Nếu muốn, Lotte có "thôn tính" được Bibica không?

BBC “kết duyên” với Lotte – Hàn Quốc

Ngày 04/10/2007, Lễ ký kết Hợp đồng hợp tác chiến lược giữa CTCP Bibica – Bibica (MCK: BBC) và Lotte đã diễn ra, theo chương trình hợp tác Bibica đã chuyển nhượng cho Lotte 30% tổng số cổ phần tương đương khoảng 4,6 triệu CP. Lotte – Hàn Quốc là một trong những tập đoàn bánh kẹo lớn nhất tại châu Á, sau khi trở thành đối tác chiến lược:

(i) Lotte hỗ trợ Bibica trong lĩnh vực công nghệ, bán hàng và tiếp thị, nghiên cứu phát triển;

(ii) Phối hợp với Bibica thực hiện dự án Công ty Bibica Miền Đông giai đoạn 2 ( Bình Dương) tạo điều kiện giúp BBC mở rộng và phát triển kinh doanh trong lĩnh vực bánh kẹo và trở thành một trong những công ty sản xuất kinh doanh bánh kẹo hàng đầu Việt Nam;

(iii) Đồng thời, Lotte cung cấp BBC sự hỗ trợ thương mại hợp lý để BBC nhập khẩu sản phẩm của Lotte, phân phối tại Việt Nam, cũng như giúp BBC xuất khẩu sản phẩm sang Hàn Quốc.

Tháng 3/2008, Đại hội cổ đông thường niên của BBC đã thống nhất thông qua HĐQT quản trị nhiệm kỳ mới với sự góp mặt của đại diện Lotte – giữ vai trò là chủ tịch HĐQT. Kể từ đó dù có sự thay đổi nhân sự từ phía Lotte nhưng các đại diện của Lotte đều giữ chức vụ chủ tịch HĐQT.

Tháng 4/2009, BBC khởi công xây dựng dây chuyền sản xuất bánh kẹo Chocopie cao cấp tại Bibica Miền Đông. Đây là dây chuyền được đầu tư trên cơ sở hợp tác của BBC và Lotte, sản xuất bánh Chocopie theo công nghệ của Lotte Hàn Quốc. Tổng vốn đầu tư cho cả 2 giai đoạn là 300 tỷ đồng, chính thức đi vào hoạt động vào cuối tháng 2/2010.

Thực chất của việc hợp tác này theo ông Trương Phú Chiến - TGĐ của BBC, BBC nhận chuyển giao công nghệ từ Lotte đổi lại Lotte được phân phối các sản phẩm của mình qua hệ thống của BBC, tại Việt Nam.

“Cơm không lành canh không ngọt”

Trả lời câu hỏi kỳ vọng của BBC là gì khi hợp tác chiến lược với Lotte, ông Trương Phú Chiến cho biết: Đến nay trong ngành sản xuất bánh kẹo có thể nói Lotte đã đạt được trình độ công nghệ cao, chất lượng sản phẩm. Việc hợp tác sẽ giúp BBC có thể tiếp cận được nền tảng quản lý của họ, bởi Lotte đã xây dựng hệ thống bài bản, có doanh nghiệp trên 15 nước. Ngoài ra, việc hợp tác kỳ vọng sẽ đưa BBC phát triển lên theo hướng 2 thương hiệu cùng tồn tại cùng phát triển.

Từ năm 2008 trở lại đây, cổ đông và khách hàng của BBC thấy được sự  cố gắng của Ban điều hành và kết quả đạt được trong mục tiêu đưa BBC phát triển ngày càng mạnh, có thương hiệu, thị phần tăng. Nhưng công bằng mà nói, thành công này không thể không có đóng góp đáng kể của Lotte về vốn và con người.

Vậy nên, việc Lotte tăng sở hữu từ hơn 30% lên 38,73%cổ phần BBC cũng như có sự tham gia nhân sự vào HĐQT, Ban điều hành - giám đốc tài chính từ những năm trước sẽ chẳng là vấn đề đáng lưu tâm nếu không có câu chuyện đổi tên Bibica thành Lotte – Bibica và thị giá cổ phiếu xuống thấp.

Rõ ràng đổi tên được nêu tựa đề trong nội dung xin ý kiến cổ đông tại Đại hội cổ đông thường niên năm 2012. Để được thông qua cần phải có 75% số cổ phần có quyền biểu quyết tại đại hội đồng ý, tương đương tối thiểu 48,75% cổ phần BBC. Tuy nhiên, nội dung này đã được rút lại. Điều này cho thấy từ phía Lotte, ý đồ thâm nhập thị trường Việt Nam qua thâu tóm thương hiệu là có, nhưng quyết tâm và thời cơ là chưa đủ.

Cổ đông lo ngại thương hiệu Bibica bị thôn tính, lo ngại lợi ích của họ bị sụt giảm vì “chuyển giá”, hoat động kinh doanh sẽ không còn hiệu quả. Nhưng dường như đây chỉ là bề nổi của câu chuyện. Bởi chính Tổng giám đốc đã khẳng định: “Định hướng của Lotte vẫn dựa vào Bibica để phát triển các sản phẩm và nhãn hàng của họ tại thị trường Việt Nam” cũng như “không tham gia thu gom CP BBC âm thầm trên thị trường”. Vậy phần chìm của mối duyên Bibica – Lotte là gì?

Một, năm 2011, BBC đặt mục tiêu khai thác 50% công suất dây chuyền chế biến Chocopie, tập trung tiêu thụ sản phẩm trên 06 thành phố lớn và 30 thành phố vừa và nhỏ. BBC đầu tư nhãn hiệu Lottepie tại thị trường Việt Nam với sự hỗ trợ 1,1 triệu USD từ Lotte Confectionery. 

Tuy nhiên, theo báo cáo Ban kiểm soát sau khi đi vào hoạt động 10 tháng từ năm 2010, dây chuyền Lotte Pie đã có kết quả lỗ 7,6 tỷ đồng. Sau vụ hỏa hoạn tháng 5/2011, BBC đã ứng trước 155 tỷ đồng khôi phục sản xuất, mức đầu tư tăng thêm nhưng giá trị thương mại giảm đi do kinh doanh gián đoạn.

Năm 2012, BBC đặt mục tiêu xuất khẩu Lottepie đạt 4,7 triệu USD, tiêu thụ thị trường nội địa đạt 190 tỷ đồng, đầu tư nhãn hiệu Lottepie 32,3 tỷ đồng.

Hai, Bibica phát triển doanh số trên thương hiệu Lotte. Điều này có nghĩa Bibica chỉ được doanh số, không được về thương hiệu sản phẩm, đó là chưa kể những “trục trặc” phát sinh từ chi phí marketing cho phân phối các sản phẩm nhãn hàng Lotte mà BBC phải gánh chịu.

Ba, đối với dự án Lottepie, theo thỏa thuận giữa 2 bên sản phẩm sẽ xuất đi 9 nước và tiêu thụ tại thị trường nội địa là 50:50. Đối với xuất khẩu Lottepie, phía Lotte đề xuất giá mua 6,9 USD/thùng. “Mức giá này không tốt nên việc xuất khẩu đang tạm hoãn. Tôi cũng đề xuất với phía Lotte trong trường hợp họ không xuất hàng thì giao Bibica tự làm. Chẳng hạn với thị trường Myanmar chúng tôi có thế chào bán với giá bán lên tới 8,4 USD/thùng.” – Ông Chiến chia sẻ.

Rõ ràng mâu thuẫn lợi ích đã phát sinh, và việc hợp tác có vẻ như đã không như kỳ vọng ban đầu - đưa BBC phát triển lên theo hướng 2 thương hiệu cùng tồn tại cùng phát triển. 

Nếu quyết tâm Lotte có thể thâu tóm Bibica thành công không?

Xem xét cơ cấu cổ đông của BBC tại ngày 23/02/2012 đã có nhiều thay đổi so với thời điểm chốt danh sách trước đó. Năm nay, có gần 40% cổ phần nằm rải rác trong 22 tổ chức và cá nhân bao gồm cả trong nước và nước ngoài thay gấp đôi năm 2011, chưa bao gồm Lotte. Đáng chú ý theo ước tính của người viết ông Lê Sơn Hà thành viên quỹ MAFPF1, cùng Manulife Việt Nam và quỹ MAFPF1 hiện nắm giữ khoảng 5% cổ phần BBC.

Cơ cấu sở hữu BBC tại thời điểm chốt danh sách đại hội cổ đông thường niên năm 2011 và năm 2012:
Nguồn: BCTN BBC năm 2011, 2012

Quỹ đầu tư Chứng khoán Bản Việt và SSI không còn là cổ đông lớn của BBC. Ông Chiến cho biết: hiện BBC có một vài cổ đông lớn là doanh nghiệp trong nước. 2 trong số các doanh nghiệp này có ý định đầu tư thêm vào BBC trở thành cổ đông lớn của BBC thay vì đầu tư vào ngành thực phẩm bánh kẹo, một phần cũng vì thị giá khá thấp so với giá trị sổ sách.

Như vậy, giả định 2 doanh nghiệp Việt sẽ nhận chuyển nhượng/thu gom tăng tỷ lệ sở hữu tại Bibica. Nhưng để có đối trọng với Lotte, liên minh này cần phải chiếm gần 40% vốn. Trong trường hợp Lotte chỉ dừng lại khoảng 40% vốn BBC, một liên minh đối trọng sẽ cần ít nhất tỷ lệ tương ứng. Khi đó, cổ phiếu BBC lưu hành trên thị trường là rất ít.

Room cho nhà đầu tư nước ngoài tối đa là 49%. Đây được xem là con số an toàn bảo vệ doanh nghiệp Việt trước nguy cơ bị cổ đông nước ngoài chi phối. Nhưng hiện không có rào cản nào cho một liên minh Việt Nam – nước ngoài. Vì vậy, Lotte có thể tăng quyền biểu quyết tại BBC thông qua việc đầu tư vào một công ty Việt Nam – và chính công ty này đầu tư vào BBC.