Áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nước ngọt vì lo dân béo phì?

Bộ Tài chính vừa hoàn thiện dự thảo mới nhất về đề xuất sửa đổi 5 luật thuế. Trong đó, với Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt (TTĐB), các mặt hàng nước giải khát có đường (trừ sữa) sẽ phải chịu thuế tiêu thụ đặc biệt 10%, không quy định cụ thể nước ngọt có ga, không ga, hay nước tăng lực, trà, cà phê…

Áp thuế với nước ngọt thiếu cơ sở thuyết phục

Một trong những cơ sở để Bộ Tài chính đưa ra đề xuất này là nhằm bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng, đặc biệt nhằm giảm tình trạng người dân thừa cân, béo phì và mắc bệnh tiểu đường. Bộ Tài chính cho rằng, tỷ lệ người trưởng thành bị thừa cân, béo phì và tiểu đường ở Việt Nam đang ở mức cao. Hiện ở Việt Nam tỷ lệ người trưởng thành bị thừa cân, béo phì chiếm khoảng 25% dân số. Đối với trẻ em dưới 5 tuổi, tỷ lệ béo phì tăng nhanh từ mức 0,6% năm 2.000 lên 5,3% năm 2015, tại Thành phố Hồ Chí Minh mức tỷ lệ này lên tới 10,8% (đặc biệt tại khu vực trung tâm tỷ lệ này lên đến 12%) cao hơn mức trung bình của Châu Á và các nước đang phát triển (mức béo phì trẻ dưới 5 tuổi trung bình toàn cầu là 6,9%). Bộ Tài chính cũng dẫn khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), các loại đồ uống có đường ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe.

Bộ Tài chính đề xuất áp thuế TTĐB với nước ngọt nhằm giảm tình trạng thừa cân, béo phì (Ảnh minh họa: KT)

Trước đó, vào năm 2014, Hiệp hội mía đường cũng công khai số liệu tiêu thụ đường trên đầu người của nước ta thuộc khung thấp so với thế giới. Một người Việt Nam nạp 15kg đường mỗi năm, còn bình quân thế giới là 23,7 kg. Một số quốc gia tiêu thụ đường cao khoảng 40-50kg/người/năm.

Việc lý giải “bổ sung thu thuế TTĐB đối với mặt hàng nước ngọt có đường vào đối tượng chịu thuế, trừ các sản phẩm sữa” để hạn chế tiêu thụ, góp phần hạn chế béo phì, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, theo ông Nguyễn Tiến Vỵ, Phó Chủ tịch Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA), lý do Bộ Tài chính đưa ra là không có cơ sở. Theo VBA, hiện nay chưa có một nghiên cứu chính thức nào về mức độ ảnh hưởng đến sức khỏe người dân Việt Nam do tác động của các sản phẩm nước ngọt có đường.

Đồng tình với quan điểm trên, ông Herbert Corchran, Giám đốc Liên minh Thuận lợi hóa Thương mại Việt Nam cho rằng, việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước ngọt là một thực tế không thông dụng và không được khuyến khích, bởi hầu hết các quốc gia không đánh thuế này vì nó có tác động xấu đến nền kinh tế và chưa được chứng minh là bảo vệ sức khoẻ.

“Cần có những đánh giá, khảo sát tác động của dự thảo này cũng như hiệu quả của sắc thuế khi đánh lên nước ngọt. Trên thực tế, việc nạp năng lượng từ nhiều nguồn sản xuất khác nhau và một chế độ sinh hoạt ít lành mạnh là nguyên nhân chính dẫn đến các bệnh liên quan đến béo phì, tiểu đường chứ không chỉ do đồ uống ngọt”, ông Herbert Corchran nói.

Hại nhiều hơn lợi cho nền kinh tế

Theo tính toán, việc áp dụng mức thuế suất 10% từ năm 2019 với mặt hàng đồ uống có đường (trừ sữa) sẽ giúp ngân sách nhà nước tăng thu khoảng 5.005 tỉ đồng/năm.

Với ý nghĩa đóng góp vào ngân sách thông qua thu thuế nước ngọt, đại diện Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam cho rằng mặt hàng này ở Việt Nam có sức tiêu thụ thấp, dưới 20% tổng số các loại đồ uống. Do đó, có đánh thuế cũng không thu được bao nhiêu. Trong khi đó, nếu đánh thuế thì chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến các ngành sản xuất, giá cả biến động, người dân phải mua hàng với giá đắt hơn…

Nếu đề xuất tăng thuế GTGT và áp thuế TTĐB với nước ngọt của Bộ Tài chính được thông qua, giá nước ngọt sẽ tăng ít nhất 12%.

Ông Nguyễn Tiến Vỵ cũng bày tỏ lo lắng khi 3 năm vừa qua, mức thuế TTĐB đối với bia liên tục tăng. Mức thuế TTĐB với bia hiện là 60%, dự kiến sẽ lên 65% trong năm 2018. Tới đây, với việc đánh thuế mới vào sản phẩm nước ngọt thì các doanh nghiệp trong ngành này sẽ ngày càng trở nên khó khăn hơn.

“Nhà nước nên xem xét chưa nên áp thuế TTĐB 10% đối với nước ngọt. Nếu áp thuế TTĐB 10% với nước ngọt, cộng thêm thuế giá trị gia tăng (GTGT) tăng từ 10% lên 12%, thuế GTGT với đường tăng từ 5% lên 6% thì giá thành của nước ngọt sẽ tăng lên ít nhất là 12%. Điều này có thể sẽ khiến DN phải giảm quy mô sản xuất”, ông Nguyễn Tiến Vỵ nêu ý kiến.

Đặc biệt, ông Vỵ cũng chỉ ra các nước có quy mô sản xuất lớn ở gần Việt Nam như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc… không đánh thuế TTĐB mà Việt Nam đánh thuế tức là nhận phần bất lợi về mình.

“Trên thế giới, hiện nay mới chỉ có 40/195 quốc gia và vùng lãnh thổ mới áp thuế TTĐB với nước ngọt. Tại khu vực châu Á, chỉ có 4 nước là Thái Lan, Campuchia, Lào, Brunei áp thuế TTĐB với nước ngọt. Điều đáng lo ngại nhất khi tăng thuế này là khiến quy mô sản xuất giảm, giá sản phẩm trong nước cao sẽ dẫn đến tình trạng buôn lậu, sản xuất hàng giả, hàng nhái, ảnh hưởng trực tiếp tới người tiêu dùng cũng như nông dân trồng mía”, ông Vỵ cho biết.

Đồng tình với quan điểm trên, chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính) cho rằng việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt với mặt hàng nước ngọt, trà, cà phê… sẽ ảnh hưởng tới hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

“Áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước ngọt có thể làm giảm doanh thu, lợi nhuận của DN. Khi đó, phần thu về từ thuế TTĐB sẽ không thể bù đắp được phần hụt thu từ thuế GTGT, thuế thu nhập DN, thuế thu nhập cá nhân khi DN bị tác động tiêu cực, ảnh hưởng đến sản xuất kinh doanh", ông Long phân tích.

Dẫn chứng cụ thể, ông Long cho biết, sau khi Indonesia áp thuế TTĐB nước giải khát có ga, ngân sách nước này đã thâm hụt ròng 783,4 tỷ Rupi, tương đương 1.384 tỷ đồng. Hay tại Việt Nam, năm 2014, khi Bộ Tài chính đề xuất đánh thuế TTĐB đối với nước ngọt có ga, Viện Quản lý Kinh tế Trung ương ước tính việc áp thuế TTĐB 10% lên đồ uống có ga không cồn có thể mang lại thêm 8,46 triệu USD cho ngân sách nhưng lại làm ngành nước giải khát thiệt hại khoảng 40,2 triệu USD và kéo theo khoản thiệt hại khoảng 12,1 triệu USD cho các ngành khác.

Ông Ngô Trí Long cho rằng, Bộ Tài chính cần tính toán cụ thể về tác động của sắc thuế đối với ngân sách nhà nước để minh chứng cho hiệu quả của đề xuất này. “Chưa nên đánh thuế đối với nước ngọt cho đến khi có nghiên cứu đầy đủ hơn về tình trạng béo phì và hiệu quả của chính sách thuế đối với việc giảm béo phì tại Việt Nam” ông Long khuyến nghị./.