“Bác sĩ nghìn like” Trần Quốc Khánh: “Sống là để cho đi”

Bác sĩ Trần Quốc Khánh (35 tuổi) sinh ra và lớn lên ở xóm Sướn, xã Thanh Đức, huyện Thanh Chương (Nghệ An). Sau khi tốt nghiệp Đại học Y Hà Nội khóa 100, anh tiếp tục theo học 3 năm bác sĩ nội trú chuyên ngành ngoại khoa. Năm 2009, bác sĩ Khánh chuyển tới khoa Phẫu thuật cột sống-bệnh viện Hữu nghị Việt Đức và công tác cho đến hiện nay.

Anh lựa chọn khoa phẫu thuật cột sống bởi tại thời điểm đó, đây là một lĩnh vực khá mới ở Việt Nam và mọi người còn chưa biết nhiều các bệnh về cột sống. Chàng bác sĩ trẻ tuổi lúc ấy nghĩ rằng, chọn công việc này sẽ cho anh cơ hội để tìm tòi, khám phá nhiều điều mới mẻ, giá trị.

Là một phẫu thuật viên làm việc tại một trong những bệnh viện ngoại khoa lớn của cả nước, bác sĩ Khánh đã chứng kiến và trực tiếp tham gia phẫu thuật cho rất nhiều người bệnh có hoàn cảnh thực sự khó khăn, không lối thoát, trong đó có rất nhiều những trường hợp “ám ảnh” anh suốt một thời gian dài...

Anh luôn đau đáu một “giải pháp” nhằm có thể hỗ trợ được phần nào những mảnh đời không may mắn, mang đến cho bệnh nhân những niềm tin được hồi sinh thêm một lần nữa, khi cơ hội y học vẫn đang còn.

Thành lập “Quỹ phẫu thuật bệnh nhân nghèo” từ cuối năm 2017, anh luôn mong muốn có thể làm được nhiều điều hơn nữa cho những mảnh đời chưa được may mắn, ít nhất là những người bệnh cần phẫu thuật. Với anh “Sống là để cho đi” và “Quỹ phẫu thuật bệnh nhân nghèo” như một cầu nối, nơi con người tìm đến với nhau vì có chung một trái tim ấm áp và tâm hồn hướng thiện.

Trên trang cá nhân của bác sĩ, bức ảnh hay tư vấn nào của bác sĩ cũng nhận được cả nghìn lượt like và bình luận. Vẻ ngoài bác sĩ "hot boy" hay điều gì đã giúp anh được quan tâm nhiều như vậy?

Tôi chỉ mới đến với Facebook được 3-4 năm trở lại đây. Lúc đầu, tôi chỉ dùng Facebook như một nơi để giải trí sau các ca mổ. Sau đó trong quá trình làm việc tại bệnh viện, gặp rất nhiều trường hợp các bệnh nhân mắc bệnh thông thường, bố mẹ người thân hoàn toàn có thể nhận biết sớm nhưng không ai phát hiện ra.

Ví dụ, nhiều bé trai mắc bệnh xoắn tinh hoàn là một bệnh thường gặp và có nguy cơ hoại tử, phải cắt bỏ tinh hoàn nếu phát hiện và xử lý muộn nhưng các bà mẹ hầu như không biết những dấu hiệu rất sớm của cháu. Tôi cũng gặp những bệnh nhân rất giàu có nhưng cả cuộc đời không bao giờ đi soi dạ dày đại tràng, đến khi đi khám thì đã mắc bệnh ung thư với khối u rất to rồi. Nếu như bệnh nhân đi khám định kỳ, nội soi đại tràng thường xuyên thì có thể nhận biết sớm, điều trị khi bệnh còn ở giai đoạn nghi ngờ và kể cả dự phòng chúng.

Ở các nước tiên tiến ít bị trường hợp như vậy bởi người ta chủ động nắm tình trạng sức khỏe của bản thân, xây dựng cho mình những thói quen ăn uống và thể dục thể thao tốt, ngoài ra còn có thói quen đi kiểm tra sức khỏe định kỳ. Đó chính là y học thường thức, y học dự phòng.

Tôi tự nhủ, tại sao mình không viết những kiến thức y học thường thức, chia sẻ trên các trang mạng để mọi người được biết? Suy nghĩ đến hành động, tôi bắt đầu viết và nhận được sự quan tâm của khá nhiều người trên mạng, có lẽ do các bài viết của tôi ít nhiều hữu ích với mọi người.

Ngoài ra có một yếu tố khác đó là, mặc dù viết về các kiến thức y học, về bệnh tật nhưng tôi sử dụng giọng văn tương đối hài hước, dễ hiểu và gần gũi kiểu trò chuyện với mọi người. Sau thời gian làm việc mệt mỏi, những bài viết về y học có thêm một chút hài hước, “chém gió” sẽ khiến mọi người hào hứng và dễ đi vào lòng người hơn. Tôi nghĩ đó là lí do chính mọi người theo dõi trang cá nhân của tôi chứ không phải vì tôi đẹp trai đâu! (cười).

Hiện nay, nhiều bài thuốc dân gian, gia truyền do các “bác sĩ Google, Facebook” chia sẻ tràn lan nhưng rất nhiều người tin và làm theo. Bác sĩ nhận định thế nào về những bác sĩ ảo bắt bệnh, chữa bệnh qua mạng này?

Tôi cũng biết đến nhiều người có những bài thuốc đặc biệt, nhưng tôi không có ý kiến về những bài thuốc đó. Bởi vì mình không đủ khả năng và cả thời gian để thẩm định mức độ hiệu quả của nó.

Nhưng với tư cách là một bác sĩ được đào tạo bài bản, các kiến thức chia sẻ, các bài viết tôi đều dựa vào sách vở hoặc dịch và tổng hợp từ các kiến thức nước ngoài. 

Trên mạng xã hội, tôi chỉ chia sẻ những kiến thức y học có tính chất thường thức và mang tính dự phòng như lời khuyên nên kiểm tra sức khỏe định kỳ, tập thể dục thường xuyên, xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh…

Ai hỏi sâu về bệnh tật, tôi sẽ giới thiệu đến các bạn bè là những bác sĩ có chuyên môn sâu về chuyên khoa đó hoặc đề nghị người bệnh đến bệnh viện để tôi khám trực tiếp. Tôi không đưa ra các tư vấn chuyên sâu hoặc kê đơn thuốc cụ thể ở trên mạng.

Ngoài ra, tôi cố gắng sắp xếp để có thể livestream tư vấn sức khỏe cho mọi người 2 lần mỗi tháng. Những vấn đề được chia sẻ thường là điều mà ai cũng quan tâm nhưng ít người biết câu trả lời chính xác như cách phòng tránh ung thư, cách xử lý khi bị ngộ độc thực phẩm, chế độ ăn uống tốt cho sức khỏe, những bài tập về xương khớp và cột sống, tư thế ngồi học để dự phòng vẹo cột sống học đường…

Anh có hay bị stress trong công việc của mình không?

Trong quá khứ, tôi cũng đã từng cảm thấy mệt mỏi khi cả ngày đứng trong phòng mổ. Nhưng rồi tôi đã thay đổi cách suy nghĩ của mình. Tôi xem công việc đi mổ là niềm vui và còn là một hoạt động mang tính nghệ thuật. Nghệ thuật của đôi bàn tay, của những dự liệu tính toán trước trong và sau mổ, của những trải nghiệm với từng bệnh nhân cụ thể.

Sau những ca mổ khó, những ca mổ lớn thành công, cảm xúc rất khó diễn tả. Mỗi ngày trôi qua, tôi luôn cố gắng biến mỗi ca mổ thành niềm vui, khiến thời gian làm việc cũng là thời gian thư giãn, làm hết khả năng của mình nhưng không quá kỳ vọng vào sự hoàn hảo. Tôi có quá lạc quan vào cuộc sống không nhỉ?!

Điều gì ám ảnh bác sĩ nhất trong khi làm nghề y?

Điều ám ảnh nhất sau 10 nhiều năm đi làm bác sĩ của tôi chính là việc người dân mình có kiến thức y học thường thức chưa cao, nếu không nói là còn thấp. Rất nhiều bệnh nhân vào viện khi bệnh đã quá nặng do không có thói quen đi kiểm tra sức khỏe định kỳ, chưa có kiến thức để phát hiện bệnh sớm, chưa có nhiều kiến thức về ăn uống tập luyện và dự phòng bệnh tật. Đến khi bệnh đã tiến triển đến giai đoạn nặng, khó có thể cứu chữa thì mới đi bệnh viện, đó thực sự là điều đáng tiếc.

Những người có ý thức đi khám sức khỏe định kỳ thì lại chưa hiểu biết về những loại xét nghiệm, kiểm tra cần thiết phải làm để phát hiện bệnh sớm nhất.

Có những xét nghiệm không cần thiết làm nhiều lần, có những xét nghiệm rất quan trọng thì lại chưa bao giờ làm, ví dụ như siêu âm tuyến vú, siêu âm tuyến giáp, nội soi toàn bộ đường tiêu hoá…

Các bài viết thông thường ở trên mạng có nêu ra những dấu hiệu của bệnh ung thư phổi như ho ra máu, sút cân… Nhưng thực tế, đến khi bệnh nhân có những biểu hiện đó thì bệnh đã quá nặng. Đó không phải là dấu hiệu sớm nữa mà là rất muộn rồi.

Bác sĩ giỏi không chỉ là người chữa bệnh nặng giỏi mà còn là người giúp bệnh nhân phát hiện ra bệnh sớm, ngay từ khi bệnh mới xuất hiện với các dấu hiệu nghi ngờ hoặc tư vấn cho bệnh nhân những thói quen tốt trong cuộc sống hằng ngày để dự phòng bệnh tật.

Tại sao Việt Nam là một trong số các quốc gia có tỷ lệ người dân lười tập thể dục nhất? Trong khi vận động thể chất là một trong những yếu tố cốt lõi để có một cơ thể khỏe mạnh. Vì mọi người chưa biết hoặc chưa ý thức được.

Các bác sĩ hằng ngày đi mổ, đi khám chữa bệnh tại các bệnh viện thực sự là đang giải quyết khúc đuôi, phần cuối của con đường bệnh tật. Y học dự phòng, nâng cao ý thức và kiến thức y học thường thức cho người dân mới là yếu tố cốt lõi để có một cộng đồng khỏe mạnh đúng nghĩa.

Chỉ là một bác sĩ bình thường, tại sao anh lại quyết định thành lập “Quỹ Phẫu thuật bệnh nhân nghèo”?

Tôi từng gặp trường hợp một bệnh nhân nữ 11 tuổi vào viện với tình trạng bị ngã gãy cổ và vai. Bệnh nhân chưa bị liệt và chỉ cần phẫu thuật là có khả năng phục hồi rất lớn. Thế nhưng, mặc cho bác sĩ giải thích về khả năng lạc quan của con gái, người mẹ vẫn kiên quyết đưa con về nhà bởi gia đình quá khó khăn, bữa ăn hằng ngày ở viện còn chưa lo đủ, nghĩ gì đến câu chuyện có tiền trang trải chi phí phẫu thuật.

Lúc đó bản thân tôi cũng như các đồng nghiệp đều cảm thấy rất bất lực, không thể cứu bệnh nhân khi mà cơ hội y học vẫn còn. Sau đó, nhờ sự hỗ trợ của phòng công tác xã hội bệnh viện và kết nối với báo chí, bệnh nhân đã có được hơn 50 triệu tiền để phẫu thuật.

Tôi may mắn có nhiều người anh, người bạn là các doanh nhân, doanh nghiệp lớn, lãnh đạo ngân hàng, cũng muốn chia sẻ với bệnh nhân nghèo. Xuất phát từ đó, tôi quyết định thành lập “Quỹ phẫu thuật bệnh nhân nghèo” và xem nó như một cầu nối giữa những doanh nhân, doanh nghiệp có tấm lòng hảo tâm và những bệnh nhân nghèo khó cần tiền để phẫu thuật.

Nghề y gắn liền với những buổi trực, ca mổ kéo dài… bác sĩ làm thế nào để vừa có thể đảm bảo làm việc chuyên môn tốt lại vừa có thời gian biên “tút” hay chia sẻ trên Facebook, đồng thời vẫn về nhà với gia đình mỗi tối?

Thực ra, tôi cố gắng tạo thói quen một tuần đăng 1 bài về sức khỏe cộng đồng, 2 lần livestream mỗi tháng. Mỗi tuần có 2 ngày nghỉ, chủ nhật tôi dành hoàn toàn thời gian cho gia đình, còn các ngày khác tôi sẽ tranh thủ thời gian rảnh rỗi hay giữa các ca mổ để viết bài. Song song với đó, tôi sẽ dậy sớm mỗi sáng để hoàn thiện các bài viết. Để livestream tôi sẽ phải chuẩn bị lâu hơn. Đôi khi phải mất đến 2, 3 tuần, ghi chú các thứ cần thiết để có thể livestream trong 1 tiếng.

May mắn là gia đình tôi cực kỳ ủng hộ. Cô dì chú bác của tôi ở xa cũng nhận thấy thấy những điều tôi chia sẻ có ích nên động viên.

Thời gian dành cho gia đình của tôi cũng giống như mọi người thôi. Tôi tự nhận thấy bản thân là một người rất lạc quan, cuộc sống gia đình luôn tràn ngập tiếng cười. Thông thường, các buổi tối tôi rất ít khi ra khỏi nhà. Tôi rất thích cảm giác bấm chuông cửa và các con ùa chạy ra đón hay cảm giác lúc quay quần bên gia đình. Đó là những khoảnh khắc hạnh phúc tuyệt vời.