Vì sao chính thức thu hồi siêu dự án thép tỷ USD sau 10 năm “đắp chiếu”?

5 lần đề nghị cấp Giấy chứng nhận đầu tư

Dự án nhà máy thép Guang Lian Dung Quất được Bộ Kế hoạch và Đầu tư cấp Giấy chứng nhận đầu tư từ tháng 9/2006, xác định đây là dự án quan trọng và phù hợp với Quy hoạch phát triển ngành thép Việt Nam nên dự án đã hưởng các ưu đãi đặc biệt về thuế thu nhập doanh nghiệp ở mức cao nhất theo quy định. Thậm chí, ngân sách nhà nước hỗ trợ thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ xây dựng các hạng mục hạ tầng thiết yếu xung quanh khu vực nhà máy.

Tuy nhiên, tính đến thời điểm tháng 2/2016 vừa qua, nhà đầu tư đã có 5 lần phát sinh văn bản đề nghị cấp Giấy chứng nhận đầu tư điều chỉnh và đã được Ban Quản lý chấp thuận cấp Giấy chứng nhận đầu tư điều chỉnh 4 lần.

Theo đó, nhà đầu tư liên tục thay đổi quy mô, công suất, vốn đầu tư, tiến độ thực hiện dự án nhưng vẫn chưa thực hiện triển khai xây dựng hoàn thành các hạng mục giai đoạn 1 của nhà máy theo đúng Giấy chứng nhận đầu tư đã được cấp.

Cụ thể, trong lần điều chỉnh ngày 14/12/2006, dự án đã có diện tích đất sử dụng là 242 ha, sau đó nhà đầu tư đã đề nghị được cấp Giấy chứng nhận đầu tư điều chỉnh lần 2 vào ngày 12/10/2007, điều chỉnh người đại diện, thống nhất công suất 2 triệu tấn/năm cho giai đoạn 1 dự án, xin thuê đất 229 ha cho khu nhà máy.

Không lâu sau đó, do việc thực hiện hợp tác về công nghệ và tài chính với Tập đoàn Jigang (Trung Quốc) bị kéo dài, công ty Tycoons Steel International Co.,Ltd thực hiện hợp tác với E-United (Đài Loan) và quyết định thành lập, ban hành Điều lệ Công ty TNHH Guang Lian Steel – Việt Nam thay thế công ty Tycoons Worldwide Steel, đề nghị điều chỉnh giấy chứng nhận đầu tư lần 3 xác định nhu cầu sử dụng đất cho giai đoạn 1 lên đến 271 ha, giai đoạn 2 là 207 ha.

Hồ sơ xin điều chỉnh sau khi được thông qua, tên doanh nghiệp thực hiện chính thức là Công ty TNHH Guang Lian Steel, tăng diện tích sử dụng đất lên 504 ha, vốn đầu tư 3 tỷ USD trong đó giai đoạn 1 là 1,8 tỷ USD, dự kiến hoàn thành vào tháng 10/2010, giai đoạn 2 hoàn thành vào 2012.

Lần thứ 4, Tycoons Steel International Co., Ltd tiếp tục đề nghị thay đổi người đại diện theo pháp luật của Công ty TNHH Guang Lian Steel (Việt Nam).

“Như vậy, việc điều chỉnh lần 3 và lần 4 là điều chỉnh toàn diện từ thay đổi tên doanh nghiệp, người đại diện theo quy định của pháp luật, diện tích sử dụng đất, công suất nhà máy, vốn điều lệ, vốn đầu tư, tiến độ thực hiện dự án”, kết luận thanh tra của UBND tỉnh Quảng Ngãi cho biết.

Chưa dừng lại, ngày 20/5/2010 nhà đầu tư có văn bản gửi Bộ Kế hoạch Đầu tư xin điều chỉnh Giấy chứng nhận đầu tư lần thứ 5 và kèm theo Ý định thư cho vay vốn lập ngày 30/11/2009 của Ngân hàng Công thương Trung Quốc, có hiệu lực đến hết ngày 30/5/2010 với nội dung nâng công suất từ 5 triệu tấn/năm lên 7 triệu tấn/năm, thay đổi cơ cấu, chủng loại sản phẩm, tăng tổng vốn đầu tư từ 3 tỷ USD lên 4,5 tỷ USD, tăng vốn góp thực hiện dự án từ 600 triệu USD lên 900 triệu USD và tăng diện tích từ 478 ha lên 502 ha, điều chỉnh tiến độ thực hiện dự kiến đưa vào hoạt động từ tháng 3/2016.

Tuy nhiên, sau đó, Tập đoàn Thép JFE Nhật Bản đã chính thức thông báo dừng nghiên cứu khả thi, không tham gia đầu tư vào dự án với nguyên nhân: “Việt Nam không chấp thuận một số đề nghị của JFE về ưu đãi và hỗ trợ đầu tư ngoài quy định, đồng thời qua nghiên cứu JFE nhận thấy dự án không có tính khả thi về hiệu quả”.

“Dùng dằng” không tự nguyện chấm dứt hoạt động

Ngày 30/10/2014, UBND Quảng Ngãi đã có văn bản về ý kiến đối với kế hoạch tiến độ triển khai dự án Nhà máy Guang Lian Dung Quất, chỉ đạo nếu nhà đầu tư không đáp ứng theo các mốc thời gian công việc cụ thể, UBND Quảng Ngãi sẽ báo cáo, xin ý kiến cơ quan có thẩm quyền để quyết định thu hồi Giấy chứng nhận đầu tư.

Đến ngày 18/6/2015, phản hồi văn bản do UBND tỉnh và Ban Quản lý, Công ty Tycoons Steel International Co.,Ltd cho biết, căn cứ vào giá cả thị trường sắt thép ở thời điểm hiện tại cũng như trong tương lai 5-10 năm tới cho thấy hiệu quả của dự án Nhà máy thép Guang Lian Dung Quất được đánh giá không khả thi, công tác vay vốn ngân hàng cũng đối diện với nhiều nhân tố không xác định. Vì vậy, chủ đầu tư đề xuất không tiếp tục đẩy mạnh dự án Nhà máy thép Guang Lian tại Khu kinh tế Dung Quất trong thời điểm hiện tại và đảm bảo chấp hành đúng các quy định hiện hành của pháp luật Việt Nam để xử lý các công việc tiếp theo.

Nhận được công văn, Ban Quản lý đã gửi nhà đầu tư thông báo tạm dừng triển khai và các bước triển khai tiếp theo đối với các dự án Nhà máy Guang Lian Dung Quất để xin ý kiến của Thủ tướng Chính phủ và các Bộ ngành về thủ tục thu hồi giấy chứng nhận đầu tư.

Ban Quản lý cũng đã đề nghị chủ đầu tư có văn bản tự nguyện chấm dứt hoạt động dự án và tiến hành thanh lý tài sản theo quy định, cử đại diện có thẩm quyền đến Ban quản lý khu kinh tế Dung Quất để xử lý các vấn đề liên quan.

Tuy nhiên, đến ngày 10/3/2016, nhà đầu tư không chọn phương án tự nguyện chấm dứt hoạt động dự án mà có văn bản đệ trình quyết tâm và kế hoạch tái khởi động lại dự án với công suất nhà máy 5 triệu tấn/năm chia làm 2 giai đoạn với tổng vốn 2,2 tỷ USD.

Trước thực trạng tiến độ dự án không khá khẩm hơn, việc thực hiện góp vốn chậm trễ, đầu tháng 9 vừa qua, UBND tỉnh Quảng Ngãi đã chính thức có quyết định thu hồi diện tích của dự án nhà máy thép Guang Lian Dung Quất với lý do chủ đầu tư vi phạm pháp luật về đất đai, giao diện tích đất này cho Ban Quản lý khu kinh tế Dung Quất để Ban Quản lý giao đất cho Trung tâm phát triển quỹ đất Dung Quất quản lý.