Làm thế nào để chặn đà tăng tỷ giá?

Giá của một đồng tiền cũng như giá các hàng hóa khác sẽ tăng khi khan hiếm và giảm khi dư thừa. Vì vậy để chặn đà giảm giá một đồng tiền, phải làm cho nó khan hiếm đi trên thị trường trong tương quan với một đồng tiền khác.

Thứ Sáu tuần trước, đúng một tuần sau khi tỷ giá chính thức được điều chỉnh tăng thêm 9,3%, tỷ giá ở thị trường tự do lại tăng thêm một mức tương ứng, làm cho chênh lệch giữa tỷ giá chính thức và tỷ giá bên ngoài trở về như trước lúc điều chỉnh. Đây là một cuộc rượt đuổi làm thiệt hại cho tất cả mọi người dân, cần phải có biện pháp trong ngắn hạn để chấm dứt đà tăng tỷ giá.

Trong ngắn hạn, để tỷ giá không còn tăng từng ngày như tuần qua, cách thức trực tiếp nhất là Ngân hàng Nhà nước (NHNN) hút tiền đồng về hay nói cách khác là bán đô la ra để cung cầu được đáp ứng, lập tức tỷ giá sẽ ổn định ở mức mà NHNN muốn.

Mới nhìn qua, biện pháp này lẽ ra nằm trong tay NHNN vì nhu cầu đô la của thị trường về mặt nguyên tắc được cân bằng bởi cung ứng đô la từ nhiều nguồn như xuất khẩu, kiều hối, đầu tư nước ngoài, vay vốn ODA nhưng thực tế không đơn giản như thế. Đã có nhiều số liệu cho thấy tiền đô la xuất khẩu không được đưa về Việt Nam hay được doanh nghiệp găm giữ trong tài khoản của họ, kiều hối thì trả nguyên đô la cho người nhận; vì thế mới có mục sai số và bỏ sót trong cán cân thanh toán.

Ngược lại nhu cầu của thị trường không dừng ở các khoản chi ngoại tệ bình thường như nhập khẩu, trả nợ... Tâm lý phòng tránh lạm phát, phòng ngừa các đợt điều chỉnh tỷ giá có thể xảy ra làm người dân và doanh nghiệp đổ dồn mua đô la (và vàng - cũng là một dạng nhu cầu cần mua ngoại tệ gián tiếp), làm cung cầu méo mó, không thể nào lượng định được.

Một khi không thể lấy dự trữ ngoại tệ ra bán để ổn định tỷ giá, NHNN chỉ còn một vài biện pháp khác - không tính việc đi vay ngoại tệ ở các định chế quốc tế như quỹ Sáng kiến Chiang Mai của ASEAN hay IMF - để làm cho tiền đồng khan hiếm trên thị trường hòng duy trì giá trị của nó. Đó là tăng lãi suất (mà NHNN đã thực hiện khi tăng lãi suất tái cấp vốn từ 9% lên 11% vào tuần trước).

Ở đây điểm đáng lưu ý là biện pháp nâng tỷ lệ dự trữ bắt buộc (như Trung Quốc vừa áp dụng, tăng thêm 0,5%, hòng hút ra khỏi lưu thông khoản nhân dân tệ tương đương trên 50 tỉ đô la) đã không được NHNN xét đến vì lo ngại tính thanh khoản của hệ thống ngân hàng.

Việc tăng lãi suất gặp nhiều sức ép phản đối từ giới doanh nghiệp và ngân hàng, kể cả một số đại biểu Quốc hội cho nên công cụ này khó lòng được NHNN đẩy mạnh trong khi tác dụng lại có độ trễ khá lớn.

Thế nhưng điều NHNN có thể làm trong bối cảnh này là khẳng định một nguyên lý: muốn chống lạm phát, ổn định tỷ giá thì phải nâng lãi suất; ngược lại muốn thúc đẩy tăng trưởng chống suy thoái thì giảm lãi suất; nhưng chỉ có thể chọn một trong hai mục tiêu này chứ không thể vừa “ổn định kinh tế” vừa “duy trì tốc độ tăng trưởng mạnh”. Đó là cái giá phải trả và xã hội phải hiểu được điều đó.

Nhưng quan trọng hơn, để tiền đồng khan hiếm trên thị trường (tức là tỷ giá sẽ giảm hay ít nhất sẽ không còn tăng mãi), người ta còn chú ý đến nguồn cung tiền từ phía Chính phủ cho các dự án đầu tư công, tín dụng cấp cho các doanh nghiệp nhà nước, chi tiêu trong và ngoài ngân sách...

Ở góc độ này, Chính phủ cũng đã phát ra thông điệp tích cực theo hướng cắt giảm đầu tư công, tiết kiệm 10% chi tiêu từ ngân sách, giảm bội chi dưới 5%, không tăng đầu tư xây dựng cơ bản, ngưng xây dựng trụ sở không quan trọng...

Ở hướng ngược lại, có thể thời gian sắp tới sẽ có những đề xuất tăng lượng cung ứng đô la trên thị trường (chứ không chú trọng để giảm lượng tiền đồng) như yêu cầu doanh nghiệp có đô la chỉ được giữ trong một thời gian sau đó phải bán lại cho NHNN. Các biện pháp ngăn chặn tình trạng đô la hóa cũng sẽ được nhấn mạnh vì tình trạng này làm nhu cầu đô la tăng mạnh hơn thực tế. Tất cả đều là giải pháp, vấn đề là đo lường tác động của chúng đồng thời hiệu ứng ngược về mặt tâm lý lâu dài để tránh rơi từ thái cực này sang thái cực khác.

Theo Nguyễn Vạn Phú
TBKTSG