Những bất ổn trên thị trường vốn

Chênh lệch giá vàng trong nước so với thế giới tuy có giảm nhưng vẫn chưa bền vững như mong đợi. Lãi suất liên ngân hàng qua đêm đã tăng vọt trong tuần qua, lên tới 16 – 17%. Lãi suất cho vay hầu hết vẫn ở mức trên 20%. Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã phải bơm ròng ra thị trường mở lên tới 16.000 tỉ đồng trong tuần từ 10 – 14.10.2011, trong khi vẫn tiếp tục phải hỗ trợ tái cấp vốn cho các ngân hàng nhỏ. Đâu là nguyên nhân của những diễn biến kém tích cực này?

Những hệ quả ngoài dự tính

Từ cuối tháng 8.20111, thống đốc NHNN đã tuyên bố một loạt các mục tiêu về tỷ giá và lãi suất cho những tháng cuối năm 2011 như đảm bảo tỷ giá bình quân liên ngân hàng sẽ không vượt quá 1% (so với mức 20.628 ở thời điểm tuyên bố), đưa lãi suất cho vay về mức 17 – 19%, và kéo chênh lệch giá vàng trong và ngoài nước dưới 400.000. Nhưng những biến động của lãi suất, tỷ giá và giá vàng trong những ngày qua cho thấy các mục tiêu mà NHNN đặt ra đều chưa đạt được.

Giải pháp cho phép các NHTM được phép tham gia thị trường vàng được xem là tích cực đối với tỷ giá và lãi suất, vì xét đến cùng biện pháp này làm giảm lợi nhuận từ việc đầu cơ vàng, giúp cho lượng ngoại tệ cũng như tiền gửi tiết kiệm đổ vào vàng sẽ có xu hướng giảm đi. Tuy nhiên, việc áp trần cứng nhắc lãi suất huy động theo tháng 14% cho tất cả các tổ chức tín dụng lại không đem lại kết quả như vậy.

Tiếp đến, để vay được trên trên thị trường liên ngân hàng, trong bối cảnh nợ xấu tăng cao, các NHTM bị mất thanh khoản còn bị yêu cầu phải có tài sản thế chấp. Vàng và ngoại tệ được dùng cho mục đích này. Vô tình, một lượng lớn ngoại tệ của các NHTM nhỏ bị giữ lại và không thể giao dịch. Việc giữ trạng thái ngoại tệ dương lớn tại các NHTM trong bối cảnh tỷ giá vào xu hướng tăng trong thời điểm cuối năm càng khiến cho tỷ giá bị đẩy lên cao.

Mục tiêu thị trường

Trong khi mục tiêu công cụ chính sách có thể dễ dàng đạt được thì mục tiêu kết quả thị trường lại không hề dễ dàng. NHNN Việt Nam, thay vì định hướng lãi suất liên ngân hàng ở mức mục tiêu nào đó, chẳng hạn 14%, thì lại định hướng lãi suất cho vay phải kéo về 17 – 19%. Và để thực hiện mục tiêu này thì NHNN thực hiện việc ép các NHTM chỉ được huy động lãi suất không quá 14%. Đây rõ ràng là một hành vi can thiệp mạnh vào kết quả thị trường. Sự can thiệp này sẽ gây ra những hệ quả không mong muốn như đã đề cập ở trên.

Tương tự tỷ giá giao dịch trên thị trường liên ngân hàng là mục tiêu kết quả thị trường. NHNN khó có thể kiểm soát được kết quả thị trường hoàn toàn theo ý mình. Tuy nhiên, NHNN có thể đặt ra một ngưỡng tỷ giá nào đó thì sẽ can thiệp bằng các hành vi mua và bán ngoại tệ từ quỹ dự trữ ngoại hối để định hướng kết quả thị trường. Ngưỡng tỷ giá chính sách trên có thể không cần thiết phải công bố công khai. Khi tỷ giá vượt qua ngưỡng đó thì NHNN sẽ thực hiện hành vi can thiệp. Nhưng nếu thị trường không phản ứng tích cực thì NHNN phải xem lại bối cảnh kinh tế hoặc sự hợp lý của chính sách can thiệp thay vì ép kết quả thị trường phải tuân theo mong muốn của mình.