Bong bóng hay không, kinh tế Trung Quốc thật sự đã đi lên

Liệu Trung Quốc có giống Mỹ những năm 1890 hay giống Nhật năm 1980? Nếu sự tương đồng với Mỹ trở thành sự thật, Trung Quốc sẽ thống trị thế giới trong thế kỷ tới. Nếu sự so sánh với Nhật chính xác hơn, đối trọng hiện nay của Trung Quốc so với Mỹ sẽ chỉ là “sớm nở tối tàn”.

Tâm lý của người Mỹ hiện nay giống như phiên bản phóng đại của tâm lý đi xuống đã có ở thời kỳ thập niên 1980, khi đó Mỹ bị lu mờ bởi sự đi lên của nước Nhật. Khảo sát gần đây thực hiện bởi Pew cho thấy phần lớn người Mỹ tin rằng kinh tế Trung Quốc có quy mô lớn hơn kinh tế Mỹ. Điều đó sai hoàn toàn. Ở thời điểm khảo sát được tiến hành, quy mô kinh tế Trung Quốc bằng nửa quy mô kinh tế Mỹ.

Tâm lý sợ hãi này cũng hiện hữu ở Nhật cuối thập niên 1980. Nhà đầu tư Nhật cáu giận với việc mua lại trung tâm Rockefeller ở New York, Nhật khi đó là chủ nợ lớn nhất của Mỹ.

Quyển sách đã bao quát tốt nhất tâm lý đi xuống ở thời kỳ cuối thập niên 1980 chính là quyển “Sự trỗi dậy và đi xuống của những cường quốc (The Rise and Fall of the Great Powers) được viết bởi Paul Kennedy, một giáo sư sử học tại đại học Yale.

Luận điểm của ông chính là nước Mỹ đang tụt lại bởi những gánh nặng liên quan đến cam kết toàn cầu và nay đang ở trong xu thế đi xuống, giống như Anh, Pháp và Tây Ban Nha.

Cuốn sách của Kennedy không nhận được nhiều thiện cảm lắm khi nó được xuất bản năm 1988. Thế nhưng chỉ 1 năm sau đó, khi bức tường Berlin sụp đổ và bong bóng trên thị trường chứng khoán Nhật vỡ. Đến giữa thập niên 1990, học thuyết Kennedy chính bản thân nó được cho là mất đi tính thời sự và được thay thế bởi quan điểm rằng Mỹ là siêu cường quốc mạnh nhất thế giới.

Nay khi những vấn đề tài chính kinh tế của Mỹ ngày một nhiều, cùng lúc đó là sự đi lên của Trung Quốc, người ta đặt câu hỏi về việc liệu có phải Kennedy cuối cùng đã đúng? Có thể sự thống trị của Mỹ thời kỳ Hậu Chiến tranh Thế giới thứ Hai là điểm sáng lóe lên trước thời kỳ đi xuống sắp tới.

Hơn 20 năm sau ngày xuất bản, đọc lại cuốn sách, có thể nói cuốn sách có giá trị dự báo trước trên phương diện này nhưng cũng tồn tại một số điểm sai lầm. Luận điểm đối trọng kinh tế của Mỹ đối với toàn thế giới cuối cùng cũng sẽ đi xuống và điều này sẽ ảnh hưởng lan sang cả lĩnh vực chính trị có vẻ như chính xác.

Thế nhưng chính giáo sư Kennedy cũng ấn tượng bởi sự đi lên của Nhật và cho rằng cho rằng kinh tế Nhật sẽ tăng trưởng nhanh hơn nhóm nhiều nền kinh tế lớn khác trên thế giới, sẽ mạnh mẽ hơn ở thời kỳ đầu thế kỷ 21.

Xét trên một số phương diện, Trung Quốc hiện nay không thể sánh với Nhật trong tương quan với Mỹ ở thời kỳ cuối thập niên 1980. Nhật là nước giàu, phát triển hơn nhiều.

Thế nhưng khi xem xét đến nhiều tiêu chí khác, so với Nhật, Trung Quốc là thách thức lớn hơn đối với Mỹ.

Yếu tố lớn nhất là nhân khẩu học. Dân số Mỹ gấp đôi dân số Nhật nhưng chưa bằng ¼ dân số Trung Quốc. Nếu kinh tế Trung Quốc tiếp tục tăng trưởng với tốc độ hiện nay, việc kinh tế Trung Quốc vượt Mỹ là hoàn toàn có thể, khả năng đó nếu xảy ra sẽ thay đổi hẳn cán cân quyền lực thế giới.

Câu hỏi lớn vẫn tồn tại: kinh tế Trung Quốc có thể duy trì đà tăng trưởng mạnh thêm bao lâu? Khác biệt giữa Trung Quốc hiện nay và Nhật thập niên 1980 đáng để quan tâm hơn là những điểm tương đồng.

Trung Quốc có tiềm năng phát triển nội địa lớn và tăng trưởng kinh tế mạnh hơn rất nhiều.

Trung Quốc chi tiêu nhiều tiền vào phát triển cơ sở hạ tầng, thế nhưng nhiều nơi hạ tầng vẫn còn chưa phát triển. Ngay cả nếu sự đi lên của Trung Quốc có gặp rào cản, bong bóng vỡ hay suy thoái ở thời điểm nào đó, tiềm năng của Trung Quốc vẫn tốt hơn so với nhiều cường quốc lớn khác. Trung Quốc có thể giống Nhật nhưng là Nhật của thập niên 1960 hơn là năm 1988.

Nếu kinh tế Trung Quốc có thêm 20 năm tăng trưởng mạnh, khả năng quy mô kinh tế Trung Quốc vượt Mỹ vào những năm 2020 hoàn toàn có thể xảy ra. Người Mỹ đã thành công khi giật được ngôi vị này vào cuối thế kỷ 19.

Tổng hợp