Vài tháng gần đây, Quỹ tiền tệ quốc tế không thiếu việc để làm, vì hàng loạt quốc gia – bao gồm Hungary, Ukraine, Pakista và Iceland – đã phải gõ cửa xin tiền cứu trợ. Đến nay quỹ này đã cho vay khoảng 50 tỷ USD và vẫn còn 200 tỷ nữa.
Tuy vậy, trước sự bối rối của người ngoài cuộc, quỹ này đang cố hết sức để tăng gấp đôi dự trữ lên 500 tỷ USD, và đã nhận được hai cam kết khoảng 100 tỷ USD từ Nhật Bản và châu Âu. Đã nhận được nguồn cung, giờ IMF chuyển sang tìm kiếm nơi cho vay.
Ngày 24/3, IMF thông báo tăng hạn ngạch vay của các thể thức cho vay hiện có. Quỹ này cũng đang cân nhắc lại cách mình buộc các nước đáp ứng các điều kiện ban đầu đi kèm với khoản vay chống lại khủng hoảng. Nhưng thông báo đáng chú ý nhất là IMF sẽ cho ra đời một thể thức cho vay mới, “Hạn mức tín dụng linh hoạt” (FCL).
Thể thức này cho phép các nước đang bị ảnh hưởng từ hoàn cảnh thế giới xấu đi, nhưng các chính sách kinh tế vĩ mô nói chung đều thỏa đáng, rút tiền từ quỹ để ngăn ngừa khủng hoảng.
Ý tưởng này sẽ ngăn ngừa, thay vì đối phó với sự đã rồi. IMF hy vọng rằng những đặc điểm như được thông qua từ trước hay ít điều kiện kèm theo, sẽ loại bỏ được tiếng xấu người ta thường liên tưởng tới khi tiếp xúc với IMF.
Dù thể thức cho vay mới này khá quen thuộc, vì nó có nhiều điểm chung với thể thức cho vay thanh khoản ngắn hạn mà nó thay thế. Vào tháng 10, IMF công bố rùm beng thế thức cho vay trước đó, khi tổ chức này bắt đầu cho các nước chịu khủng hoảng vay. Ý tưởng khi đó là nhanh chóng cung cấp tiền từ khi khủng hoảng mới bắt đầu.
Với thể thức cho vay mới, các khoản vay chỉ đến với các nước IMF cho rằng có chính sách kinh tế vĩ mô tốt nhưng bị ảnh hưởng bởi các yếu tố bên ngoài, vì thế mà tránh được điều tiếng. Khi đó mọi người nghĩ rằng các nước sẽ xếp hàng để được chứng nhận đủ tiêu chuẩn cho vay. Nhưng trong năm tháng tồn tại, thế thức cho vay này chưa một lần được sử dụng.
IMF nói vấn đề với thể thức cho vay trước là hạn mức cho vay quá thấp trong khi thời gian đáo hạn lại quá ngắn. Thể thức cho vay mới sẽ sửa chữa lại điều đó bằng cách loai bỏ hạn mức cho vay và kéo dài thời gian đáo hạn.
Nhưng chẳng có mấy biện pháp mới để cải thiện tiếng tăm. IMF đang nới lỏng điều kiện cho vay, nói rằng quỹ này muốn dựa nhiều hơn vào các điều kiện cho trước (như tiêu chuẩn để được vay) thay vì ép các quốc gia phải áp dụng các chính sách không được lòng dân (ví dụ như cắt bớt các dịch vụ công) sau khi được vay. Dẫu vậy, có lẽ rút cục các nước vẫn chưa bớt lo lắng về tiếng xấu đi kèm các khoản vay của IMF.
Quỹ này lập luận rằng họ đã thiết kế thể thức cho vay mới với sự góp ý từ những nước thành viên sẽ vì thế mà ít miễn cưỡng hơn khi đề nghị các khoản vay. IMF cũng đề cập đến thỏa thuận hoán đổi tiền tệ dự phòng của FED với các nền kinh tế mới nổi lớn khác vào tháng 10 năm ngoái, đã có tác dụng tích cực đến thế nào.
Nhưng phe công kích, trong khi thừa nhận các quốc gia này cần vay tiền, vẫn chỉ ra sự thật rằng, quỹ này đặc biệt mất lòng dân chúng. Lý do là phần lớn các quốc gia mới nổi và đang phát triển xem IMF là chỉ là con rối trong tay Mỹ và châu Âu, hai cổ đông lớn nhất. Trừ phi điều này thay đổi, ít ra là nhiều hơn so với những cải cách hời hợt đang được tiến hành, các nước hưởng lợi từ khoản vay mới sẽ tiếp tục miễn cưỡng tìm đến IMF.
Vài nước như Hàn Quốc, một khách hàng tiềm năng, đã tuyên bố họ không hứng thú gì với thể thức cho vay mới. Nếu thêm nhiều nước chia sẽ qua điểm hoài nghi này, thể thức cho vay mới sẽ chẳng tồn tại được lâu hơn hay được sử dụng phổ biến hơn thể thức cũ.
Ngô Minh Tuấn
Theo Economist
