TS Vũ Ngọc Hoàng: Bổ nhiệm người nhà, nếu đúng cũng chướng

Câu chuyện cả họ làm quan đã không còn là cá biệt trong bộ máy chính quyền, cơ quan Nhà nước hiện nay. Nhiều trường hợp đã được dư luận xới xáo với những dấu hỏi về sự minh bạch trong quá trình bổ nhiệm chức vụ.

Liệu rằng, "một người làm quan, cả họ được nhờ" có đang trở thành vấn nạn?

Chúng tôi có cuộc trao đổi với TS Vũ Ngọc Hoàng, nguyên Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương về vấn đề này.

Thưa ông, thời gian gần đây, khi phát hiện các trường hợp một số quan chức bổ nhiệm họ hàng, vợ, con... vào các chức vụ quan trọng và sau khi kiểm tra thường kết luận là đúng quy trình. Không sai phạm nào được phát hiện. Vậy, ông nghĩ sao về quy trình bổ nhiệm cán bộ như vậy? Liệu có lỗ hổng nào ở đây?

TS Vũ Ngọc Hoàng: Tôi nghĩ, quy trình không có mục đích tự thân, cuối cùng là ra sản phẩm như thế nào. Không thể nào nói rằng, quy trình đúng mà sản phẩm sai. Khi sản phẩm đã không chuẩn thì quy trình ấy có vấn đề.

Tất nhiên, còn có việc liên quan người sử dụng quy trình đó, nhưng không thể nói, một quy trình như thế đã hoàn toàn tốt. Quy trình do con người định ra, có thể bổ sung, điều chỉnh. Tôi nghĩ, chưa ổn lắm đâu các quy trình bổ nhiệm hiện nay, phải hoàn thiện hơn, thậm chí không ít vấn đề cần phải cải cách.

Cá nhân ông có tin vào sự công tâm, khách quan trong công tác quy hoạch, phê duyệt, bổ nhiệm cán bộ không nếu ở đó, có mối quan hệ con cháu, họ hàng với người có thẩm quyền bổ nhiệm? Ông có tin vào sự minh bạch, công tâm ở đây?

TS Vũ Ngọc Hoàng: Về cơ bản, tôi không tin được. Cá biệt cũng có thể có trường hợp người ta vô tư nhưng đó chỉ là cá biệt thôi. Nói chung là khó tin.

Ngay cả trong trường hợp, anh bổ nhiệm con của anh mà con anh đúng, anh chủ trì câu chuyện đó, anh ký quyết định đó thì nó cũng chướng lắm!

Chúng ta từng nghe các giải thích, nếu người nhà có tài thì việc bổ nhiệm vẫn là xứng đáng. Nhưng theo ông, điều gì sẽ xảy ra khi người cùng một nhà đều cùng làm quan ở một xã, một huyện, hay một bộ máy cơ quan Nhà nước?

TS Vũ Ngọc Hoàng: Tôi nghĩ cách giải thích đó là có phần nguỵ biện thôi. Tại sao mà trong cùng một nhà, một họ lại có nhiều người tài như vậy, còn trăm họ khác lại không có? Tôi không tin vào lý lẽ đó. Đối với tôi, lý lẽ đó không thuyết phục.

Xin hỏi ông, ông đánh giá như thế nào về tình trạng một người làm quan cả họ được nhờ trong xã hội hiện nay? Có một câu nói hài hước "nhất hậu duệ, nhì tiền tệ, ba quan hệ, bốn trí tuệ". Ông đánh giá ra sao và nếu nói về giải pháp, chúng ta cần triển khai việc nào là cần thiết nhất?

TS Vũ Ngọc Hoàng: Tôi nhớ, cụ Phạm Văn Đồng cuối đời nói với con mình rằng: ba không có gì, tài sản, tiền bạc để cho con, cũng không để lại cho con chức tước gì. Ba chỉ có cả một cuộc đời phục vụ nhân dân vậy thôi. Ba mong muốn con cố gắng làm theo.

Tôi nghĩ, nói "một người làm quan, cả họ được nhờ", nên hiểu theo nghĩa tích cực là vậy, nên hiểu theo nghĩa lành mạnh. Một ông quan thanh liêm để lại tiếng thơm cho cả họ, con cháu tự hào, lấy đó là tấm gương, trưởng thành theo.

Còn "một người làm quan, cả họ được nhờ" để rồi lên chức trước, lấy bổng lộc thì cái đó là nghĩa xấu, là cái hỏng, phải tránh tối đa, phải loại bỏ.

Để nói về giải pháp thì sao thưa ông?

TS Vũ Ngọc Hoàng: Đầu tiên phải xuất phát từ cái tâm với nước non, một cái tâm trong sáng, vô tư, hết lòng với nước non, muốn thúc đẩy sự phát triển của dân tộc mình, của đất nước mình. Phải xuất phát từ cái tâm, trách nhiệm ấy.

Giải pháp thì nhiều. Thời Hậu Lệ, Lê Thánh Tông rồi sang nhà Nguyễn, vua Minh Mạng cũng đã sử dụng một luật là Luật Hồi tỵ. Luật này quy định những điều cấm kỵ, như cấm bổ nhiệm con cháu, người ruột thịt trong địa bàn mà ông quan đó đứng đầu.

Tôi nghĩ là, công tác cán bộ cần phải đổi mới mạnh mẽ, theo hướng cán bộ lãnh đạo phải qua tranh cử. Qua tranh cử đó mà so sánh, lựa chọn phương án tốt hơn. Qua tranh cử, mọi người đánh giá năng lực của người ấy. Phải qua tranh cử, không nên độc diễn.

Trong Đại hội XII, tôi thấy Tổng Bí thư đã nhấn mạnh vài lần việc phải đổi mới mạnh mẽ công tác cán bộ.

Còn đối với cán bộ chuyên môn, nên thi tuyển, tất cả quá trình này phải minh bạch ra.

Tất nhiên, việc đổi mới ấy phải trong môi trường lành mạnh, phải được chuẩn bị, kể cả về nhận thức, tâm lý, về ý thức trách nhiệm, về khung pháp lý.

Nếu môi trường không lành mạnh, mở ra tranh cử, một bên có đồng tiền tham gia, một bên thì không có, mà nhiều người tài, có khi họ không có tiền. Cuối cùng, thua ông có tiền đi vận động.

Cuối cùng phát huy dân chủ, phát huy trách nhiệm của các tổ chức chính trị xã hội. Họ phải có trách nhiệm giới thiệu nhiều người ra tranh cử, không phải chỉ có 1 người, hay ít người theo kiểu "độc diễn".

Tôi nghĩ nếu cơ chế thay đổi như vậy thì sẽ tốt hơn.

Xin cảm ơn ông!