Tổng mức đầu tư nhiều dự án tăng “không bình thường”

Theo Quyết định số 171/2006/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, tổng mức đầu tư (TMĐT) ban đầu của các công trình, dự án thuộc danh mục đầu tư từ nguồn vốn TPCP giai đoạn 2003 - 2010 là 150.668 tỷ đồng. Tuy nhiên đến nay, theo Báo cáo số 196/BC-CP ngày 17/5/2013 của Chính phủ, TMĐT đã điều chỉnh lên 684.794,5 tỷ đồng.

Ngày 7/6/2013, Quốc hội đã nghe Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội (UBTCNS) Phùng Quốc Hiển trình bày Báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) về kết quả giám sát việc thi hành Luật thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong sử dụng nguồn vốn trái phiếu Chính phủ (TPCP) cho đầu tư xây dựng cơ bản, giai đoạn 2006-2012.

Qua giám sát cho thấy, việc Quốc hội, UBTVQH, Chính phủ quyết định chủ trương phát hành TPCP cho đầu tư các công trình, dự án quan trọng giai đoạn 2006 - 2012 là đúng đắn, góp phần quan trọng nâng cấp hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội, tác động tích cực tới sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước nói chung và của từng địa phương nói riêng.

Tuy nhiên, qua giám sát của Quốc hội, việc triển khai thực hiện vốn TPCP giai đoạn 2006 - 2012 còn bộc lộ một số tồn tại, hạn chế. Cụ thể như: điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư (TMĐT) quá lớn ở hầu hết các dự án dẫn đến mất cân đối về nguồn vốn, nhiều dự án điều chỉnh TMĐT do tăng giá, điều chỉnh yếu tố kỹ thuật, tăng quy mô chưa hợp lý, không đúng với quy định của pháp luật.

Bên cạnh đó, cũng Báo cáo trên cho biết, việc phân bổ vốn TPCP trong giai đoạn 2006 - 2012 còn dàn trải; bổ sung nhiều mục tiêu, số lượng dự án và TMĐT tăng nhanh, dẫn đến thiếu vốn; nhiều dự án đang triển khai phải cắt, giảm, giãn, hoãn tiến độ, chuyển đổi hình thức đầu tư, gây lãng phí nguồn lực.

Ngoài ra, cơ chế phân bổ vốn TPCP chưa hợp lý, không có tiêu chí phân bổ cụ thể mà phân bổ theo dự án, dẫn tới chưa thực sự công bằng giữa các vùng, miền, giữa các địa phương, dễ tạo ra cơ chế “xin - cho”; nhiều dự án chưa bảo đảm tính cấp bách, cần thiết phải đầu tư bằng nguồn vốn TPCP theo mục tiêu ban đầu mà Quốc hội, UBTVQH đã quyết định...

Cụ thể, theo Quyết định số 171/2006/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, TMĐT ban đầu của các công trình, dự án thuộc danh mục đầu tư từ nguồn vốn TPCP giai đoạn 2003 - 2010 là 150.668 tỷ đồng, với nhu cầu sử dụng vốn TPCP là 110.000 tỷ đồng.

Tại Báo cáo số 152/BC-CP ngày 19/10/2010 của Chính phủ, TMĐT sau khi được các bộ, ngành, địa phương điều chỉnh đã lên tới 570.990 tỷ đồng, trong đó nhu cầu sử dụng vốn TPCP là 530.302 tỷ đồng, nhu cầu còn lại sau năm 2010 là 315.000 tỷ đồng.

Tuy nhiên đến nay, theo Báo cáo số 196/BC-CP ngày 17/5/2013 của Chính phủ, TMĐT đã điều chỉnh lên 684.794,5 tỷ đồng.

Hầu hết các dự án đều có phát sinh, phải điều chỉnh TMĐT so với phê duyệt ban đầu. Ví dụ như các dự án giao thông, TMĐT ban đầu là 204.774,3 tỷ đồng, TMĐT điều chỉnh là 351.752,8 tỷ đồng. Các dự án thuỷ lợi, TMĐT ban đầu là 85.056,4 tỷ đồng, TMĐT điều chỉnh là 180.319,9 tỷ đồng. Các dự án bệnh viện tuyến huyện, tuyến tỉnh, TMĐT ban đầu là 62.280 tỷ đồng, TMĐT điều chỉnh là 85.563,7 tỷ đồng...

Không những thế, có dự án điều chỉnh TMĐT gấp nhiều lần, có những dự án không chỉ điều chỉnh về giá nhân công, vật liệu, giá đền bù, giải phóng mặt bằng, thiết kế kỹ thuật... mà còn điều chỉnh cả về quy mô của dự án. Kết quả là TMĐT các dự án sử dụng nguồn vốn TPCP đã tăng lên nhiều so với dự toán ban đầu.

Trong khi đó, Nghị quyết số 881/2010/UBTVQH12 của UBTVQH đã nêu rõ: chỉ cho phép điều chỉnh TMĐT do nguyên nhân khách quan về giá vật tư, nhân công và các yếu tố khách quan khác làm tăng tổng mức đầu tư.

“Như vậy, UBTVQH chỉ cho phép điều chỉnh TMĐT do yếu tố giá và các yếu tố về kỹ thuật ở các dự án đầu tư”, ông Hiển nhấn mạnh.

Chính vì vậy, UBTVQH cho rằng, việc điều chỉnh TMĐT 144.976,4 tỷ đồng so với TMĐT tại Nghị quyết số 881/2010/UBTVQH12 có nhiều yếu tố cần được xem xét, đánh giá rút kinh nghiệm. Bởi theo cơ quan này, TMĐT tăng thêm so với TMĐT tại Nghị quyết số 881/2010/NQ-UBTVQH12 do yếu tố trượt giá là 74.056,5 tỷ đồng, tăng khoảng 14%, mặc dù thấp hơn so với chỉ số giá tiêu dùng CPI trong 3 năm (CPI giai đoạn 2010 - 2012 khoảng 37,14%). Vì vậy, việc điều chỉnh do yếu tố giá ở nhiều công trình là hợp lý. Tuy nhiên, nếu so với quy định hiện hành về quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình thì những công trình thực hiện trên 2 năm đều được tính chi phí dự phòng cho yếu tố trượt giá trong suốt thời gian thực hiện dự án.

Mặt khác, nếu đối chiếu với từng dự án cụ thể, có nhiều công trình, dự án điều chỉnh TMĐT do tăng giá vượt xa so với tốc độ tăng giá CPI trong 3 năm 2010 - 2012, có dự án điều chỉnh tăng giá lên nhiều lần là không hợp lý và thực chất là tăng quy mô của dự án.

Riêng với TMĐT tăng thêm do xử lý kỹ thuật là 28.845,3 tỷ đồng, trong đó có những yếu tố hợp lý, song nhiều dự án điều chỉnh tăng quá cao, có dự án điều chỉnh do xử lý kỹ thuật gần bằng với TMĐT ban đầu là không hợp lý. Điển hình cho loại này là các dự án như: Dự án QL2 Đoạn Đoan Hùng - Hà Giang: TMĐT tại Nghị quyết 881 là 750 tỷ đồng, TMĐT điều chỉnh là 1.194 tỷ đồng, trong đó điều chỉnh do xử lý kỹ thuật thông thường là 444 tỷ đồng; Dự án QL279 Đoạn Tuần Giáo - Điện Biên: TMĐT tại Nghị quyết 881 là 577 tỷ đồng, TMĐT điều chỉnh là 1.119 tỷ đồng, trong đó điều chỉnh do xử lý kỹ thuật thông thường là 214 tỷ đồng...

Ngoài ra, UBTVQH cũng cho rằng, TMĐT tăng thêm do tăng quy mô dự án 42.074,6 tỷ đồng là không phù hợp với Nghị quyết số 881/NQ-UBTVQH12 của UBTVQH.

Theo Dương Công Chiến