Không có sự "lobby" chính sách xăng dầu!

Ngày 7/5/2014 Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải chỉ đạo rà soát, hoàn thiện Nghị định mới về kinh doanh xăng dầu. Dưới đây là những đóng góp ý kiến của một chuyên gia trong Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam cho việc xây dựng nghị định mới.

Về Quỹ bình ổn giá xăng dầu, để tạo ra một nguồn lực đủ mạnh trong việc điều tiết giá bán lẻ xăng dầu khi có những biến động trên thị trường xăng dầu thế giới và khu vực, Quỹ bình ổn phải được trích lập một cách thường xuyên là rất cần thiết trong bối cảnh tình hình chính trị thế giới có nhiều biến động trong những năm tới.

Tuy vậy, trong công thức tính giá cơ sở phải thay đổi để tránh tình trạng như hiện nay người sử dụng phải nộp thuế VAT cho chính số tiền mình phải ứng trước để thực hiện mục tiêu bình ổn giá. Tuy số tiền không lớn nhưng sẽ tạo ra sự minh bạch và công bằng đối với người sử dụng.

Biên độ điều chính giá, khác với dự thảo do Bộ Công Thương chuẩn bị (≤7%, từ 7% đến ≤ 12% và trên 12%) biên độ điều chỉnh giá xăng dầu theo chỉ đạo của Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải sẽ được chia thành ba mức: ≤ 2%, từ 2% đến ≤7% và trên 7%. Quyết định chia nhỏ biên độ khung là rất hợp lý, vì việc tăng giảm giá bán lẻ xăng dầu trong biên độ khung nhỏ sẽ góp phần đảm bảo an sinh xã hội, không tạo ra những cú sốc trong mỗi lần tăng giảm giá.

Điều quan trọng ở đây là các Thông tư liên bộ hướng dẫn thi hành Nghị định mới này phải có những quy định rõ ràng (tránh những mệnh đề định tính) về việc sử dụng Quỹ bình ổn giá trong biên độ khung một cách hợp lý và minh bạch, tránh tình trạng Quỹ bình ổn giá được sử dụng một cách “linh hoạt” như thời gian qua.

Có một số nhà kinh tế cho rằng, nên dùng “giá trần” làm chuẩn thay cho việc sử dụng “giá cơ sở” nhưng cả hai phương pháp xác định giá bán lẻ nói trên đều thống nhất ở chỗ phải có “biên độ khung” làm cơ sở cho việc xác định giá lẻ này phù hợp với phương thức quản lý: cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước.

Việc chuyển chức năng điều hành giá xăng dầu cho Bộ CôngThương như trước đây sẽ gắn kết toàn bộ chu trình quản lý từ khâu nhập khẩu đến khâu tiêu dùng xăng dầu, công tác điều hành giá trong nước sẽ sát hơn với thị trường thế giới và khu vực.

Nhà kinh tế Lê Đăng Doanh lo lắng rằng, nếu thực hiện như chỉ đạo của Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải thì sẽ “vừa đá bóng vừa thổi còi” trong lĩnh vực này. Để giải tỏa lo lắng của ông Lê Đăng Doanh, xin cung cấp thêm một số thông tin có liên quan:Trong số 21 doanh nghiệp đầu mối hiện đang hoạt động trên địa bàn cả nước, chỉ có 2 doanh nghiệp chịu sự quản lý trực tiếp của Bộ Công Thương.

Đặc biệt, trong toàn bộ các dự thảo Nghị định mới về kinh doanh xăng dầu do Bộ Công Thương kết hợp cùng các cơ quan chức năng khác soạn thảo, Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam khẳng định: không có bất kỳ một điều khoản nào “bảo kê” cho các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu (chúng tôi xin sẵn sàng cung cấp các bản dự thảo đó để ông Doanh nghiên cứu). Hay nói cách khác hoàn toàn không có bất kỳ một biểu hiện nào của cái gọi là “lobby” chính sách cả.

Một kiến nghị nữa của ông Lê Đăng Doanh là phải nhanh chóng cổ phần hóa Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam. Trên thực tế, Tập đoàn này đã được cổ phần hóa từ năm 2011 và vì thế theo quy định hiện hành toàn bộ hoạt động kinh doanh của Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam đều được minh bạch hóa trước các cổ đông.

Đối với ý kiến bổ sung điều kiện thương nhân đầu mối xuất nhập khẩu xăng dầu. Theo chúng tôi, số liệu thống kê cho thấy, Việt Nam là quốc gia có số lượng đầu mối xuất nhập khẩu xăng dầu nhiều nhất châu lục. Thị trường tiêu thụ xăng dầu của Việt Nam trong những năm tới sẽ không có các biến động lớn, vì thế với 21 doanh nghiệp đã được Bộ Công Thương cấp giấy phép hoạt động trong lĩnh vực xuất nhập khẩu xăng dầu là quá đủ cho một thị trường không thật lớn (15 triệu tấn xăng dầu, bao gồm cả lượng xăng dầu tạm nhập tái xuất cho Lào và Campuchia … ) của Việt Nam.

Thực tế cho thấy, có một số doanh nghiệp đầu mối sau khi có giấy phép vẫn chưa triển khai hoạt động xuất nhập khẩu xăng dầu, vì vậy việc cấp thêm giấy phép phải phù hợp với quy hoạch thương nhân đầu mối kinh doanh xuất nhập khẩu xăng dầu là điều rất cần thiết.

Về quy định về thuê kho, phương tiện vận tải của thương nhân đầu mối và tổng đại lý, thực tế cho thấy, một số quy định về kho bãi và phương tiện vận tải xăng dầu trong các văn bản pháp quy trước đây chưa thật sát với tình hình thực tế nên nhiều hợp đồng thuê kho bãi và phương tiện vận tải xăng dầu chỉ thuần túy mang tính đối phó và việc thanh kiểm tra cơ sở vật chất của các doanh nghiệp này cũng chỉ dùng lại ở chỗ xem xét những “chứng từ pháp lý” chỉ mang tính hình thức để cấp giấy phép hoạt động.

Theo thống kê chưa đầy đủ của Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam (duy nhất một doanh nghiệp đầu mối chưa gửi số liệu thống kê cho Hiệp hội), hiện nay chỉ có 133 tổng đại lý xăng dầu hoạt động trên địa bàn cả nước khác xa với số liệu 400 tổng đại lý trước đây đã được công bố, vì thế việc qui định rất chặt về kho bãi, và phương tiện vận tải xăng dầu để nhằm giảm bớt số lượng của các doanh nghiệp trung gian trong hệ thống phân phối xăng dầu là không cần thiết.

Điều chỉnh cấp giấy phép xác nhận đủ điều kiện làm đại lý bán lẻ xăng dầu:Việc giao cho các Sở Công Thương cấp giấy phép cho các doanh nghiệp đủ điều kiện làm đại lý xăng dầu là hợp lý. Hiệp hội xăng dầu Việt Nam cũng đã từng thể hiện quan điểm này trong quá trình góp ý cho Dự thảo Nghị định mới về kinh doanh xăng dầu.

Trên đây là một số quan điểm về việc hoàn thiện Nghị định mới kinh doanh xăng dầu. Hy vọng rằng, những chỉ đạo của Phó Thủ Tướng sẽ được Bộ Công Thương và các cơ quan chức năng cụ thể hóa bằng các điều khoản trong Nghị định mới và Thông tư liên bộ theo đúng cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước.

Theo TS. Nguyễn Thùy Dương