VPBank bị tố làm mất 26 tỷ đồng: Kẽ hở lớn

Sai sót lớn trong hồ sơ mở tài khoản

Liên quan đến vụ việc khách hàng tố bị mất 26 tỷ đồng trong tài khoản mở tại Ngân hàng Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank), TS Bùi Quang Tín, giảng viên khoa Quản trị kinh doanh, Đại học Ngân hàng TP.HCM cho rằng, sự việc đã bộc lộ kẽ hở trong quy trình kiểm soát giao dịch của VPBank, đặc biệt là ở hồ sơ gốc đăng ký mở tài khoản.

Cụ thể, hồ sơ mở tài khoản của bà Trần Thị Thanh Xuân, Giám đốc Công ty TNHH MTV Đầu tư và phát triển Quang Huân, tại VPBank bộc lộ rất nhiều sai sót.

"Nó xuất phát từ chính sách khách hàng VIP của các ngân hàng hiện nay. Bà Xuân là khách hàng VIP của VPBank nên khi mở tài khoản, bà này không cần đến ngân hàng, thay vào đó, nhân viên VPBank đem hồ sơ tới để bà Xuân ký tên, đóng dấu. Tuy nhiên, sau đó, nhân viên này nói quên mang theo con dấu nên mang hồ sơ của bà Xuân về ngân hàng đóng dấu. Theo đúng quy trình, sau khi mang hồ sơ về đóng dấu, nhân viên này phải gửi trả lại cho bà Xuân một bản đăng ký mở tài khoản, nhưng cuối cùng lại chỉ thông báo cho bà Xuân số tài khoản mà không trả lại chứng từ.

Vì thế, có thể xảy ra khả năng hồ sơ gốc được nhân viên ngân hàng nói trên "ém" đi và đưa vào kho hồ sơ của ngân hàng một hồ sơ giả. Việc rút tiền phải căn cứ vào chữ ký gốc, mà chữ ký gốc đã bị tráo thì tiền bị rút khỏi tài khoản rất dễ dàng.

Về con dấu, không bao giờ giám đốc công ty giữ con dấu, mà thông thường nó sẽ nằm ở phòng hành chính hoặc phòng kế toán. Trong trường hợp vừa qua, con dấu của công ty Quang Huân nằm ở phòng kế toán, cho nên chỉ cần có sự cấu kết giữa phòng kế toán của Công ty Quang Huân và nhân viên VPBank tráo hồ sơ mở tài khoản của bà Xuân là tiền trong tài khoản có thể biến mất", TS Bùi Quang Tín phân tích.

"Đây chính là kẽ hở lớn nhất trong vụ việc này. Khả năng rủi ro thứ hai là sự chủ quan của vị nữ giám đốc. Theo đó, bà Xuân đã không kiểm tra số dư trong tài khoản một cách thường xuyên. Số tiền trong tài khoản không hề nhỏ, nên thông thường, các đơn vị chậm nhất 1 tháng là phải yêu cầu ngân hàng gửi báo cáo số dư tài khoản cho họ. Ở đây, lỗi của giám đốc Công ty Quang Huân là quá ỷ lại vào bộ phận kế toán, quá tin người và chủ quan không kiểm tra số dư thường xuyên", TS Tín chỉ rõ.

Một kẽ hở khác, theo TS Bùi Quang Tín chính là khâu kiểm soát séc. Trong tài liệu gửi báo chí ngày 27/8, VPBank khẳng định nhân viên của ngân hàng này - bà Đoàn Thị Thúy Hằng không đứng tên mua séc mà chỉ đứng tên nhận hộ séc theo chỉ định của Công ty Quang Huân; việc mua séc của Công ty Quang Huân được chính công ty này thực hiện.

Tuy nhiên, ngay cả khi như vậy thì VPBank cũng đã bộc lộ sai sót trong khâu kiểm soát séc.

Theo Thông tư số 22/2015/TT-NHNN quy định về hoạt động cung ứng và sử dụng séc (có hiệu lực thi hành kể từ ngày 12/01/2016), trong Giấy đề nghị cung ứng séc trắng phải xác định rõ: người đến mua séc là chủ tài khoản thanh toán hay là người được ủy quyền sử dụng tài khoản thanh toán và người được uỷ quyền nhận séc là ai. Đồng thời, giấy đề nghị này cũng phải có chữ ký đầy đủ của chủ tài khoản/người được ủy quyền và người nhận séc. Nếu là người được uỷ quyền thì người đó phải có giấy uỷ quyền của chủ tài khoản, trong đó phải xác định rõ nội dung uỷ quyền, thời hạn uỷ quyền và chữ ký của hai bên.

"Tuy nhiên, trong vụ việc của VPBank, tờ séc là bà Xuân mua, tên của bà Xuân nhưng người ký là ông Phạm Văn Trinh (nhân viên kế toán công ty Quang Huân). Đối chiếu với Thông tư số 22 thì rõ ràng phía ngân hàng đã sai ở điểm này. Nếu là chữ ký của ông Trinh thì phía dưới chữ ký đó phải để tên ông này chứ không phải tên bà Xuân. Và như thế, ông Trinh bắt buộc phải có giấy ủy quyền hợp pháp của bà Xuân và ông này phải có chữ ký mẫu tại ngân hàng VPBank. Chưa kể, trong phần kiểm tra Chứng minh nhân dân (CMND), nếu tờ séc để tên bà Xuân thì phải có CMND của bà Xuân, chứ không thể đưa CMND của ông Trinh ra được.

Từ đây, có thể thấy ngân hàng đã không kiểm soát đầy đủ các yếu tố này và không hiểu vai trò của kiểm soát viên nằm ở đâu?", TS Bùi Quang Tín đặt câu hỏi.

Cũng trong tài liệu gửi cho báo chí ngày 27/8, VPBank có dẫn thêm một chi tiết nữa liên quan đến sự việc.

Đó là ngày 30/7/2015, bà Xuân có thực hiện thay đổi chữ ký chủ tài khoản công ty Quang Huân tại VPBank và sau đó có thực hiện một loạt giao dịch trong tháng 8/2015 như: ngày 6/8/2015, nhận chuyển khoản từ cá nhân bà Xuân; ngày 17/8/2015, chuyển tiền cho tài khoản Trần Thị Thanh Xuân

Các thay đổi, biến động số dư tài khoản của các giao dịch kể trên vẫn tiếp tục được VPBank gửi SMS tới số điện thoại 097XXX9993 bà Xuân đang sử dụng. Tại biên bản làm việc với VPBank ngày 30/10/2015, bà Xuân thừa nhận bắt đầu từ ngày 6/8/2015 nhận được tin nhắn SMS thông báo biến động số dư tài khoản.

Tuy nhiên, TS Bùi Quang Tín cho rằng, đây là câu chuyện khác, VPBank đã làm sai quy trình so với quy định trong Thông tư 22 và không thể nào lấp liếm chuyện này.

Lỗ hổng chung và sự khác biệt

Theo TS Bùi Quang Tín, lỗ hổng nói trên không chỉ phổ biến ở các ngân hàng của Việt Nam mà trên thế giới cũng mắc phải.

"Chính sách phục vụ khách hàng VIP không chỉ có ở Việt Nam mà đã có từ lâu ở các nước trên thế giới. Hầu như ngân hàng nào cũng có bộ phận chăm sóc khách hàng VIP, các khách hàng VIP không cần tới giao dịch trực tiếp tại ngân hàng, thay vào đó, mỗi lần giao dịch, nhân viên chăm sóc khách hàng VIP sẽ tới tận nơi của khách hàng. Đó là điều hoàn toàn bình thường và vấn đề không nằm ở chỗ đó.

Quy trình của các ngân hàng nước ngoài làm rất chặt chẽ, dù quy định của họ cũng tương tự như Thông tư 22 nói trên. Có thể nói, quy định pháp luật của Việt Nam chặt chẽ vì được học hỏi và nghiên cứu từ các quy định của nước ngoài nhưng việc áp dụng của các ngân hàng, cụ thể là của các nhóm nhân viên chăm sóc khách hàng VIP, rất lỏng lẻo.

Ở ngân hàng nước ngoài không có chuyện đó. Chăm sóc khách hàng VIP là do chính sách chăm sóc khách hàng VIP của ngân hàng đặc biệt hơn khách hàng khác, chứ không có chuyện nhân viên ngân hàng được vi phạm quy định pháp luật để chăm sóc khách hàng VIP. Đó là sự khác biệt giữa ngân hàng nước ngoài và ngân hàng trong nước", TS Tín cho biết.

Ông cũng chỉ rõ, khi tiền trong tài khoản của khách hàng bị "bốc hơi", các ngân hàng nước ngoài thường trích một khoản từ quỹ rủi ro bồi thường trước. Quỹ này được sử dụng trong trường hợp: vụ việc đang nằm trong quá trình điều tra của cơ quan điều tra; chưa xác định được lỗi của ngân hàng hay khách hàng mà hồ sơ đang nằm tại ngân hàng, chưa chuyển qua cơ quan điều tra. Để uy tín của ngân hàng không bị ảnh hưởng, thông thường ngân hàng sẽ trích ra số tiền bằng 20-50%, thậm chí 70% số tiền bị thất thoát để tạm ứng cho khách hàng.

Trong vụ việc của VPBank, TS Bùi Quang Tín ghi nhận đại diện của ngân hàng đã tuyên bố sẽ phối hợp với cơ quan điều tra nhưng đó là chuyện hiển nhiên và các bên liên quan đến vụ việc cũng đều đang làm việc với cơ quan điều tra.

"Theo Điều 622 Bộ luật Dân sự 2005, pháp nhân phải có trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhân viên gây ra trong khi thực hiện công việc được giao, và có quyền yêu cầu nhân viên có lỗi trong việc gây thiệt hại phải hoàn trả một khoản tiền theo quy định của pháp luật.

Điều đó có nghĩa là, trong thời gian làm việc tại ngân hàng, nếu nhân viên làm sai các quy định về cấp phát séc và duyệt séc để chi tiền theo yêu cầu trên séc cũng như kiểm tra quá trình đó và làm cho khách hàng bị thiệt hại thì ngân hàng phải có trách nhiệm bồi thường cho khách hàng. Sau đó, nếu việc gây thiệt hại đó cho khách hàng là từ lỗi của nhân viên thì ngân hàng có quyền đòi nhân viên bồi thường các thiệt hại lại cho ngân hàng", TS Tín nhận xét.

Khẳng định ngân hàng Việt phải học hỏi cách xử lý khủng hoảng của ngân hàng nước ngoài, TS Tín cũng cảnh báo nguy cơ niềm tin của người dân đối với các ngân hàng trong nước bị lung lay và tiền của người Việt sẽ chảy vào các ngân hàng nước ngoài.

Bởi thế, ông lưu ý, bên cạnh việc rà soát lại quy trình giao dịch, các ngân hàng phải rà soát lại trình độ nghiệp vụ của nhân viên, đặc biệt việc triển khai chính sách chăm sóc khách hàng VIP của ngân hàng.

"Chính sách chăm sóc khách hàng VIP cũng như việc thành lập bộ phận chăm sóc khách hàng VIP hiện nay đã thành một trào lưu nhưng chất lượng dịch vụ, việc tuân thủ các quy trình của nội bộ ngân hàng chưa theo kịp thị trường. Thành lập bộ phận chăm sóc khách hàng VIP phải chuẩn bị kỹ càng từ vấn đề nhân sự, tới quá trình đào tạo, theo dõi quá trình chăm sóc khách hàng VIP của nhân viên ra sao, chứ không phải để họ muốn làm gì thì làm", TS Tín nhấn mạnh.