày 31/10/2021, vốn hóa UPCom đã lên tới hơn 1,3 triệu tỷ đồng, gấp hơn 3 lần vốn hóa HNX.

Việc UPCom có bước nhảy vọt về quy mô bắt nguồn từ việc Bộ Tài chính ra đời Thông tư 180/2015/TT-BTC (Thông tư 180), hướng dẫn về đăng ký giao dịch chứng khoán trên hệ thống giao dịch chứng khoán chưa niêm yết.

Theo Thông tư 180, tất cả các công ty đại chúng (CTĐC) hình thành trước ngày 1/1/2016 mà không niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán sẽ phải thực hiện đăng ký giao dịch trên hệ thống UPCom trong vòng một năm kể từ ngày 1/1/2016. Bên cạnh đó, đối với các CTĐC hình thành sau ngày 1/1/2016, trong vòng 30 ngày kể từ ngày UBCKNN có công văn xác nhận hoàn tất việc đăng ký CTĐC hoặc kể từ ngày kết thúc đợt chào bán chứng khoán ra công chúng phải thực hiện đăng ký giao dịch trên UPCom.

Đối với doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa dưới hình thức chào bán cổ phiếu ra công chúng, Thông tư 180 cũng quy định trong vòng 60 ngày kể từ ngày nhận được thông báo xác nhận kết quả chào bán của UBCKNN, doanh nghiệp phải hoàn tất thủ tục đăng ký chứng khoán tại VSD và đăng ký giao dịch theo quy định.

Thông tư 180 ra đời đã kéo theo nhiều doanh nghiệp Nhà nước cổ phần hóa và giao dịch trên sàn UPCom. Có thể kể tới nhiều doanh nghiệp Nhà nước quy mô lớn đã và đang giao dịch trên UPCom như Vietnam Airlines (HVN), ACV, VEAM (VEA), Becamex (BCM), Việt Tiến (VGG), Vinatex (VGT), Viettel Post (VTP), Viettel Global (VGI), Tập đoàn cao su (GVR), Genco 3 (PGV), Tổng công ty hàng hải – VIMC (MVN)…

Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp tư nhân quy mô lớn như SCG, Masan Consumer (MCH), Masan Meat Life (MML)…cũng đăng ký giao dịch trên UPCom thay vì chọn niêm yết trên HNX, HoSE giúp thị trường này thêm phần sôi động.

Trong khi UPCom đang có bước tiến lớn thì HNX đang gặp khó trong việc thu hút các doanh nghiệp lớn niêm yết. Các doanh nghiệp lớn giờ đây thường chọn HoSE để niêm yết, hoặc lựa chọn UPCom làm bước thử trước khi chuyển lên HoSE. Khoảng 5 năm gần đây, thường chỉ có các doanh nghiệp quy mô nhỏ niêm yết trên HNX, trong khi các doanh nghiệp lớn của sàn HNX đang ngày càng dịch chuyển sang HoSE.