Việt Nam được gì và mất gì khi TPP không có Mỹ?

Mới đây (23/01), Hiệp định Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) hay còn gọi là TPP-11 đã đạt được kết quả bất ngờ tại Nhật. 11 nước thành viên hoàn tất đàm phán để tiến tới ký kết hiệp định chính thức vào ngày 08/03 tại Chile.

Công ty chứng khoán Rồng Việt đánh giá sự kiện này mang nhiều ý nghĩa chính trị và biểu tượng cho một thế giới kết nối, trong bối cảnh Mỹ thi hành các chính sách bảo hộ thương mại.

Ông Toshimitsu Motegi (bìa phải), Bộ trưởng phụ trách đàm phán CPTPP của Nhật Bản, chủ trì cuộc họp tại Tokyo. Ảnh: Japan Times

Với phiên bản TPP không có Mỹ, Việt Nam mất đi nhiều lợi ích kỳ vọng trước đó, do Việt Nam và Mỹ chưa có hiệp định thương mại tự do (FTA). Trong khi đó, Việt Nam đã ký kết hiệp định thương mại đa phương và song phương với hầu hết các quốc gia thành viên của CPTPP.

Đối với 11 nước thành viên nói chung, việc Mỹ rút lui khiến quy mô của hiệp định giảm mạnh từ 40% GDP xuống 13-15% GDP toàn cầu. Tuy nhiên, CPTPP nhấn mạnh nội dung về sự "gia nhập" hoặc "rúi khỏi" hiệp định. Điều này mở đường cho các quốc gia lớn như Mỹ, Hàn Quốc, Trung Quốc hay Thái Lan, Indonesia,….tham gia. 

Về vấn đề lao động và công đoàn, Việt Nam có khoảng thời gian 5 năm miễn trừ trừng phạt thương mại và thêm 2 năm rà soát pháp lý. Công ty chứng khoán Rồng Việt cho rằng điều này hàm ý hoạt động gia công của Việt Nam vẫn có cơ hội phát triển. 

Theo báo cáo đánh giá của Chứng khoán Rồng Việt, khi CPTPP được ký kết, một số ngành của Việt Nam sẽ được hưởng lợi, nhưng một số ngành khác lại chịu áp lực cạnh tranh lớn hơn. 

Một số ngành được hưởng lợi đáng chú ý là: Dệt May, Thủy sản, Logistics và Bất động sản. 

Về ngành dệt may, quy mô xuất khẩu của Việt Nam sang các quốc gia CPTPP chỉ chiếm 13% tổng giá trị sản phẩm dệt may được xuất khẩu. thấp hơn rất nhiều so với mức gần 38% của riêng thị trường Mỹ. Trong số 11 nước tham gia CPTPP, thị trường Nhật nhập khẩu nhiều sản phẩm dệt may của Việt Nam nhất, khoảng 4,1 tỷ USD tương đương 8,8%.

Ngành thủy sản khả quan hơn khi các nước CPTPP hàng năm nhập khẩu khoảng gần 2 tỷ USD hàng hóa, tương đương 23% tổng kim ngạch. Trong đó, riêng thị trường Nhật chiếm trên 15%. Với thị trường này, các doanh nghiệp xuất khẩu tôm, bạch tuộc, cá ngừ sẽ được hưởng lợi nhiều nhất. 

Với logistics, hàng hóa thông qua các cảng biển của Việt Nam có thể duy trì tốc độ tăng trưởng từ 8% - 9% và nhu cầu có thể vượt cung vào năm 2018 tại các cảng ở khu vực phía bắc. Với việc Mỹ rút khỏi hiệp định và Nghị định 116 đang siết chặt ô tô xuất khẩu, các doanh nghiệp lắp ráp và/hoặc có hệ thống phân phối, bảo trì trên thị trường Việt Nam sẽ là đối tượng hưởng lợi chính. 

Bất động sản được dự đoán sẽ nhận cú hích lớn từ làn sóng đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài, với nhu cầu lớn như khu công nghiệp, căn hộ cao cấp, biệt thự, nhà phố hiện đại, resort, sân golf, cũng như văn phòng cho thuê.    

Riêng các khu công nghiệp, tác động của CPTPP sẽ không quá lớn dù Nhật Bản và Singapore là 2 trong 5 quốc gia đầu tư FDI lớn vào Việt Nam. Trước đây, sự kỳ vọng vào thị trường tiêu thụ khổng lồ từ Mỹ thúc đẩy các doanh nghiệp lên kế hoạch đầu tư và mở rộng sản xuất, nhưng hiện nay các dự án này đang tạm hoãn.

Ở chiều ngược lại, các doanh nghiệp hoạt động trong ngành nông nghiệp, thức ăn chăn nuôi, dược phẩm và tài chính có thể chịu áp lực cạnh tranh mạnh hơn.

Ngành nông nghiệp, sữa, mía đường và thức ăn chăn nuôi sẽ chịu áp lực cạnh tranh lớn hơn khi nguồn cung từ Úc và New Zealand tham gia thị trường Việt Nam. Các sản phẩm thịt nhập ngoại có chất lượng tốt hơn cũng khiến các doanh nghiệp sản xuất trong nước gặp khó khăn. 

Thị trường dược phẩm cạnh tranh hơn khi thuế nhập khẩu giảm và thời gian bảo hộ đối với thuốc bản quyền dài. Tính tới cuối năm 2017, Việt Nam nhập khẩu 2,8 tỷ USD sản phẩm dược và khả năng con số sẽ tiếp tục gia tăng khi CPTPP được ký kết. Trong 11 nước thành viên, Nhật Bản, Canada, Mexico thuộc Top 20 quốc gia sản xuất dược phẩm lớn nhất thế giới. Ngoài ra, Việt Nam còn có nguồn cung từ Hàn Quốc, Trung Quốc và Ấn Độ khi đã ký FTA song phương và đa phương.    

Ðối với lĩnh vực tài chính, các định chế tài chính từ Nhật, Canada và Úc giờ đã có thể bán các sản phẩm dịch vụ tài chính của mình sang Việt Nam, mà không cần phải thiết lập chi nhánh hoạt động. Điều này có thể tạo nên áp lực mới cho các ngân hàng trong nước. Mặc dù nền tảng của một số ngân hàng lớn đã cải thiện và sự hỗ trợ của chính phủ nhưng nhìn chung năng lực cạnh tranh của hệ thống tài chính Việt Nam còn yếu.